อาชีวกสูตร ... วันเสาร์ที่ ๒๓ สิงหาคม ๒๕๕๗

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทธสฺส

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทธสฺส

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทธสฺส

พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ

ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ

สงฺฆํ สรณํ คจฺฉามิ

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

... สนทนาธรรมที่ ...

มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา (มศพ.)

พระสูตร ที่จะนำมาสนทนาที่มูลนิธิฯ วันเสาร์ที่ ๒๓ สิงหาคม ๒๕๕๗ เวลา ๐๙.๐๐ - ๑๒.๐๐ น. คือ

อาชีวกสูตร

(ว่าด้วยความดี ๓ อย่าง)

จาก [เล่มที่ 34] พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๓ หน้าที่ ๔๑๐

... นำสนทนาโดย ...

ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ และคณะวิทยากร

[เล่มที่ 34] พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๓ - หน้าที่ ๔๑๐

๒. อาชีวกสูตร

(ว่าด้วยความดี ๓ อย่าง)

[๕๑๒] สมัยหนึ่ง ท่านพระอานนท์ อยู่ที่วัดโฆสิตาราม กรุงโกสัมพีครั้งนั้น คฤหบดี สาวกของอาชีวกผู้หนึ่ง เข้าไปหาท่านพระอานนท์ ครั้นเข้าไปถึงแล้วอภิวาทท่าน พระอานนท์แล้วนั่ง ณ ที่ควรส่วนหนึ่ง คฤหบดีนั้นแล นั่ง ณ ที่ควรส่วนหนึ่งแล้ว ถามท่านพระอานนท์ว่า ท่านพระอานนท์ผู้เจริญ เราสองพวก ธรรมของพวกใคร เป็นสวากขาตะ (ธรรมที่กล่าวดีแล้ว) พวกใครเป็นผู้ปฏิบัติดีแล้วในโลก พวกใคร เป็นผู้ดำเนินไปดีแล้วในโลก

พระพระอานนท์ กล่าวว่า ท่านคฤหบดี ถ้าเช่นนั้น อาตมาจักย้อนถามท่านใน ข้อนี้ ท่านพอใจอย่างใด พึงตอบอย่างนั้น ท่านสำคัญข้อนี้ว่ากระไร บุคคลเหล่าใด แสดงธรรมเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ ธรรมของบุคคลเหล่านั้นเป็นสวากขาตะหรือไม่ หรือว่าท่านมีความเห็นอย่างไรในข้อนี้?

ค. ท่านผู้เจริญ บุคคลเหล่าใดแสดงธรรมเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ ธรรมของ บุคคลเหล่านั้นเป็นสวากขาตะ ข้าพเจ้ามีความเห็นอย่างนี้ในข้อนี้.

อา. ท่านสำคัญข้อนี้ว่ากระไร ท่านคฤหบดี บุคคลเหล่าใดปฏิบัติเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ บุคคลเหล่านั้นเป็นผู้ปฏิบัติดีแล้วในโลกหรือไม่ หรือว่าท่านมี ความเห็นอย่างไรในข้อนี้?

ค. ท่านผู้เจริญ บุคคลเหล่าใดปฏิบัติเพื่อละราคะ โทสะ โมหะบุคคลเหล่านั้น เป็นผู้ปฏิบัติดีแล้วในโลก ข้าพเจ้ามีความเห็นอย่างนี้ในข้อนี้.

อา. ท่านสำคัญข้อนี้ว่ากระไร ท่านคฤหบดี ราคะ โทสะ โมหะบุคคลเหล่าใดละ ได้แล้ว มีมูลอันตัดขาดแล้ว ทำให้เหมือนตาลยอดด้วนแล้ว ทำไม่ให้มีในภาย หลังแล้ว มีอันไม่เกิดขึ้นอีกต่อไปเป็นธรรมดา บุคคลเหล่านั้น เป็นผู้ดำเนินไป ดีแล้วในโลกหรือไม่ หรือว่าท่านมีความเห็นอย่างไรในข้อนี้?

ค. ท่านผู้เจริญ ราคะ โทสะโมหะ บุคคลเหล่าใดละได้แล้ว มีมูลอันตัดขาดแล้ว ทำให้เหมือนตาลยอดด้วนแล้ว ทำไม่ให้มีในภาย หลังแล้ว มีอันไม่เกิดขึ้นอีกต่อไปเป็นธรรมดา บุคคลเหล่านั้น เป็นผู้ดำเนินไป ดีแล้วในโลก ข้าพเจ้ามีความเห็นอย่างนี้ในข้อนี้

อา. นี่แหละ ท่านคฤหบดี ข้อนี้ท่านก็ตอบเองแล้วว่า ท่านผู้เจริญบุคคลเหล่าใด แสดงธรรมเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ ธรรมของของบุคคลเหล่านั้น เป็นสวากขาตะ ข้อนี้ท่านก็ตอบเองแล้วว่า ท่านผู้เจริญ บุคคลเหล่าใดปฏิบัติเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ บุคคลเหล่านั้นเป็นผู้ปฏิบัติดีแล้วในโลก ข้อนี้ท่านก็ตอบเองแล้วว่า ราคะ โทสะ โมหะ บุคคลเหล่าใดละได้แล้ว ... บุคคลเหล่านั้นเป็นผู้ดำเนินไปดีแล้วในโลก.

ค. น่าอัศจรรย์จริงๆ ท่านผู้เจริญ (การแสดงธรรมอย่างนี้) ไม่ชื่อว่า เป็นการยกธรรม ฝ่ายตนและไม่เป็นการรุกรานธรรมฝ่ายอื่นเลย เป็นการแสดงอยู่ในเขตแดนแท้ กล่าวแต่เนื้อความ ไม่นำตนเข้าไป (ปะปน) ด้วย ท่านอานนท์ผู้เจริญ ท่านทั้งหลาย แสดงธรรมเพื่อละราคะ โทสะ โมหะ ธรรมของท่านทั้งหลายเป็นสวากขาตะ ท่านทั้งหลาย ปฏิบัติเพื่อละราคะ โทสะโมหะ ท่านทั้งหลายเป็นผู้ปฏิบัติดีแล้ว ในโลก ราคะ โทสะ โมหะท่านทั้งหลายละได้แล้วมีมูลอันตัดขาดแล้ว ทำให้ เหมือนตาลยอดด้วนแล้ว ทำไม่ให้มีในภายหลังแล้ว มีอันไม่เกิดขึ้นอีกต่อไป เป็นธรรมดา ท่านทั้งหลายเป็นผู้ดำเนินดีแล้วในโลก

ดีจริงๆ ท่านผู้เจริญพระผู้เป็นเจ้าอานนท์บอกพระธรรมโดยเอนกปริยาย เหมือนหงายของที่คว่ำ เปิดของที่ปกปิด บอกทางแกคนหลง ส่องประทีปในที่ มืดเพื่อให้คนตาดีเห็นรูปได้ ฉะนั้น ข้าพเจ้าถึงพระผู้มีพระภาคเจ้า กับ พระธรรม และพระภิกษุสงฆ์เป็นสรณะ ขอพระผู้เป็นเจ้าอานนท์ จงจำข้าพเจ้าไว้ว่าเป็น อุบาสกถึงสรณะแล้วตลอดชีวิตตั้งแต่วันนี้ไป.

จบอาชีวกสูตรที่ ๒

อรรถกถาอาชีวกสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอาชีวกสูตรที่ ๒ ดังต่อไปนี้ :-

บทว่า เตนหิ คหปติ ความว่า ได้ยินว่า พระเถระคิดว่า อาชีวกนี้ เมื่อมาในที่นี้ ก็มิได้ประสงค์จะมาเพื่ออยากจะรู้ แต่มาเพื่อจะพิสูจน์ เราจะตอบปัญหาที่พราหมณ์นี้ถามแล้ว ด้วยการย้อนถามนี้แหละ. พระเถระประสงค์จะให้พราหมณ์นั้นตอบปัญหานั้นเสียเอง ด้วยอุบายนี้จึงกล่าว คำมีอาทิว่า เตนหิ ดังนี้. ในคำว่า เตนหิ เป็นต้นนั้น ศัพท์ว่า เตนหิ เป็นการอ้าง ถึงเหตุ. อธิบายว่า เพราะเหตุที่ท่านถามอย่างนี้ ข้าพเจ้าจึงขอย้อนถามท่านในข้อนี้.

บทว่า เกสํ โน ความว่า แก่ใครหนอแล.

บทว่า สธมฺมุกฺกํสนา ความว่า ยกลัทธิ ของตนขึ้นตั้งไว้.

บทว่า ปรธมฺมาปสาทนา ความว่า ไม่กระทบกระเทียบ ข่มขู่ เสียดสี ลัทธิของผู้อื่น.

บทว่า อายตเนว ธมฺมเทสนา ความว่า แสดงธรรมมีเหตุ.

บทว่า อตฺโถ จ วุตฺโต ความว่า และชี้แจง เนื้อความแห่งปัญหาที่เราถามแล้ว.

บทว่า อตฺตา จ อนุปนีโต ความว่า และไม่อวดอ้างตนอย่างนี้ว่า พวกเราเป็นอย่างนี้. บาลีว่า นุปนีโต ดังนี้ก็มี.

จบอรรถกถาอาชีวกสูตรที่ ๒.