๙. นิทานสูตร ว่าด้วยอกุศลมูลและกุศลมูล

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ปัญจก-ฉักกนิบาต เล่ม ๓ - หน้า 634

๙. นิทานสูตร

ว่าด้วยอกุศลมูล และกุศลมูล

[๓๑๐] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุเพื่อเกิดกรรม (อกุศลกรรม) ๓ ประการนี้ ๓ ประการเป็นไฉน? คือ โลภะ ๑ โทสะ ๑ โมหะ ๑ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อโลภะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะโลภะ โดยที่แท้ โลภะย่อมเกิดขึ้นเพราะโลภะ อโทสะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะโทสะ โดยที่แท้ โทสะย่อมเกิดขึ้นเพราะโทสะ อโมหะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะโมหะ โดยที่แท้ โมหะย่อมเกิดขึ้นเพราะโมหะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เทวดา มนุษย์ หรือแม้สุคติ อย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อมไม่ปรากฏเพราะกรรม ที่เกิดแต่โลภะ แต่โทสะ แต่โมหะ โดยที่แท้ นรก กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ปิตติวิสัย หรือแม้ทุคติ อย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อมปรากฏเพราะกรรม ที่เกิดแต่โลภะ แต่โทสะ แต่โมหะ. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุเพื่อเกิดกรรม ๓ ประการนี้แล.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุเพื่อเกิดกรรม (กุศลกรรม) ๓ ประการนี้ ๓ ประการเป็นไฉน? คือ อโลภะ ๑ อโทสะ ๑ อโมหะ ๑ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย โลภะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะอโลภะ โดยที่แท้ อโลภะย่อมเกิดขึ้นเพราะอโลภะ โทสะย่อมไม่เกิดเพราะอโทสะ โดยที่แท้ อโทสะย่อมเกิดขึ้นเพราะอโทสะ โมหะย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะอโมหะ. โดยที่แท้ อโมหะย่อมเกิดขึ้นเพราะอโมหะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นรก กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ปิตติวิสัย หรือแม้ทุคติ อย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อมไม่ปรากฏเพราะกรรม ที่เกิดแต่อโลภะ แต่อโทสะ แต่อโมหะ โดยที่แท้ เทวดา มนุษย์ หรือแม้สุคติอย่างใดอย่างหนึ่ง ย่อมปรากฏเพราะกรรม ที่เกิดแต่อโลภะ แต่อโทสะ แต่อโมหะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุเพื่อเกิดกรรม ๓ ประการนี้แล.

จบนิทานสูตรที่ ๙

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ปัญจก-ฉักกนิบาต เล่ม ๓ - หน้า 635

อรรถกถานิทานสูตร

พึงทราบวินิจฉัย ในนิทานสูตรที่ ๙ ดังต่อไปนี้ :-

บทว่า กมฺมานํ ได้แก่ กรรมที่ให้ถึงวัฏฏะ. บทว่า สมุทายาย ความว่า เพื่อประโยชน์แก่การประมวล (กรรมมา). บทว่า นิทานํ ได้แก่ เป็นปัจจัย. บทว่า โลภเชน ความว่า เกิดจากความโลภ. บทว่า น ปญฺายนฺติ ความว่า ไม่ปรากฏว่า เกิดแล้ว เพราะกรรมเห็นปานนี้.

ในธรรมฝ่ายขาว บทว่า กมฺมานํ ได้แก่ กรรมที่ให้ถึงวิวัฏฏะ. ดังนั้น ในพระสูตรนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสไว้ทั้งวัฏฏะ และวิวัฏฏะ.

จบอรรถกถา นิทานสูตรที่ ๙