พระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะบรรพชา

[เล่มที่ 6] พระวินัยปิฎก มหาวรรค เล่ม ๔ ภาค ๑ - หนาที่ 122 - 130

พระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะบรรพชา

พระอัสสชิเถระ

[๖๔] ก็โดยสมัยนั้นแล สญชัยปริพาชกอาศัยอยูในพระนครราชคฤห พรอมดวยปริพาชกบริษัทหมูใหญ จํานวน ๒๕๐ คน ก็ครั้งนั้น พระสารีบุตร พระโมคคัลลานะประพฤติพรหมจรรยอยูในสํานักสญชัยปริพาชก ทานทั้งสองไดทํากติกากันไววา ผูใดบรรลุอมตธรรมกอน ผูนั้นจงบอกแกอีกคนหนึ่ง

ขณะนั้นเปนเวลาเชา ทานพระอัสสชินุงอันตรวาสกแลว ถือบาตรจีวร เขาไปบิณฑบาตยังพระนครราชคฤห มีมรรยาทกาวไป ถอยกลับ แลเหลียว คูแขน เหยียดแขน นาเลื่อมใส มีนัยนตาทอดลง ถึงพรอมดวยอิริยาบถ สารีบุตรปริพาชก ไดเห็นทานพระอัสสชิกําลังเที่ยวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห มีมรรยาทกาวไป ถอยกลับ แลเหลียว คูแขน เหยียดแขน นาเลื่อมใส มีนัยนตาทอดลง ถึงพรอมดวยอิริยาบถ

ครั้นแลวไดมีความดําริวา บรรดาพระอรหันต หรือทานผูไดบรรลุพระอรหัตตมรรคในโลก ภิกษุรูปนี้คงเปนผูใดผูหนึ่งแน ถากระไร เราพึงเขาไปหาภิกษุรูปนี้ แลวถามวา ทานบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาลดาของทาน หรือทานชอบใจธรรมของใคร แลวไดดําริตอไปวา ยังเปนการไมสมควรจะถามภิกษุรูปนี้ เพราะทานกําลังเขาละแวกบานจนเที่ยวบิณฑบาต ผิฉะนั้นเราพึงติดตามภิกษุรูปนี้ไปขางหลังๆ เพราะเปนทางอันผูมุงประโยชนทั้งหลายจะตองสนใจ ครั้งนั้นทานพระอัสสชิเทียวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห ถือบิณฑบาตกลับไป จึงสารีบุตรปริพาชกเขาไปหาทานพระอัสสชิ ถึงแลวไดพูดปราศรัยกับทานพระอัสสชิ

ครั้นผานการพูดปราศรัยพอใหเปนที่บันเทิง เปนที่ระลึกถึงกันไปแลว ไดยืนอยู ณ ที่ควรสวนขางหนึ่ง สารีบุตรปริพาชกยืนอยู ณ ที่ควรสวนขางหนึ่งแลว ไดกลาวคํานี้ กะทานพระอัสสชิวา อินทรียขอชื่อทานผองใส ผิวพรรณของทานบริสุทธิ์ผุดผอง ทานบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรือทานชอบใจธรรมของใคร ขอรับ

อ. มีอยู ทาน พระมหาสมณะศากยบุตรเสด็จออกทรงผนวชจากศากยตระกูล เราบวชเฉพาะพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้นเปน ศาสดาของเรา และเราชอบใจธรรมของพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น

สา. พระศาสดาของทานสอนอนอยางไร แนะนําอยางไร

อ. เราเปนคนให บวชยังไมนาน พึงมาสูสูพระธรรมวินัยนี้ ไมอาจแสดงธรรมแกทานกวางขวาง แตจักกลาวใจความแกทานโดดยอ.

สา. นอยหรือมาก นิมนตกลาวเถิด ทานจงกลาวแตใจความแกขาพเจา ขาพเจาตองการใจความอยางเดียว ทานจักทําพยัญชนะใหมากทําไม

พระอัสสชิเถระแสดงธรรม

[๖๕] ลําดับนั้น ทานพระอัสสชิ ไดกลาวธรรมปริยายนี้แกสารีบุตรปริพาชก วาดังนี้:- ธรรมเหลาใดเกิดแตเหตุพระตถาคตทรงแสดงเหตุแหงธรรมเหลานั้น และความดับของธรรมเหลานี้ พระมหาสมณะทรงสั่งสอนอยางนี้.

สารีบุตรปริพาชิกไดดวงตาเห็นธรรม

[๖๖] ครั้นไดฟงธรรมปริยายนี้ ดวงตาเห็นธรรมปราศจากธุลี ปราศจากมลทินวา สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเปนธรรมดา สิ่งนั้นทั้งหมดมีความคับไปเปนธรรมดา ไดเกิดขึ้นแกสารีบุตรปริพาชก:-

ธรรมนี้แหละถามีก็เพียงนี้เทานั้น ทานทั้งหลายจงแทงตลอดบทอันหาความโศกมิได บทอันหาความโศกมิไดนี้ พวกเรายังไมเห็น ลวงเลยมาแลวหลายหมื่นกัลป สารบุตรปริพาชกเปลื้องคําปฏิญญา

[๖๗] เวลาตอมา สารีบุตรปริพาชกเขาไปหาโมคคัลลานปริพาชา โมคคัลลานปริพาชกไดเห็นสารีบุตรปริพาชกเดินมาแตใกล ครั้น แลวไดถามสารีบุตรปริพาชกวา ผูมีอายุ อินทรียของทานผองใส ผิวพรรณของทานบริสุทธิ์ผุดผองทานไดบรรลุอมตธรรมแลวกระมังหนอ.

สา. ถูกละ ผูมีอายุ เราไดบรรลุอมตธรรมแลว.

โมค. ทานบรรลุอมตธรรมไดอยางไร ดวยวิธีไร

สา. ผูมีอายุ วันนี้เราไดเห็นพระอัสสชิกําลังเที่ยวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห มีมรรยาทกาวไป ถอยกลับ แลเหลียว เหยียดแขน คูแขน นาเลื่อมใสมีนัยนตาทอดลง ถึงพรอมดวยอิริยาบถ ครั้นแลวเราไดมีความดําริวา บรรดาพระอรหันตหรือทานผูไดบรรลุอรหันตมรรคในโลก ภิกษุรูปนี้คงเปนผูใดผูหนึ่งแน ถากระไร เราพึงเขาไปหาภิกษุรูปนี้ แลวถามวา ทานบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรือทานชอบใจธรรมของใคร เรานั้นไดยังคิดวา ยังเปนกาลไมสมควรจะถามภิกษุรูปนี้ เพราะทานยังกําลังเขาละแวกบานเที่ยวบิณฑบาต ผิฉะนั้นเราพึงติดตามภิกษุรูปนี้ไปขางหลังๆ เพราะเปนทางอันผูมุงประโยชนทั้งหลายจะตองสนใจ ลําดับนั้น พระอัสสชิเที่ยวบิณฑบาตในพระนครราชคฤห ถือบิณฑบาตกลับไปแลว. ตอมา เราไดเขาไปหาพระอัสสชิ ครั้นถึงแลว ไดพูดปราศรัยกับพระอัสสชิ ครั้นผานการพูดปราศรัยพอใหเปนที่บันเทิง เปนที่ระลึกถึงกันไปแลว ไดยืนอยู ณ ที่ควรสวนขางหนึ่ง เรายืนอยู ณ ที่ควรสวนขางหนึ่งแลว ไดกลาวคํานี้ตอพระอัสสชิ วา อินทรียของทานผองใส ผิวพรรณของทานบริสุทธิ์ผุดผอง ทานบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาสดาของทาน หรือทานชอบใจธรรมของใคร ขอรับ

พระอัสสชิตอบวา มีอยู ทาน พระมหาสมณะศากยบุตรเสด็จออกทรงผนวชจากศากยตระกูล เราบวชเฉพาะพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้นเปนศาสดาของเรา และเราชอบใจธรรมของพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น. เราไดถามพระอัสสชิตอไปวา ก็พระศาสดาของทาน สอนอยางไร แนะนําอยางไร? พระอัสสชิตอบ'วา เราเปนคนใหม บวชยังไมนาน พึ่งมาสูพระธรรมวินัยนี้ ไมอาจแสดงธรรมแกทานกวางขวาง แตจักกลาวใจความแกทานโดยยอ. เราไดเรียนวา นอยหรือมาก นิมนตกลาวเถิด ทานจงกลาวแตใจความแกขาพเจา ขาพเจาตองการใจความอยางเดียว ทานจักทําพยัญชนะใหมากทําไม

[๖๘] ผูมีอายุ ครั้งนั้น พระอัสสชิไดกลาวคําปริยายนี้ วาดังนี้:-

ธรรมเหลาใดเกิดแตเหตุ พระตถาคตทรงแสวงเหตุแหงธรรมเหลานั้น และความดับแหงธรรมเหลานั้น พระมหาสมณะทรงสั่งสอนอยางนี้