๑๒. ทุติยสิคาลสูตร ว่าด้วยเรื่องสุนัขจิ้งจอก

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค เล่ม ๒ - หน้า 750

๑๒. ทุติยสิคาลสูตร

ว่าด้วยเรื่องสุนัขจิ้งจอก

[๖๘๕] พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อารามของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย พวกเธอได้ฟังเรื่องของสุนัขจิ้งจอกผู้อยู่ในปัจจุสสมัยแห่งราตรีแล้วมิใช่หรือ.

ภิกษุทั้งหลายกราบทูลว่า ได้ฟังแล้ว พระเจ้าข้า.

พ. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความกตัญญูบางอย่าง ความกตเวทีบางอย่าง พึงมีในสุนัขจิ้งจอกแก่นั้น แต่ความกตัญญูบางอย่าง ความกตเวที

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค เล่ม ๒ - หน้า 751

บางอย่าง ไม่พึงมีในภิกษุบางรูป ผู้ปฏิญาณว่าเป็นศากยบุตรในธรรมวินัยนี้เลย เพราะเหตุดังนี้นั้น เธอทั้งหลายพึงศึกษาอย่างนี้ว่า เราจักเป็นผู้กตัญญู เราจักเป็นผู้กตเวที อุปการะแม้น้อยที่บุคคลกระทำแล้วในพวกเรา จักไม่เสื่อมหายไป ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงศึกษาอย่างนี้แหละ.

จบทุติยสิคาลสูตรที่ ๑๒

รวมพระสูตรที่มีในวรรคนี้ คือ

๑. กูฏาคารสูตร

๒. นขสิขสูตร

๓. กุลสูตร

๔. โอกขาสูตร

๕. สัตติสูตร

๖. ธนุคคหสูตร

๗. อาณีสูตร

๘. กลิงครสูตร

๙. นาคสูตร

๑๐. วิฬารสูตร

๑๑. ปฐมสิคาลสูตร

๑๒.ทุติยสิคาลสูตร.

จบโอปัมมสังยุตที่ ๘

อรรถกถาทุติยสิคาลสูตรที่ ๑๒

ในสิคาลสูตรที่ ๑๒ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.

บทว่า กตญฺญุตา ได้แก่ รู้คุณที่ผู้อื่นทำ.

บทว่า กตเวทิตา ได้แก่ รู้คุณที่ต่างจากคุณที่เขาทำ (ตอบแทน) ในข้อนั้นมีเรื่องสุนัขจิ้งจอกแก่มีความกตัญญู ดังต่อไปนี้.

เล่ากันมาว่า พี่น้อง ๗ คนไถนาอยู่ บรรดาพี่น้องเหล่านั้น น้องชายคนสุดท้องไปเลี้ยงโคที่ปลายนา. ขณะนั้นงูเหลือมรัดสุนัขจิ้งจอกแก่ตัวหนึ่ง. เขาเห็นดังนั้นจึงเอาไม้ตีให้งูปล่อย. งูเหลือมปล่อยสุนัขจิ้งจอกแล้วรัดเขาทันที สุนัขจิ้งจอกคิดว่า ผู้นี้ช่วยชีวิตเรา แม้เราก็จักช่วยชีวิต

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค เล่ม ๒ - หน้า 752

ผู้นี้ จึงคาบมีดที่วางอยู่บนหม้อข้าวยาคู ได้ไปหาเขา. พวกพี่ๆ กำลังไถนาอยู่ เห็นเข้าจึงติดตาม ด้วยคิดว่า สุนัขจิ้งจอกลักมีด. สุนัขจิ้งจอกรู้ว่าพวกพี่ๆ เหล่านั้นเห็นแล้ว จึงทิ้งมีดไว้ใกล้ๆ น้องคนสุดท้องแล้วหนีไป. พวกพี่ๆ มาเห็นน้องชายถูกงูเหลือมรัดจึงเอามีดฟันงูเหลือมแล้วได้พาน้องชายไป. ความกตัญญูกตเวทีบางอย่างพึงมีในสุนัขจิ้งจอกแก่ ด้วยประการฉะนี้.

แม้คำว่า สกฺยปุตฺติยปฏิญฺเ นี้ ท่านกล่าวหมายเอาความประพฤติของพระเทวทัตเท่านั้นแล.

จบอรรถกถาทุติยสิคาลสูตรที่ ๑๒

จบโอปัมมสังยุต