เรียนถามอุปมาของโทสะค่ะ
มีคาถาบทหนึ่งว่า
ไฟ เสมอด้วยราคะ ย่อมไม่มี
ผู้จับ เสมอด้วยโทสะ ย่อมไม่มี
ข่าย เสมอด้วยโมหะ ย่อมไม่มี
แม่น้ำ เสมอด้วยตัณหา ย่อมไม่มี
สงสัยเรื่องโทสะ เปรียบด้วยโทสะ ทำไมถึงเปรียบเช่นนั้นคะ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
พระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง แสดงถึงสิ่งที่มีจริงๆ แม้สภาพธรรมที่เป็นอกุศล ก็มีจริง พระองค์ทรงแสดง เพื่อความเข้าใจอย่างถูกต้อง ว่า อกุศล เป็นอกุศล เป็นสภาพธรรมที่มีโทษ ไม่นำมาซึ่งคุณประโยชน์ใดๆ ทั้งสิ้น พร้อมทั้งเกื้อกูลให้เห็นโทษของอกุศล ตามความเป็นจริง
สำหรับ พระพุทธพจน์บทนี้ มีคำอธิบายในอรรถกถา สรุปได้ ดังนี้
ไฟ เสมอด้วยราคะ ไม่มี : ไฟทั่วๆ ไป เวลาไหม้ ก็แสดงควัน แสดงเปลว แสดงเถ้าให้ปรากฏ แต่ไฟ คือ ราคะ ซึ่งเป็นความติดข้องยินดีพอใจ นั้น เผาไหม้ในภายในของสัตว์ทั้งหลาย เผาไหม้โดยไม่แสดงควัน เป็นต้น ให้ปรากฏ และ เผาไหม้โดยไม่เลือกเวลาด้วย เพราะเป็นธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย
ผู้จับ เสมอด้วยโทสะ ไม่มี : ถ้าเป็นผู้จับอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นยักษ์ เป็นงูเหลือม เป็นต้น ก็จับเพียงอัตภาพเดียว (คือ ชาติเดียว) หมายความว่า ทำร้ายได้เพียงอัตภาพเดียว แต่โทสะ เมื่อตั้งขึ้นแล้ว เบียดเบียนประทุษร้ายจิต ก่อให้เกิดโทษ ไม่ใช่เฉพาะชาตินี้เท่านั้น ยังสะสมเป็นโทษในชาติต่อๆ ไปด้วย
(ในบางแห่ง จะแสดงว่า โทษ เสมอด้วยโทสะ ไม่มี ซึ่งแสดงถึงความเป็นจริงของโทสะ ว่า เป็นสภาพธรรมที่ก่อให้เกิดโทษทั้งหลายอย่างเห็นได้ชัด เช่น โกรธแล้ว ทำร้ายผู้อื่น ฆ่าผู้อื่น ก็ได้ ก่อให้เกิดความเดือดร้อนแก่ผู้อื่น แม้กระทั่งผู้มีพระคุณ มีบิดามารดา เป็นต้น เขาก็ฆ่าได้ เพราะกำลังของโความโกรธหรือโทสะ นั่นเอง)
ข่าย เสมอด้วยโมหะ ไม่มี : ข่าย คือ โมหะ ความหลงความไม่รู้ความจริง นั้น รวบรัดรึงรัดหมู่สัตว์ไว้ ไม่ให้พ้นไปจากสังสารวัฏฏ์
แม่น้ำเสมอด้วยตัณหา ไม่มี : ถ้าเป็นแม่น้ำทั่วๆ ไป ยังปรากฏความเต็ม ความพร่อง ความแห้ง ให้เห็นบ้าง แต่สำหรับตัณหา ความอยาก ความต้องการ แล้ว พร่องอยู่เป็นนิตย์ คือ ไม่มีวันพอ ไม่มีวันเต็ม ให้เต็มได้ยาก ครับ
ขอเชิญศึกษาเพิ่มเติมได้ที่หัวข้อด้านล่างนี้ ครับ
อธิบาย ไฟเสมอด้วยราคะไม่มี เป็นต้น
ราคคฺคิ [คำที่ ๔๗๘] ภาษาบาลีสัปดาห์ละคำ
โทษเสมอด้วยโทสะ ย่อมไม่มี
เผาไหม้ด้วยโทสะ
...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...
