ฌานปัจจัย ได้แก่ สภาพธรรม ที่ เผา ปฏิปักษ์ธรรม

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง

กราบเท้า บูชา พระคุณ ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่ง

ขอขอบพระคุณและขออนุโมทนาสำหรับกุศลทุกประการของทุกๆ ท่านค่ะ

ด้วยความเคารพยิ่ง จาก ธิดารัตน์ เดื่อมขันมณี (ใหญ่ราชบุรี)

ขอเชิญรับฟัง...

ฌานปัจจัย ได้แก่ สภาพธรรมที่เผาปฏิปักษ์ธรรม

เพราะฉะนั้น แม้ว่าในฌานปัจจัยที่ได้กล่าวถึงในคราวก่อนว่า สภาพธรรมที่เป็นฌาน คือสภาพธรรมที่เพ่งอารมณ์ หรือเผาปฏิปักษ์ธรรม มี ๗ คือ วิตก ๑ เป็นวิตกเจตสิก วิจารเจตสิก ปีติเจตสิก ๑ โสมนัสเวทนา ๑ โทมนัสเวทนา ๑ อุเบกขาเวทนา ๑ เอกัคคตาเจตสิก ๑ รวม ๗ นี้เป็นฌานปัจจัย เวทนาก็เป็นฌานปัจจัย เพราะเหตุว่าเวลาที่เวทนาเกิดนี้รู้สึกอย่างไร สำคัญไหมคะ โทมนัสเกิด ไม่พอใจเลย เดือดร้อน เผาความสุขทั้งหมดที่มี จะมีทรัพย์สมบัติมากมายสักเท่าไรก็ตาม ไม่ช่วยให้ความรู้สึกนั้นเป็นสุขได้ขณะที่โทมนัสเวทนาเกิด

เพราะฉะนั้นลักษณะสภาพของโทมนัสเวทนาเป็นฌานปัจจัย ใครจะรู้หรือไม่รู้ก็ตาม เวลาที่โทมนัสเวทนาเกิดก็เป็นปัจจัยหนึ่งซึ่งเผา ขณะนั้นเป็นฌาน เป็นฌานปัจจัย ทำให้จิตซึ่งเกิดร่วมด้วยมีสภาพที่โทมนัส ไม่เป็นสุข เผาไหม้ เดือดร้อน

ถ้าเป็นโสมนัสเวทนาก็ตรงกันข้าม เวลาที่โสมนัสเวทนาเกิด เผาสภาพธรรมที่ตรงกันข้ามกับโสมนัสเวทนา กำลังเป็นทุกข์ พอมีข่าวที่เป็นสุข โสมนัสเวทนาเกิดขึ้น หมดแล้วทุกข์ที่กำลังเป็นอยู่ก็หมดไป เพราะฉะนั้นเรื่องของเจตสิกนี้ก็เป็นเรื่องที่เกิดกับจิต แล้วก็เป็นเรื่องละเอียดที่จะทำให้จิตแต่ละประเภทมีกิจการงานหน้าที่ต่างๆ กัน แม้แต่สันตีรณะที่เป็นอกุศลวิบาก ซึ่งประกอบด้วยเจตสิกมากกว่าเพียง ๗ ดวง คือ ประกอบด้วยวิตกเจตสิก วิจารเจตสิกซึ่งเป็นฌานปัจจัย จึงทำให้ทำกิจปฏิสนธิได้