ว่าด้วยข้ออุปมาด้วยโจร

[๓๐๔]

พระกุมารกัสสป ท่านพระยา ถ้าอย่างนั้น อาตมาจะย้อนถามท่านพระยาในข้อนั้นบ้าง ท่านพระยาพึงตอบตามที่เห็นสมควร ท่านพระยาจะเข้าใจข้อนั้นอย่างไร พวกเจ้าหน้าที่ของท่านพระยาจับโจรที่ทำผิดมาแสดงด้วยกล่าวว่า ท่านขอรับ คนนี้เป็นโจรทำผิด ขอได้โปรดสั่งลงโทษแก่โจรผู้นี้ตามต้องการด้วย ท่านพระยาจะพึงสั่งว่า ถ้าอย่างนั้น พวกเจ้าจงเอาเชือกที่มั่นคงจับมัดมัน เอามือไพล่หลังให้แน่นหนา โกนหัว ตีบัณเฑาะว์ พาตระเวนไปทุกถนนทุกทาง ๔ แพร่ง ออกทางประตูด้านทิศใต้ แล้วจงตัดหัวเสียที่ตะแลงแกง ทางด้านทิศใต้พระนคร พวกเจ้าหน้าที่รับคำสั่งแล้ว กระทั่งนำโจรมานั่งบนตะแลงแกง เตรียมตัดศีรษะ โจรจะพึงได้รับการขอร้องผ่อนผันจากเจ้าหน้าที่ฆ่าโจรว่า ขอนายท่านจงรอจนกว่าข้าพเจ้าไปแจ้งแก่มิตรสหาย ญาติสาโลหิตที่บ้านหรือนิคมโน้นเสียก่อน หรือ เจ้าหน้าที่ฆ่าโจรจะพึงตัดศีรษะของโจร ทั้งที่กำลังอ้อนวอนอยู่.

พระยาปายาสิ ท่านกัสสป โจรนั้นจะไม่พึงได้รับการผ่อนผันให้รอตัดศีรษะไว้ก่อน ที่แท้ เจ้าหน้าที่ฆ่าโจร ก็จะพึงตัดศีรษะของโจร ทั้งที่ร้องขออยู่เลยทีเดียว.

พระกุมารกัสสป (ท่านพระยา ทั้งโจร ก็เป็นมนุษย์ ทั้งเจ้าหน้าที่ฆ่าโจร ก็เป็นมนุษย์) โจรนั้น ก็ยังไม่ได้รับการผ่อนผันให้รอการตัดศีรษะไว้ก่อน มิตรสหายญาติสาโลหิตของท่านพระยา ซึ่งกระทำกรรมชั่วเห็นปานนั้น ไปบังเกิดในอบายภูมิแล้ว ไฉนจักได้รับการผ่อนผันจากอบาย นิรยบาล ซึ่งไม่ใช่มนุษย์ ให้รอการลงโทษไว้จนกว่ามิตรสหาย ญาติสาโลหิตนั้น นำความไปบอกท่านพระยาแล้วกลับมาเสียก่อนเล่า. โดยปริยายแม้นี้ ท่านพระยาจงเห็นเถิดว่า แม้เพราะเหตุนี้โลกอื่นมี สัตว์ผุดเกิดมี ผลวิบากของกรรมที่สัตว์ทำดีทำชั่วมี