กรรม

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

เมื่อพูดถึง กรรม กรรมก็คือเจตนาเจตสิก ดังนั้น ขณะที่เป็นกุศลกรรมและอกุศลกรรม มีเจตนาเจตสิกเกิดร่วมด้วยพร้อมๆ กับเจตสิกอื่นมีผัสสะเป็นต้น เจตนาเจตสิกที่เป็นไปในกุศลกรรมหรืออกุศลกรรมเป็นกัมมปัจจัยครับ ไม่ใช่ไม่เป็นครับ เพราะให้ผล คือวิบากจิตและเจตสิก รวมทั้งให้ผล คือรูปที่เกิดจากกรรม (กฏัตตารูป) ด้วย ให้ผลต่างขณะ เรียกว่า นานักขณิกกัมมปัจจัย ส่วนเจตสิกที่เกิดร่วมด้วยกับเจตนาเจตสิกในขณะที่ทำกุศลกรรมหรืออกุศลกรรม เช่น ผัสสะ เวทนา สัญญา มนสิการ เป็นต้น ไม่เป็นกัมมปัจจัย เพราะกัมมปัจจัย หมายถึงเจตสิกประเภทเดียว คือเจตนาเจตสิกเท่านั้นครับ

ส่วนเจตนาที่สัมปยุตต์กับสหชาตธรรมหรือเจตนาที่เกิดพร้อมกับสภาพธรรมที่เกิดพร้อมกัน เป็นปัจจัยช่วยอุปการะแก่นามคือ จิต เจตสิก และแก่รูปที่เกิดพร้อมกับเจตนานั้น ชื่อว่า สหชาตกัมมปัจจัย ครับ ส่วนเจตสิกที่เกิดร่วมด้วยกับเจตนา เช่น ผัสสะ เวทนา สัญญา รวมทั้งจิตและรูปที่เกิดพร้อมกับเจตนา (เช่น ขณะปฏิสนธิ) จิต เจตสิกอื่นที่ไม่ใช่เจตนาและรูป ไม่เป็นกัมมปัจจัย คือไม่เป็นสหชาตกัมมปัจจัยครับ แต่เจตนาที่เกิดพร้อมกับสภาพธรรมอื่นๆ เป็นสหชาตกัมมปัจจัย ดังนั้น ตัวกรรม คือเจตนา เป็นกัมมปัจจัย แต่จะเป็นกัมมปัจจัยประเภทอะไร ก็ขึ้นอยู่กับการเกิดของเจตนานั้นว่าเกิดกับจิตประเภทอะไรครับ

[เล่มที่ 85] พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 80

วรรณนานิทเทสแห่งกัมมปัจจัย

พึงทราบวินิจฉัยใน กัมมปัจจัยนิทเทส ต่อไป.

บทว่า กมฺม ได้แก่ เจตนากรรม.

เชิญคลิกอ่านเพิ่มเติมที่นี่ครับ

กัมมปัจจัย

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

กรรม เป็นสภาพธรรมที่มีจริง ว่าโดยปรมัตถธรรมแล้ว ได้แก่ เจตนาเจตสิก ซึ่งเป็นสภาพธรรมที่ขวนขวายจงใจที่กระทำกิจ เจตนาเจตสิกเป็นสภาพธรรมที่เกิดร่วมกับจิตทุกประเภท เกิดร่วมกับจิตได้ทุกชาติไม่มีเว้น ทุกขณะที่จิตเกิดขึ้นย่อมมีเจตนาเจตสิกเกิดร่วมด้วยเสมอ จากข้อความที่ว่า กุศลกรรมและอกุศลกรรม เป็นปัจจัยแก่วิบากและกฏัตตารูปด้วยกัมมปัจจัย หมายถึง กุศลเจตนาหรืออกุศลเจตนาที่สำเร็จไปแล้ว เมื่อถึงคราวให้ผล ผลก็ย่อมเกิดขึ้น คือทำให้วิบากจิต (และเจตสิก ที่เกิดร่วมด้วย) เกิดขึ้น และกรรมที่ได้กระทำแล้วสำเร็จไปแล้ว ยังเป็นปัจจัยให้รูปที่เกิดจากกรรม (กัมมชรูปหรือกฏัตตารูป) เกิดขึ้นได้ด้วย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย คือนานักขณิกกัมมปัจจัย ซึ่งเป็นกรรมที่ให้ผลต่างขณะ ไม่ใช่ในขณะที่กระทำกรรมนั้นๆ

จากข้อความที่ว่า เจตนาและธรรมที่สัมปยุตกับเจตนา เป็นปัจจัยแก่รูปที่มีเจตนาและธรรม ... ด้วยกัมมปัจจัย เข้าใจได้ว่า ตามความเป็นจริงแล้ว สภาพธรรมที่เป็นกรรม ได้แก่ เจตนาเจตสิก ในประโยคที่สองนี้ มุ่งหมายถึงสหชาตกัมมปัจจัย เมื่อกล่าวถึงปัจจัย คือกัมมปัจจัยแล้วก็ต้องกล่าวถึงผลของปัจจัย คือปัจจยุบบันด้วย เจตนาที่เกิดร่วมกับจิตและเจตสิกอื่นๆ ที่เกิดร่วมด้วยในขณะนั้น (ตัวเจตนา) เป็นสหชาตกัมมปัจจัย เป็นปัจจัยให้จิตและเจตสิกอื่นๆ ที่เกิดร่วมกับตนเกิดขึ้น ดังนั้น ผลของเจตนาที่เป็นสหชาตกัมมปัจจัย คือจิตและเจตสิกอื่นๆ ที่เกิดร่วมกับเจตนา และนอกจากนั้น เจตนาที่เกิดร่วมกับจิตและเจตสิกอื่นๆ ที่เกิดร่วมด้วยในขณะนั้น ยังเป็นปัจจัยให้เกิดรูปด้วย เช่น จิตตชรูป ซึ่งเป็นรูปที่เกิดจากจิต (ในขณะที่เจตนานั้นเกิดร่วมกับจิตและเจตสิกอื่นๆ อันเป็นปัจจัยให้เกิดจิตตชรูป จิตตชรูปในขณะนั้นต้องเกิดเพราะเจตนาเจตสิกเป็นปัจจัยด้วย) ดังนั้น ผลของเจตนาที่เป็นสหชาตกัมมปัจจัยในขณะนั้นคือจิตตชรูป

ไม่ว่าจะกล่าวถึงกรรมคือเจตนาที่เกิดร่วมกับจิตประเภทใด เป็นปัจจัยให้เกิดสภาพธรรมใดก็ตาม ก็คือกัมมปัจจัยนั่นเอง สภาพธรรมเป็นจริงอย่างไร ก็เป็นจริงอย่างนั้น ครับ

ขอเชิญคลิกอ่านข้อความทบทวนเพิ่มเติมได้ที่นี่ครับ

เจตนาเจตสิก -- สัพพจิตตสาธารณเจตสิก

... ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ ...

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ขอบคุณ และขออนุโมทนาครับ

ในสังสารวัฏฏ์ที่ยาวไกล เราทำทั้งกุศลกรรมและอกุศลกรรม อย่างชาตินี้ก็เป็นที่ดูผลของกรรม เช่น ได้เกิดมาเป็นมนุษย์ก็เป็นผลของมหากุศล มีรูปงาม ผมงาม ผิวงาม เกิดในตระกูลสูง มีบริวารมากมาย ทั้งหมดที่กล่าวมาก็ไม่พ้นจากกัมมปัจจัยที่เป็นเหตุให้เกิดผลดังกล่าวค่ะ

ขอบคุณและขออนุโมทนาครับ

ขออนุโมทนาครับ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

อบรมปัญญาให้เข้าใจความจริง จะเป็นประโยชน์ทั้งชาตินี้ และชาติต่อๆ ไป กุศลที่ทำได้เสมอๆ คือ การฟังพระธรรมที่พระอรหันตสัมมาสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง มีคุณค่ามหาศาลสำหรับชีวิตที่ต้องเดินทางต่อไป อีกแสนไกล และกันดาร

ขอเชิญศึกษาพระธรรม...

รวมลิงก์เมนูต่างๆ ในเว็บไซต์

พระไตรปิฎก

ฟังธรรม

วีดีโอ

ซีดี

หนังสือ

กระดานสนทนา