๗. ปัญหาวาระ การนับจํานวนวาระ (๑. กุสลติกะ) - อนุโลมติกปัฏฐาน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 511

การนับจำนวนวาระในอนุโลมแห่งปัญหาวาระ

สุทธมูลกนัย

[๖๒๕] ในเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัยมี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอาเสวน-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 512

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในฌานปัจจัยมี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนัตถิปัจจัยมี ๗ วาระ ในวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

๑. เหตุมูลกนัย

เหตุสภาคะ ๑๑

[๖๒๖] เพราะเหตุปัจจัย ในอธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอินทริยปัจจัยมี ๔ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๔ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในอวิคตปัจจัยมี ๗ วาระ.

เหตุฆฏนา ๒๔

สามัญญฆฏนา ๙

[๖๒๗] ๑. ปัจจัย ๕ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะอัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 513

๓. ปัจจัย ๗

คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะสัมปยุตต อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔. ปัจจัย ๖

คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะอัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๖

คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖. ปัจจัย ๗

คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะวิปาถะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗. ปัจจัย ๘

คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๘. ปัจจัย ๗

คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะวิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๙. ปัจจัย ๘ คือเหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะวิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สอินทริยมัคคฆฏนา ๙

๑๐. ปัจจัย ๗

คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะมัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๘

คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะอินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 514

๑๒. ปัจจัย ๙

คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๑๓. ปัจจัย ๘

คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๑๔. ปัจจัย ๘

คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะอินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๕. ปัจจัย ๙

คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๑๐

คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะวิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๗. ปัจจัย ๙

คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๘. ปัจจัย ๑๐

คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สาธิปติอินทริยมัคคฆฏนา ๖

๑๙. ปัจจัย ๘

คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๒๐. ปัจจัย ๑๐

คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 515

๒๑. ปัจจัย ๙

คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๒๒. ปัจจัย ๙

คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะอินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๒๓. ปัจจัย ๙

คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัยมี ๑ วาระ.

๒๔. ปัจจัย ๑๐

คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ. อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

เหตุมูลกนัย จบ

๒. อารัมมณมูลกนัย

อารัมมณสภาคะ ๗

[๖๒๘] เพราะอารัมมณปัจจัย ในอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในปุเรชาตปัจจัยมี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 516

อารัมมณปกิณณกฆฏนา ๕

[๖๒๗] ๑. ปัจจัย ๓

คือ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๔

คือ อารัมมณะ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๖

คือ อารัมมณะ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔. ปัจจัย ๖

คือ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๕. ปัจจัย ๘

คือ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

จบอารัมมณมูลกนัย

๓. อธิปติมูลกนัย

อธิปติสภาคะ ๑๕

[๖๓๐] เพราะอธิปติปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๘ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ โนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 517

ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๘ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๘ วาระ.

อธิปติฆฏนา ๓๐

ปกิณณกฆฏนา ๖ ^(๑)

[๖๓๑] ๑. ปัจจัย ๓

คือ อธิปติ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๘ วาระ.

๒. ปัจจัย ๔

คือ อธิปติ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๘ วาระ.

๓. ปัจจัย ๕

คือ อธิปติ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อริคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๔. ปัจจัย ๓

คือ อธิปติ อารัมมณะ อุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ.

๕. ปัจจัย ๖

คือ อธิปติ อารัมมณะ อุปนิสสยะ ปเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖. ปัจจัย ๘

คือ อธิปติ อารัมมณะ นิสสยะ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๒๔

ฉันทาธิปติฆฏนา ๖

๗. ปัจจัย ๕

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

(๑) ฆ.๑ - ๒ - ๓ เป็นมิสสกฆฏนา (คือ สหชาตฆฏนา + ปกิณณกฆฏนา).

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 518

๘. ปัจจัย ๗

คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๙. ปัจจัย ๖

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๖

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๘

คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๒. ปัจจัย ๗

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

จิตตาธิปติฆฏนา ๖

๑๓. ปัจจัย ๗

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๑๔. ปัจจัย ๙

คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๕. ปัจจัย ๘

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๘

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 519

๑๗. ปัจจัย ๑๐

คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๘. ปัจจัย ๙

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

วิริยาธิปติฆฏนา ๖

๑๙. ปัจจัย ๗

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒๐. ปัจจัย ๙

คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๑. ปัจจัย ๘

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๒. ปัจจัย ๘

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๓. ปัจจัย ๑๐

คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๔. ปัจจัย ๙

คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 520

วีมังสาธิปติฆฏนา ๖

๒๕. ปัจจัย ๘

คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๒๖. ปัจจัย ๑๐

คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๒๗. ปัจจัย ๙

คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๒๘. ปัจจัย ๙

คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๙. ปัจจัย ๑๑

คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๐. ปัจจัย ๑๐

คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔. อนันตรมูลกนัย

อนันตรสภาคะ ๖

[๖๓๒] เพราะอนันตรปัจจัย ในสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ... ใน อุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 521

อนันตรปกิณณกฆฏนา ๓

[๖๓๓] ๑. ปัจจัย ๕

คือ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ อาเสวนะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๖

คือ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ กัมมะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๕. สมนันตรมูลกนัย

สมนันตรสภาคะ ๖

[๖๓๔] เพราะสมนันตรปัจจัย ในอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ... ใน อุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

สมนันตรปกิณณกฆฏนา ๓

[๖๓๕] ๑. ปัจจัย ๕

คือ สมนันตระ อนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ สมนันตรปัจจัย อนันตระ อุปนิสสยะ อาเสวนะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 522

๓. ปัจจัย ๖

คือ สมนันตระ อนันตระ อุปนิสสยะ กัมมะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖. สหชาตมูลกนัย

สหชาตสภาคะ ๑๔

[๖๓๖] เพราะสหชาตปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... โนอธิปติ ปัจจัย มี ๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน วิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๑๐

[๖๓๗] ๑. ปัจจัย ๔

คือ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

๒. ปัจจัย ๕

คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๖

คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 523

๔. ปัจจัย ๕

คือ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๖

คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖. ปัจจัย ๕

คือ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗. ปัจจัย ๖

คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๘. ปัจจัย ๗

คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๙. ปัจจัย ๖

คือ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๗

คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗. อัญญมัญญมูลกนัย

อัญญมัญญสภาคะ ๑๔

[๖๓๘] เพราะอัญญมัญญปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน อธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในฌานปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 524

มี ๓ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

อัญญมัญญสหชาตฆฏนา ๖

[๖๓๙] ๑. ปัจจัย ๕

คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๖

คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔. ปัจจัย ๖

คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๕. ปัจจัย ๗

คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖. ปัจจัย ๗

คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 525

๘. นิสสยมูลกนัย

นิสสยสภาคะ ๑๗

[๖๔๐] เพราะนิสสยปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๘ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในฌานปัจจัย มี๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

นิสสยฆฏนา ๒๐

ปกิณณกฆฏนา ๑๐ ^(๑)

[๖๔๑] ๑. ปัจจัย ๓

คือ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

๒. ปัจจัย ๔

คือ นิสสยะ อธิปติ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๘ วาระ.

๓. ปัจจัย ๔

คือ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๔. ปัจจัย ๔

คือ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

(๑) ฆ. ๑ ถึง ฆ. ๖ เป็นมิสสกฆฏนา.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 526

๕. ปัจจัย ๕

คือ นิสสยะ อธิปติ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๖. ปัจจัย ๕

คือ นิสสยะ อันทริยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๗. ปัจจัย ๕

คือ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๘. ปัจจัย ๖

คือ นิสสยะ อารัมมณะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๙. ปัจจัย ๘

คือ นิสสยะ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตต อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๖

คือ นิสสยะ ปุเรชาตะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๑๐

๑๑. ปัจจัย ๔

คือ นิสสยะ สหชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

๑๒. ปัจจัย ๕

คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๓. ปัจจัย ๖

คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๔. ปัจจัย ๕

คือ นิสสยะ สหชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 527

๑๕. ปัจจัย ๖

คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๕

คือ นิสสยะ สหชาตะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๗. ปัจจัย ๖

คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๘. ปัจจัย ๗

คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๙. ปัจจัย ๖

คือ นิสสยะ สหชาตะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๐. ปัจจัย ๗

คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๙. อุปนิสสยมูลกนัย

อุปนิสสยสภาคะ ๑๓

[๖๔๒] เพราะอุปนิสสยปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ... ใน อธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 528

วิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

อุปนิสสยฆฏนา

ปกิณณกฆฏนา ๗

[๖๔๓] ๑. ปัจจัย ๓

คือ อุปนิสสยะ อารัมมณะ อธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ อุปนิสสยะ อารัมมณะ อธิปติ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓. ปัจจัย ๘

คือ อุปนิสสยะ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔. ปัจจัย ๕

คือ อุปนิสสยะ อนันตระ สมนันตระ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๕. ปัจจัย ๖

คือ อุปนิสสยะ อนันตระ สมนันตระ อาเสวนะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๖. ปัจจัย ๒

คือ อุปนิสสยะ กัมมปัจจัย มี ๒ วาระ.

๗. ปัจจัย ๖

คือ อุปนิสสยะ อนันตระ สมนันตระ กัมมะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 529

๑๐. ปุเรชาตมูลกนัย

ปุเรชาตสภาคะ ๘

[๖๔๔] เพราะปุเรชาตปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน อธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปุเรชาตฆฏนา

ปกิณณกฆฏนา ๗

[๖๔๕] ๑. ปัจจัย ๓

คือ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒. ปัจจัย ๕

คือ ปุเรชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี๓ วาระ. ๓. ปัจจัย ๔

คือ ปุเรชาตะ อารัมมณะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔. ปัจจัย ๖

คือ ปุเรชาตะ อารัมมณะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๖

คือ ปุเรชาตะ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖. ปัจจัย ๘

คือ ปุเรชาตะ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ อุปนิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 530

๗. ปัจจัย ๖

คือ ปุเรชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๑. ปัจฉาชาตมูลกนัย

ปัจฉาชาตสภาคะ ๓

[๖๔๖] เพราะปัจฉาชาตปัจจัย ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปัจฉาชาตฆฏนา

ปกิณณกฆฏนา ๑

๑. ปัจจัย ๔

คือ ปัจฉาชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี๓ วาระ.

๑๒. อาเสวนมูลกนัย

อาเสวนสภาคะ ๕

[๖๔๗] เพราะอาเสวนปัจจัย ในอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน ในสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนัตถปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิคตปัจจัย มี๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 531

อเสวนฆฏนา

ปกิณณกฆฏนา ๑

๑. ปัจจัย ๖

คือ อาเสวนะ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๓. กัมมมูลกนัย

กัมมสภาคะ ๑๔

[๖๔๘] เพราะกัมมปัจจัย ในอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ... ใน สมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ใน สัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

กัมมฆฏนา ๑๑

ปกิณณกฆฏนา ๒

[๖๔๙] ๑. ปัจจัย ๒

คือ กัมมะ อุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ กัมมะ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิ วิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 532

สหชาตฆฏนา ๙

๓. ปัจจัย ๖

คือ กัมมะ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๔. ปัจจัย ๗

คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๘

คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ

๖. ปัจจัย ๗

คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๗. ปัจจัย ๗

คือ กัมมะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๘. ปัจจัย ๘

คือ กัมมะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๙. ปัจจัย ๙

คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๘

คือ กัมมะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๙

คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 533

๑๔. วิปากมูลกนัย

วิปากสภาคะ ๑๔

[๖๕๐] เพราะวิปากปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

วิปากฆฏนา

สหชาตฆฏนา ๕

[๖๕๑] ๑. ปัจจัย ๕

คือ วิปากะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ วิปากะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓. ปัจจัย ๗

คือ วิปากะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔. ปัจจัย ๖

คือ วิปากะ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 534

๕. ปัจจัย ๗

คือ วิปากะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๕. อาหารมูลกนัย

อาหารสภาคะ ๑๑

[๖๕๒] เพราะอาหารปัจจัย ในอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

อาหารฆฏนา ๓๔

ปกิณณกฆฏนา ๑

[๖๕๓] ๑. ปัจจัย ๓

คือ อาหาระ อัตถิ อวิตตปัจจัย มี ๗ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๓๓

สามัญญฆฏนา ๙

๒. ปัจจัย ๕

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 535

๓. ปัจจัย ๖

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๖

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๖. ปัจจัย ๖

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๘. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๙. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สกัมมฆฏนา ๙

๑๑. ปัจจัย ๖

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ กัมมะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 536

๑๒. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ กัมมะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๓ ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ กัมมะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๔. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ กัมมะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๕. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ กัมมะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ กัมมะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๗. ปัจจัย ๙

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ กัมมะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ

๑๘. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ กัมมะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๙. ปัจจัย ๙

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ กัมมะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สอินทริยฆฏนา ๙

๒๐. ปัจจัย ๖

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 537

๒๑. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๒. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๓. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๔. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๕. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๖. ปัจจัย ๙

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๗. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๘. ปัจจัย ๙

คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สาธิปติอินทริยฆฏนา ๖

๒๙. ปัจจัย ๗

คือ อาหาระ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 538

๓๐. ปัจจัย ๙

คือ อาหาระ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๑. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๒. ปัจจัย ๘

คือ อาหาระ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๓. ปัจจัย ๑๐

คือ อาหาระ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๔. ปัจจัย ๙

คือ อาหาระ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๖. อินทริยมูลกนัย

อินทริยสภาคะ ๑๔

[๖๕๔] เพราะอินทริยปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 539

อินทริยฆฏนา ๗๖

ปกิณณกฆฏนา ๔ ^(๑)

[๖๕๕] ๑. ปัจจัย ๓

คือ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๔

คือ อินทริยะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๓. ปัจจัย ๕

คือ อินทริยะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔. ปัจจัย ๖

คือ อินทริยะ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๗๒

สามัญญฆฏนา ๙

๕. ปัจจัย ๕

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๖. ปัจจัย ๖

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๗. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๘. ปัจจัย ๖

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

(๑) ฆ. ๑ - ๒ - ๓. เป็นมิสสกฆฏนา (คือ สหชาตะ+ ปกิณณกะ)

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 540

๙. ปัจจัย ๖

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปกะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๒. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๓. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สมัคคฆฏนา ๙

๑๔. ปัจจัย ๖

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๑๕. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๗. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 541

๑๘. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๙. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๐. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๑. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๒. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สฌานฆฏนา ๙

๒๓. ปัจจัย ๖

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ ณานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒๔. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ ณานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๕. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ ฌานะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๖. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 542

๒๗. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๘. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๙. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑วาระ.

๓๐. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๑. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สฌานมัคคฆฏนา ๙

๓๒. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ ฌานะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๓๓. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ ฌานะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๔. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ ณานะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๕. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ ฌานะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 543

๓๖. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๗. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๘. ปัจจัย ๑๐

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๙. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔๐. ปัจจัย ๑๐

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สอาหารฆฏนา ๙

๔๑. ปัจจัย ๖

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๔๒. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔๓. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 544

๔๔. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔๕. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔๖. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔๗. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔๘. ปัจจัย ๘

คือ อันทริยะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔๙. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สาธิปติมัคคฆฏนา ๖

๕๐. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๕๑. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕๒. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕๓. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 545

๕๔. ปัจจัย ๑๐

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๕๕. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สาธิปติอาหารฆฏนา ๖

๕๖. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๕๗. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี๓ วาระ.

๕๘. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕๙. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖๐. ปัจจัย ๑๐

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖๑. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 546

สเหตุมัคคฆฏนา ๙

๖๒. ปัจจัย ๗

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๖๓. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๖๔. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๖๕. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๖๖. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖๗. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖๘. ปัจจัย ๑๐

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖๙. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗๐. ปัจจัย ๑๐

คือ อินทริยะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 547

สเหตุอธิปติมัคคฆฏนา ๖

๗๑. ปัจจัย ๘

คือ อินทริยะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๗๒. ปัจจัย ๑๐

คือ อินทริยะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๗๓. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๗๔. ปัจจัย ๙

คือ อินทริยะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗๕. ปัจจัย ๑๑

คือ อินทริยะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗๖. ปัจจัย ๑๐

คือ อินทริยะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๗. ฌานมูลกนัย

ฌานสภาคะ ๑๐

[๖๕๖] เพราะฌานปัจจัย ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 548

ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

ฌานฆฏนา ๓๖

สามัญญฆฏนา ๙

[๖๕๗] ๑. ปัจจัย ๕

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๘. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 549

๙. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สอินทริยฆฏนา

๑๐. ปัจจัย ๖

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๒. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๓. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๔. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๕. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๙

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๗. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 550

๑๘. ปัจจัย ๖

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สมัคคฆฏนา ๙

๑๙. ปัจจัย ๖

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒๐. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๑. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๒. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๓. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๔. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๕. ปัจจัย ๙

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๖. ปัจจัย ๙

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 551

๒๗. ปัจจัย ๙

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สอินทริยมัคคฆฏนา ๙

๒๘. ปัจจัย ๗

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒๙. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๐. ปัจจัย ๙

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๑. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๒. ปัจจัย ๘

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๓. ปัจจัย ๙

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๔. ปัจจัย ๑๐

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๕. ปัจจัย ๙

คือ ฌานะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 552

๓๖. ปัจจัย ๑๐

คือ ฌานะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๘. มัคคมูลกนัย

มัคคสภาคะ ๑๓

[๖๕๘] เพราะมัคคปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ใน สัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนัตถิ ปัจจัย มี ๗ วาระ ในอวิตตปัจจัย มี ๗ วาระ.

มัคคฆฏนา ๕๗

สามัญญฆฏนา ๙

[๖๕๙] ๑. ปัจจัย ๕

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 553

๔. ปัจจัย ๖

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๖

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๖. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๘. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๙. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สอินทริยฆฏนา ๙

๑๐. ปัจจัย ๖

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๒. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 554

๑๓. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๔. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๕. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๗. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๘. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สฌานฆฏนา ๙

๑๙. ปัจจัย ๖

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒๐. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๑. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ ฌานะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 555

๒๒. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๓. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๔. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๕. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๖. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๗. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สอินทริยฆฏนา ๙

๒๘. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒๙. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๐. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ ฌานะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 556

๓๑. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓๒. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๓. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ ฌานะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๔. ปัจจัย ๑๐

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ ฌานะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๕. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๓๖. ปัจจัย ๑๐

คือ มัคคะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ ฌานะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สาธิปติอินทริยฆฏนา ๖

๓๗. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๓๘. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 557

๓๙. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔๐. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔๑. ปัจจัย ๑๐

คือ มัคคะ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔๒. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สเหตุอินทริยฆฏนา ๙

๔๓. ปัจจัย ๗

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๔๔. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๔๕. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๔๖. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๔๗. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 558

๔๘. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๔๙. ปัจจัย ๑๐

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๕๐. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๕๑. ปัจจัย ๑๐

คือ มัคคะ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สเหตุอธิปติอินทริยฆฏนา ๖

๕๒. ปัจจัย ๘

คือ มัคคะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๕๓. ปัจจัย ๑๐

คือ มัคคะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๕๔. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

๕๕. ปัจจัย ๙

คือ มัคคะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 559

๕๖. ปัจจัย ๑๑

คือ มัคคะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๕๗. ปัจจัย ๑๐

คือ มัคคะ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๙. สัมปยุตตมูลกนัย

สัมปยุตตสภาคะ ๑๓

[๖๖๐] เพราะสัมปยุตตปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในอินทริยะปัจจัย มี ๓ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

สัมปยุตตฆฏนา ๒

[๖๖๑] ๑. ปัจจัย ๖

คือ สัมปยุตตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 560

๒. ปัจจัย ๗

คือ สัมปยุตตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๐. วิปปยุตตมูลกนัย

วิปปยุตตสภาคะ ๑๗

[๖๖๒] เพราะวิปปยุตตปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน อารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๓ วาระ. ในมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

วิปปยุตตฆฏนา ๑๓

ปกิณณกฆฏนา ๙ ^(๑)

[๖๖๓] ๑. ปัจจัย ๓

คือ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

๒. ปัจจัย ๔

คือ วิปปยุตตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

(๑) ฆ. ๑ ถึง ฆ. ๔ เป็นมิสสกฆฏนา.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 561

๓. ปัจจัย ๕

คือ วิปปยุตตะ อธิปติ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๔. ปัจจัย ๕

คือ วิปปยุตตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๔

คือ วิปปยุตตะ ปัจฉาชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๖. ปัจจัย ๕

คือ วิปปยุตตะ นิสสยะ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๗. ปัจจัย ๖

คือ วิปปยุตตะ อารัมมณะ นิสสยะ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๘. ปัจจัย ๘

คือ วิปปยุตตะ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๙. ปัจจัย ๖

คือ วิปปยุตตะ นิสสยะ ปุเรชาตะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๔

๑๐. ปัจจัย ๕

คือ วิปปยุตตะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๖

คือ วิปปยุตตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 562

๑๒. ปัจจัย ๖

คือ วิปปยุตตะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๓. ปัจจัย ๗

คือ วิปปยุตตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๑. อัตถิมูลกนัย

อัตถิสภาคะ ๑๘

[๖๖๔] เพราะอัตถิปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๘ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัยมี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 563

อัตถิฆฏนา ๒๙

ปกิณณกฆฏนา ๑๙ ^(๑)

[๖๖๕] ๑. ปัจจัย ๒

คือ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

๒. ปัจจัย ๓

คือ อัตถิ นิสสยะ อวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๓

คือ อัตถิ อธิปติ อวิคตปัจจัย มี๘วาระ.

๔. ปัจจัย ๔

คือ อัตถิ อธิปติ นิสสยะ อวิคตปัจจัย มี ๘ วาระ.

๕. ปัจจัย ๓

คือ อัตถิ อาหาระ อวิคตปัจจัย มี ๗วาระ.

๖. ปัจจัย ๓

คือ อัตถิ อินทริยะ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๗. ปัจจัย ๔

คือ อัตถิ นิสสยะ อินทริยะ อวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๘. ปัจจัย ๓

คือ อัตถิ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

๙. ปัจจัย ๔

คือ อัตถิ นิสสยะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๕

คือ อัตถิ อธิปติ นิสสยะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๖

คือ อัตถิ อธิปติ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๒. ปัจจัย ๔

คือ อัตถิ ปัจฉาชาตะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

(๑) ฆ. ๑ ถึง ฆ. ๑๑ เป็นมิสสกฆฏนา.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 564

๑๓. ปัจจัย ๓

คือ อัตถิ ปุเรชาตะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๔. ปัจจัย ๕

คือ อัตถิ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๕. ปัจจัย ๔

คือ อัตถิ อารัมมณะ ปุเรชาตะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๖

คือ อัตถิ อารัมมณะ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๗. ปัจจัย ๖

คือ อัตถิ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๘. ปัจจัย ๘

คือ อัตถิ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๙. ปัจจัย ๖

คือ อัตถิ นิสสยะ ปุเรชาตะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๑๐

[๖๖๖] ๑. ปัจจัย ๔

คือ อัตถิ สหชาตะ นิสสยะ อวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

๒. ปัจจัย ๕

คือ อัตถิ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 565

๓. ปัจจัย ๖

คือ อัตถิ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ

๔. ปัจจัย ๕

คือ อัตถิ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๕. ปัจจัย ๖

คือ อัตถิ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๑วาระ.

๖. ปัจจัย ๕

คือ อัตถิ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๗. ปัจจัย ๖

คือ อัตถิ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๘. ปัจจัย ๗

คือ อัตถิ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๙. ปัจจัย ๖

คือ อัตถิ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๗

คือ อัตถิ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๒. นัตถิมูลกนัย

นัตถิสภาคะ ๖

[๖๖๗] เพราะนัตถิปัจจัย ในอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในอาเสวน-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 566

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

นัตถิปกิณณกฆฏนา ๓

[๖๖๘] ๑. ปัจจัย ๕

คือ นัตถิ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ วิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ นัตถิ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ อาเสวนะ วิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๖

คือ นัตถิ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ กัมมะ วิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๓. วิคตมูลกนัย

วิคตสภาคะ ๖

[๖๖๙] เพราะวิคตปัจจัย ในอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 567

วิคตปกิณณกฆฏนะ ๓

[๖๗๐] ๑. ปัจจัย ๕

คือ วิคตะ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ.

๒. ปัจจัย ๖

คือ วิคตะ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ อาเสวนะ นัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๖

คือ วิคตะ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ กัมมะ นัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๔. อวิคตมูลกนัย

อวิคตสภาคะ ๑๘

[๖๗๑] เพราะอวิคตปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๘ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในปัจฉาชาต ปัจจัย มี ๓ วาระ ในกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในอัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 568

อวิคตฆฏนา ๒๙

ปกิณณกฆฏนา ๑๙ ^(๑)

[๖๗๒] ๑. ปัจจัย ๒

คือ อวิคตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒. ปัจจัย ๓

คือ อวิคตะ นิสสยะ อัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

๓. ปัจจัย ๓

คือ อวิคตะ อธิปติ อัตถิปัจจัย มี ๘ วาระ.

๔. ปัจจัย ๔

คือ อวิคตะ อธิปติ นิสสยะ อัตถิปัจจัย มี ๘ วาระ.

๕. ปัจจัย ๓

คือ อวิคตะ อาหาระ อัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ.

๖. ปัจจัย ๓

คือ อวิคตะ อินทริยะ อัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ.

๗. ปัจจัย ๔

คือ อวิคตะ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ.

๘. ปัจจัย ๓

คือ อวิคตะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ.

๙. ปัจจัย ๔

คือ อวิคตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ.

๑๐. ปัจจัย ๕

คือ อวิคตะ อธิปติ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ.

๑๑. ปัจจัย ๕

คือ อวิคตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

(๑) ฆ. ๑ ถึง ฆ. ๑๑ เป็นมิสสกฆฏนา.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 569

๑๒. ปัจจัย ๔

คือ อวิคตะ ปัจฉาชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๓. ปัจจัย ๓

คือ อวิคตะ ปุเรชาตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๔. ปัจจัย ๕

คือ อวิคตะ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๕. ปัจจัย ๔

คือ อวิคตะ อารัมมณะ ปุเรชาตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๖. ปัจจัย ๖

คือ อวิคตะ อารัมมณะ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๑๗. ปัจจัย ๖

คือ อวิคตะ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ อัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๘. ปัจจัย ๘

คือ อวิคตะ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

๑๙. ปัจจัย ๖

คือ อวิคตะ นิสสยะ ปุเรชาตะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๑๐

[๖๗๓] ๒๐. ปัจจัย ๔

คือ อวิคตะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 570

๒๑. ปัจจัย ๕

คือ อวิคตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๒. ปัจจัย ๖

คือ อวิคตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๓. ปัจจัย ๕

คือ อวิคตะ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒๔. ปัจจัย ๖

คือ อวิคตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๕. ปัจจัย ๕

คือ อวิคตะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัคถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๖. ปัจจัย ๖

คือ อวิคตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๗. ปัจจัย ๗

คือ อวิคตะ สหชาตะ อัณญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๘. ปัจจัย ๖

คือ อวิคตะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ.

๒๙. ปัจจัย ๗

คือ อวิคตะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ. การนับจำนวนวาระในปัญหาวาระอนุโลม จบ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 571

อธิบายการนับวาระในอนุโลม

ในฆฏนานัยแห่งปัญหาวาระ

เหตุมูลกนัย

บัดนี้ เพื่อจะแสดงวิสัชนาคามที่ได้ในปัญหาวาระนี้ ด้วยอำนาจการนับ พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัส คำว่า เหตุยา สตฺต ในเหตุปัจจัยมี ๗ วาระ เป็นต้น บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า สตฺต คือมีวิสัชนา ๗ วาระอย่างนี้ คือ วิสัชนา ๓ วาระ คือ กุศลกับกุศล, อัพยากตะกับกุศล, กุสลาพยากตะกับกุศล. อกุศลมี ๓ วาระ เช่นเดียวกับกุศล, อัพยากตะ กับอัพยากตะ มี ๑ วาระเท่านั้น.

สองบทว่า อารมฺมเณ นว คือ ในอารัมมณปัจจัย มีวิสัชนา ๙ วาระ ซึ่งแต่ละวาระมีบทต้น ๑ บท บทอวสาน ๑ บท. สองบทว่า อธิปติยา ทส คือ ในอธิปติ มีวิสัชนา ๑๐ วาระ อย่างนี้ คือ วิสัชนา ๔ วาระ อันมีกุศลเป็นมูล คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล โดยสหชาตปัจจัย และอารัมมณปัจจัย เป็นปัจจัยแก่กุศลโดยอารัมมณปัจจัยเท่านั้น เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะโดยเป็นสหชาตปัจจัย และโดยอารัมมณปัจจัย เป็นปัจจัยแก่ กุสลาพยากตะ โดยเป็นสหชาตปัจจัยเท่านั้น. วิสัชนา ๓ ข้อ ซึ่งมีอกุศลเป็นมูล คือ อกุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศลโดยสหชาตปัจจัยและอารัมมณปัจจัยเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะโดยสหชาตปัจจัยเท่านั้น เป็นปัจจัยแก่อกุสลาพยากตะโดยเป็นสหชาตปัจจัยเท่านั้น (และ) วิสัชนา ๓ ข้อ ซึ่งมีอัพยากตะ เป็นมูล คือ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะโดยสหชาตปัจจัยและอารัมมณปัจจัย เป็นปัจจัยแก่กุศลโดยอารัมมณปัจจัยเท่านั้น เป็นปัจจัยแก่

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 572

อกุศลโดยอารัมมณปัจจัยเหมือนกัน ก็ในอธิปปัจจัยนี้ย่อมได้อารัมมณาธิปติ ๗ วาระ และสหชาตาธิปติ ๗ วาระเหมือนกัน.

สองบทว่า อนนฺตเร สตฺต ได้แก่ ในอนันตรปัจจัย มีวิสัชนา ๗ วาระ อย่างนี้ คือ วิสัชนา ๒ วาระ มีกุศลเป็นมูล วิสัชนา ๒ วาระ มีอกุศลเป็นมูล วิสัชนา ๓ วาระ มีอัพยากตะเป็นมูล. แม้ในสมนันตรปัจจัย ก็มีวิสัชนา ๗ วาระเหล่านี้เหมือนกัน.

สองบทว่า สหชาเต นว ความว่า ในสหชาตปัจจัย มีวิสัชนา ๙ วาระ อย่างนี้ คือ วิสัชนามีกุศลเป็นมูล ๓ วาระ มีอกุศลเป็นมูล ๓ วาระ มีอัพยากตะเป็นมูล ๑ วาระ มีกุสลาพยากตะเป็นมูล ๑ วาระ มี อกุสลาพยากตะเป็นมูลอีก ๑ วาระ.

สองบทว่า อญฺมเ ตีณิ ได้แก่ ในอัญญมัญญปัจจัย มีวิสัชนา ๓ วาระ อย่างนี้ คือ กุศลกับกุศล ๑ วาระ อกุศลกับอกุศล ๑ วาระ อัพยากตะกับอัพยากตะ ๑ วาระ.

สองบทว่า นิสฺสเย เตรส ความว่า ในนิสสยปัจจัย มีวิสัชนา ๑๓ วาระ อย่างนี้ คือ วิสัชนาที่มีกุศลเป็นมูล ๓ วาระ มีอกุศลเป็นมูล ๓ วาระ มีอัพยากตะเป็นมูล ๓ วาระโดยสหชาตปัจจัยนั่นเอง. ก็ในวิสัชนามีอัพยากตะเป็นมูลนี้ ย่อมได้ปุเรชาตปัจจัยด้วย จริงอยู่ อัพยากตะกับอัพยากตะเป็นสหชาตะกันก็ได้ เป็นปุเรชาตะก็ได้. อัพยากตะเป็น ปัจจัยแก่กุศลโดยปุเรชาตะเท่านั้น เป็นปัจจัยแก่อกุศลก็เหมือนกัน. กุสลาพยากตะ เป็นปัจจัยแก่กุศลโดยสหชาตะและปุเรชาตะ เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะโดยสหชาตะเท่านั้น. อกุสลาพยากตะ เป็นปัจจัยแก่อกุศลโดย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 573

สหชาตะและปุเรชาตะ เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะโดยเป็นสหชาตะอย่างเดียว.

สองบทว่า อุปนิสฺสเย นว ความว่า ในอุปนิสสยปัจจัย มี วิสัชนา ๙ วาระ ทุกวาระมีบทต้น ๑ บท และอวสานบท ๑. ในวิภังค์แห่งปัจจัยเหล่านั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงประเภทไว้ ๒๓ วาระ บรรดาวาระเหล่านั้น อารัมมณูปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ อนันตรูปสนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ปกตูปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ.

สองบทว่า ปุเรชาเต ตีณิ ความว่า ในปุเรชาตปัจจัย มีวิสัชนา ๓ วาระ อย่างนี้ คือ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่กุศล อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อกุศล.

สองบทว่า ปจฺฉาชาเต ตีณิ ความว่า ในปัจฉาชาตปัจจัย มี วิสัชนา ๓ วาระ อย่างนี้ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ อกุศลเป็น ปัจจัยแก่อัพยากตะ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ.

สองบทว่า อาเสวเน ตีณิ คือ ในอาเสวนปัจจัย มีวิสัชนา ๓ วาระ เหมือนกับอัญญมัญญปัจจัย.

สองบทว่า กมฺเม สตฺต คือ ในกัมมปัจจัย มีวิสัชนา ๗ วาระ เหมือนเหตุปัจจัย บรรดาวิสัชนา ๗ วาระเหล่านั้น นานักขณิกกัมมปัจจัยมาในวิสัชนา ๒ วาระ ใน ๕ วาระ (ที่เหลือ) มาได้เฉพาะสหชาตปัจจัย เท่านั้น.

สองบทว่า วิปาเก เอกํ ได้แก่ วิปากปัจจัย มี ๑ วาระ คือ อัพยากตะกับอัพยากตะ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 574

ใน อาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย และ มัคคปัจจัย มีวิสัชนาปัจจัยละ ๗ วาระ เหมือนกับเหตุปัจจัยนั้นเอง ก็ในอธิการนี้ อินทริยปัจจัยมาแล้ว ด้วยอำนาจสหชาตะและปุเรชาตะ.

สองบทว่า สมฺปยุตฺเต ตีณิ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ได้แก่ ในสัมปยุตตปัจจัย มีวิสัชนา ๓ วาระ เช่นเดียวกับอัญญมัญญปัจจัย.

สองบทว่า วิปฺปยุตฺเต ปญฺจ ความว่า ในวิปปยุตตปัจจัย มี วิสัชนา ๕ วาระ อย่างนี้ คือ วิสัชนาที่มีกุศลเป็นมูล ๑ วาระ มีอกุศลเป็นมูล ๑ วาระ มีอัพยากตะเป็นมูล ๓ วาระ คือ อัพยากตะกับกุศล และ อัพยากตะกับอกุศล เป็นปัจจัยโดยสหชาตะและปัจฉาชาตะ อัพยากตะกับอัพยากตะ เป็นปัจจัยโดยสหชาตะ ปุเรชาตะ และปัจฉาชาตะ กุศล กับอัพยากตะ และอกุศลกับอัพยากตะ เป็นปัจจัยโดยวัตถุปุเรชาตะ.

สองบทว่า อตฺถิยา เตรส ความว่า ในอัตถิปัจจัย มีวิสัชนา ๑๓ วาระ อย่างนี้ คือ มีกุศลเป็นมูล ๓ วาระ คือ กุศลกับกุศลเป็นปัจจัยโดยสหชาตะ อัพยากตะกับกุศลเป็นปัจจัยโดยสหชาตะและปัจฉาชาตะ กุสลาพยากตะกับกุศลเป็นปัจจัยโดยสหชาตะอย่างเดียว ที่มีอกุศลเป็นมูล ก็มี ๓ วาระเหมือนกัน แต่ อัพยากตะกับอัพยากตะ เป็นปัจจัยโดยสหชาตะ ปุเรชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ และอินทริยปัจจัย กุศลและอัพยากตะ และอกุศลกับอัพยากตะ เป็นปัจจัยโดยวัตถารัมมณปุเรชาตปัจจัย กุศลและอัพยากตะ เป็นปัจจัยแก่กุศลโดยสหชาตะและปุเรชาตะ อกุศลและอัพยากตะ นั้นนั่นเทียว เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะก็เหมือนกัน โดยสหชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ และอินทริยปัจจัย อกุศลและอัพยากตะ เป็นปัจจัย แก่อกุศลโดยสหชาตะ ปุเรชาตะ และ อกุศลและอัพยากตะ นั้นนั่นเทียว

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 575

เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะโดยสหชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ และอินทริยปัจจัย.

ใน นัตถิปัจจัย และ วิคตปัจจัย มีวิสัชนา ๗ วาระ เหมือนอนันตรปัจจัย และสมนันตรปัจจัย. ในคำนี้ว่า อวิคเต เตรส คือ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ เหมือนอัตถิปัจจัย. ในปัญหาวาระอนุโลมนี้ มีการกำหนดวิธีนับ ๗ อย่าง อย่างนี้คือ วิสัชนา ๑ วาระ ๓ วาระ ๕ วาระ ๗ วาระ ๙ วาระ ๑๐ วาระ ๑๓ วาระ. ในจำนวนวิสัชนา ๗ อย่างเหล่านั้น วิสัชนา ๑ วาระ มี ๑ ปัจจัย เท่านั้น ด้วยอำนาจของวิปากปัจจัย.

วิสัชนา ๓ วาระ มี ๕ ปัจจัย ด้วยอำนาจของอัญญมัญญปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย ปัจฉาชาตปัจจัย อาเสวนปัจจัย และสัมปยุตตปัจจัย.

วิสัชนา ๕ วาระ มี ๑ ปัจจัยเท่านั้น ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย.

วิสัชนา ๗ วาระ มี ๑๐ ปัจจัย ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย กัมมปัจจัย อาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย มัคคปัจจัย นัตถิปัจจัย และอวิคตปัจจัย.

วิสัชนา ๙ วาระ มี ๓ ปัจจัย ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย สหชาตปัจจัย และอุปนิสสยปัจจัย.

วิสัชนา ๑๐ วาระ มี ๑ ปัจจัย ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย.

วิสัชนา ๑๓ วาระ มี ๓ ปัจจัย ด้วยอำนาจของนิสสยปัจจัย อัตถิและอวิคตปัจจัย.

ฉะนั้น ผู้ศึกษากำหนดวาระทั้งหลายที่แสดงไว้ในปัจจัยนั้นๆ ดัง ได้ชี้แจงมานี้ ด้วยอำนาจแห่งจำนวนให้ดี แล้วพึงทราบจำนวนในการ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 576

เทียบเคียงปัจจัยในทุกมูลและติกมูลเป็นต้น ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยเหล่านั้น.

บัณฑิตไม่ควรประกอบปัจจัยที่เป็นวิสภาคะกัน หรือที่ขัดแย้งกันไว้ ด้วยกัน. คืออย่างไร. คือ อธิบดีที่เหลือเว้นวีมังสาธิปติ และในอารัมมณปัจจัย อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย อุปนิสสยปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย ปัจฉาชาตปัจจัย กัมมปัจจัย อาเสวนปัจจัย อาหารปัจจัย ฌานปัจจัย นัตถิปัจจัย วิคตปัจจัย เป็นวิสภาคะแห่งเหตุปัจจัยก่อน. สหชาตปัจจัย เป็นต้น เป็นสภาคะแห่งเหตุปัจจัยนั้น. เพราะเหตุใด. เพราะมีสภาพเหมือนกัน. จริงอยู่ เหตุปัจจัยป็นปัจจัยโดยเหตุ แก่ธรรมเหล่าใด ก็เป็นสหชาตปัจจัยเป็นต้น แก่ธรรมเหล่านั้นด้วย แต่หาเป็นอารัมมณปัจจัยเป็นต้น แก่ธรรมเหล่านั้นไม่ เหตุนั้นอารัมมณปัจจัยเป็นต้น จึงชื่อว่า เป็นวิสภาคะแก่เหตุปัจจัยนั้น เพราะฉะนั้น เหตุปัจจัยนั้นจึงไม่ควรประกอบไว้กับอารัมมณปัจจัยเป็นต้นเหล่านั้น หรือว่าไม่ควรประกอบอารัมมณปัจจัย เป็นต้น เหล่านั้นไว้กับเหตุปัจจัยนั้น.

แม้ปุเรชาตปัจจัย ปัจฉาชาตปัจจัย สัมปยุตตปัจจัย วิปปยุตตปัจจัย อัตถิปัจจัย นัตถิปัจจัย วิคตปัจจัย และอวิคตปัจจัย ก็ขัดแย้งกันและกัน จึงไม่ควรประกอบไว้ด้วยกันอีก. บรรดาธรรมเหล่านั้น ผู้ศึกษาจะได้วาระเหล่าใดในการประกอบกับธรรมที่เข้ากันได้ เว้น ธรรมที่เข้ากันไม่ได้เสีย เพื่อจะแสดงวาระเหล่านั้นโดยสังเขป พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า เหตุปจฺจยา อธิปติยา จตฺตาริ เป็นต้น (ในเพราะเหตุปัจจัย อธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ).

บรรดาวาระเหล่านั้น เพราะการเทียบเคียงเหตุปัจจัยกับอธิปติปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 577

(เพราะเอาเหตุปัจจัยรวมกับอธิปติปัจจัย) ได้ ๗ วาระ ด้วยอำนาจแห่ง ปัจจัยที่น้อยกว่าก็จริง ถึงอย่างนั้น เพราะในบรรดาอธิบดีทั้งหลาย วีมังสาธิบดีเท่านั้นเป็นเหตุปัจจัย นอกนี้หาเป็นไม่ ฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้า จึงทรงเว้น ธรรมที่เป็นวิสภาคะ (เข้ากันไม่ได้) เสียแล้ว ตรัสว่า จตฺตาริ ด้วยอำนาจแห่งธรรมที่เป็นสภาคะกัน. วิสัชนา ๔ วาระเหล่านั้น ผู้ศึกษา พึงทราบอย่างนี้ คือ กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย. คือวีมังสาที่เป็นกุศล เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ ที่สัมปยุต กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่อัพยากตธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย คือ วีมังสาธิบดีที่เป็นกุศล เป็นปัจจัยแก่รูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน, กุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมและอัพยากตธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย คือ วีมังสาธิบดีที่เป็นกุศล เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ที่สัมปยุตและรูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน, อัพยากตธรรมเป็นปัจจัยแก่อัพยากตธรรม ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย ด้วยอำนาจ ของอธิปติปัจจัย คือ วีมังสาธิบดีที่เป็นวิปากาพยากตะ และกิริยาพยากตะ เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ที่สัมปยุตและรูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน. ก็ในทีนี้พึงถือเอาวิปากาพยากตะจากโลกุตตธรรมเท่านั้น ส่วนอารัมมณปัจจัยและอนันตรปัจจัยเป็นต้น ท่านไม่ประกอบไว้ เพราะเป็นวิสภาคะกัน ผู้ศึกษาครั้นทราบวาระที่มีได้และไม่ได้ในปัจจัยทั้งหมดโดยอุบายนี้แล้ว พึงอธิบาย วาระด้วยอำนาจที่มีได้.

สองบทว่า สหชาเต สตฺต ความว่า ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ที่ได้แล้วในเหตุปัจจัย สองบทว่า อญฺมญฺเ ตีณิ ได้แก่ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ คือ วิสัชนาที่ได้ในสุทธิกอัญญมัญญปัจจัย (อัญญ-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 578

มัญญปัจจัยล้วน) นั่นเอง. สองบทว่า นิสฺสเย สตฺต ได้แก่ ในนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ คือ วิสัชนาที่ได้ในเหตุปัจจัย. สองบทว่า วิปาเก เอกํ คือ ๑ วาระ ที่ได้ในวิบากปัจจัยล้วนๆ. คำว่า อินฺทริยมคฺเคสุ จตฺตาริ ในอินทริยปัจจัยและมัคคปัจจัย มี ๔ วาระ มีนัยดังที่กล่าวแล้ว ในหนหลังนั่นเอง. สองบทว่า สมฺปยุตฺเต ตีณิ ได้แก่ ในสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ คือ วิสัชนาที่ได้ในสุทธิกสัมปยุตตปัจจัยนั่นเอง. สอง บทว่า วิปฺปยุตฺเต ตีณิ ได้แก่ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ผู้ศึกษา พึงทราบวิสัชนาที่ยกเอารูป มีกุศลจิตเป็นต้น เป็นสมุฏฐานขึ้นเป็นปัจจยุบบัน. สองบทว่า อตฺถิอวิคเตสุ สตฺต ในอัตถิปัจจัยและอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ คือ วิสัชนาที่ได้ในเหตุปัจจัยนั่นเอง ด้วยประการดังพรรณนา มาแล้วนี้.

เหตุปัจจัย ได้การประกอบอธิบายร่วมกับปัจจัยสิบเอ็ด มีอธิปติปัจจัยเป็นต้นเหล่าใด พระผู้มีพระภาคเจ้าครั้นทรงแสดงวิธีนับในทุมูลกนัย ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยเหล่านั้นแล้ว บัดนี้ เพื่อจะทรงแสดงวิธีนับใน ติมูลกนัยเป็นต้น จึงทรงตั้งข้อกำหนดตรัสว่า เหตุสหชาตนิสฺสยอตฺถิ อวิคตนฺติ สตฺต ในเพราะปัจจัย ๕ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ และอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ เป็นต้นด้วยประการฉะนี้.

แต่ในคัมภีร์ทั้งหลาย พระอาจารย์เขียนชื่อปัจจัยมีอักขระตกไป อย่างนี้ คือ นิสฺส อุปนิสฺส อธิปาติ คำนั้นท่านเขียนด้วยอำนาจลืมใส่ใจ เพราะฉะนั้น ในฐานะเช่นนั้นจึงควรเติมบาลีเสียให้ทราบ ก็ข้อกำหนดที่ ท่านตั้งไว้นั้นย่อมแสดงถึงอรรถนี้ว่า เหตุปัจจัยนี้ย่อมได้วิสัชนา ๗ วาระ ที่ได้ในวิภังค์ของตนเท่านั้น เพราะรวมเข้ากับปัจจัย ๔ มีสหชาตปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 579

เป็นต้น. ก็ถ้าหากรวมอัญญมัญญปัจจัยลงในอธิการนี้ ย่อมได้วิสัชนา ๓ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย, ถ้ารวมสัมปยุตตปัจจัยเข้าด้วยก็คงได้วิสัชนา ๓ วาระ เหล่านั้นเอง. ในเหตุวิปปยุตตทุกะ ถ้ารวมวิปปยุตตปัจจัยเข้าไปด้วยกันก็ได้วิสัชนา ๓ วาระ. ถ้ารวมวิปากปัจจัยด้วย ย่อมได้วิสัชนาวาระเดียวเท่านั้น เพราะเทียบเคียงปัจจัยทั้งหมดที่เป็นสภาคะกับวิบาก. ก็ถ้ารวมอินทริยปัจจัยและมัคคปัจจัยเข้าไปในที่นี้ด้วย ย่อมได้วิสัชนา ๔ วาระ ที่ได้ในทุมูลกนัย กับด้วยอินทริยะและมัคคปัจจัยเหล่านั้น.

ถ้ารวมอัญญมัญญปัจจัยกับปัจจัยทั้งสองนั้น ให้นำวิสัชนาออกเสีย ๒ วาระ คือ กุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ กุศลธรรม เป็นปัจจัย แก่กุศลธรรมและอัพยากตะ ในบรรดาวิสัชนา ๔ วาระที่แสดงไว้ใน เหตาธิปติทุกะ ย่อมได้วิสัชนา ๒ วาระที่เหลือ ถึงจะเพิ่มสัมปยุตตปัจจัย เข้าไปในที่นั้นอีก ก็คงได้วิสัชนา ๒ วาระเหล่านั้นเอง. ก็ถ้าเพิ่มวิปปยุตตปัจจัยเข้าไป จะได้วิสัชนา ๒ วาระนอกจากนั้นด้วย ถ้าเพิ่มวิปากปัจจัยเข้าไปในปัจจัยเหล่านั้น ย่อมได้วิสัชนาวาระเดียวในที่ทุกแห่ง. ก็เมื่อ ไม่ผนวกปัจจัยที่มีวิธีคำนวณได้น้อยกว่าเหตาธิปติทุกะกับอธิปติปัจจัย ย่อมได้วิสัชนา ๔ วาระเท่านั้น. เมื่อผนวกเข้าไปด้วย ย่อมได้วิสัชนา ๒ วาระ และ ๑ วาระ ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยเหล่านั้นแล. ผู้ศึกษาครั้นทราบ จำนวนที่ได้อยู่ในการประกอบร่วมกันแห่งปัจจัยนั้นๆ ดังพรรณนามานี้แล้ว พึงขยายจำนวน (วิธีนับ) ในติมูลกนัยเป็นต้นต่อไป.

ก็บรรดาฆฏนาเหล่านี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ด้วยอำนาจเหตุ- ปัจจัย อันมี ๙ ฆฏนาโดยสามัญ ฆฏนา ๔ ฆฏนาก่อนฆฏนาทั้งปวงเป็น อวิปากฆฏนาเท่านั้น (คือ ยังไม่มีวิปากปัจจัยที่ร่วมด้วย) แต่ในตอน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 580

วิสัชนาอัพยากตะกับอัพยากตะ ย่อมได้วิบากเหตุในที่นี้ด้วย. ฆฏนา ๕ ฆฏนาต่อจากนั้นตรัสไว้ด้วยอำนาจเหตุที่เป็นวิบาก. วิบากที่เป็นสหชาตะ และรูปที่เป็นสหชาตะกับวิบากทั้งหมด ก็ตรัสไว้ในที่นั้นด้วย บรรดา ฆฏนาเหล่านั้น วิบาก และรูปที่มีวิบากนั้นเป็นสมุฏฐาน ย่อมได้ใน ฆฏนาที่ ๑.

วิบากและวัตถุรูปในปฏิสนธิกาลได้ใน ฆฏนาที่ ๒.

ใน ฆฏนาที่ ๓ ได้เฉพาะอรูปธรรมอย่างเดียว.

ฆฏนาที่ ๔ ได้เฉพาะรูปที่มีวิบากจิตเป็นสมุฏฐานอย่างเดียว.

ฆฏนาที่ ๕ ได้เฉพาะวัตถุรูปเท่านั้น.

ฆฏนา ๑๕ ต่อจากนั้น เกี่ยวข้องกับอินทรีย์ ตรัสไว้ด้วยอำนาจ อโมหเหตุ. ในบรรดาฆฏนา ๑๕ เหล่านั้น พวกแรกมี ๙ ฆฏนาไม่มี อธิบดี. พวกหลังมี ๖ ฆฏนามีอธิบดี. แม้ในบรรดาฆฏนาที่ไม่มีอธิบดี ๔ ฆฏนาแรก ในที่ทุกแห่งตรัสด้วยอโมหเหตุเหมือนกันหมดโดยสามัญ. ๕ ฆฏนาหลังตรัสด้วยอำนาจอโมหเหตุที่เป็นวิบาก.

บรรดาฆฏนาที่ไม่มีอธิบดีเหล่านั้น ฆฏนาแรก ทรงแสดงไว้ใน เหตาธิปติทุกะในหนหลังว่า มี ๔ วาระ.

ใน ฆฏนาที่ ๒ ขาดรูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน.

ใน ฆฏนาที่ ๓ ไม่มีวัตถุรูป.

ใน ฆฏนาที่ ๔ ได้กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่จิตตชรูป อัพยากตะ ย่อมได้รูปที่มีอัพยากตะเป็นสมุฏฐานเท่านั้น (จิตตชรูปและปฏิสนธิกัมมชรูป).

ฆฏนาที่ ๕ ที่ประกอบด้วยวิบาก นอกจากนั้นมีนัยดังกล่าวแล้ว

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 581

ในหนหลัง. บรรดาฆฏนาที่มีอธิบดี ๓ ฆฏนาข้างต้น ตรัสไว้ด้วยอำนาจ แห่งเหตุทั้งที่เป็นวิบากและไม่เป็นวิบากโดยสามัญ.

บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ใน ฆฏนาที่ ๑ มี ๔ วาระ มีนัยดังกล่าว แล้วนั่นแล.

ใน ฆฏนาที่ ๒ ไม่มีรูป.

ใน ฆฏนาที่ ๓ ไม่มีอรูป. ๓ ฆฏนานอกจากนั้นตรัสไว้ด้วยอำนาจ แห่งเหตุฝ่ายวิบาก.

บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ ๑ ได้ทั้งรูปและนาม.

ฆฏนาที่ ๒ ได้แต่นามเท่านั้น.

ฆฏนาที่ ๓ ได้เฉพาะรูปแล.

ผู้ศึกษา ครั้นทราบวิธีคำนวณที่ได้ในการประกอบร่วมแห่งปัจจัย นั้นๆ ดังพรรณนามาแล้ว พึงขยายวิธีคำนวณในติมูลกนัยเป็นต้น ต่อไป.

เหตุมุลกนัย จบ

อารัมมณมูลกนัย

พึงทราบวินิจฉัย ในฆฏนาที่มีอารมณ์เป็นมูล ต่อไป. ปัจจัย ๗ มี อธิปติปัจจัยเป็นต้น เป็นสภาคะกับอารัมมณปัจจัย ที่เหลือ ๑๖ ปัจจัย เป็นวิสภาคะ เพราะฉะนั้น อย่าประกอบปัจจัย ๑๖ เหล่านั้น (กับอารัมมณปัจจัย) ประกอบเฉพาะ ๗ ปัจจัยเท่านั้น. บรรดาบทเหล่านั้น สองบทว่า อธิปติยา สตฺต ความว่า ในอธิปติปัจจัย มีวิสัชนา ๗ วาระ คือ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 582

วิสัชนา ๓ วาระ ที่มีกุศลเป็นมูลอย่างนี้ คือ กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่ กุศลธรรม ๑ แก่อกุศลธรรม ๑ แก่อัพยากตธรรม ๑, วิสัชนา ๑ วาระ มีอกุศลเป็นมูล, วิสัชนา ๓ วาระมีอัพยากตะเป็นมูล. สองบทว่า นิสฺสเย ตีณิ คือ วิสัชนา ๓ วาระ มีอัพยากตะเป็นมูลด้วยอำนาจแห่งวัตถุนั่นเอง. สองบทว่า อุปนิสฺสเย สตฺต เหมือนที่กล่าวไว้ในหนหลัง. สองบทว่า ปุเรชาเต ตีณิ คือ วิสัชนา ๓ วาระ ที่มีอัพยากตะเป็นมูลด้วยอำนาจ วัตถุและอารมณ์. สองบทว่า วิปฺปยุตฺเต ตีณิ คือ วิสัชนา ๓ วาระ ที่มี อัพยากตะเป็นมูลด้วยอำนาจวัตถุอย่างเดียว. สองบทว่า อตฺถิอวิคเตสุ ตีณิ คือ วิสัชนา ๓ วาระ ที่มีอัพยากตะเป็นมูลด้วยอำนาจวัตถุที่เป็นอารมณ์. เหมือนอย่างในเหตุมูลกนัย ท่านตั้งฆฏนาไว้เพื่อแสดงข้อกำหนด ฉันใด แม้ในอารัมมณมูลกนัยเป็นต้น ก็ฉันนั้นเหมือนกัน.

บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ในฆฏนา ๕ ที่ท่านตั้งไว้ในอารัมมณมูลกนัยนี้ก่อน บรรดาฆฏนาเหล่านั้น

ฆฏนาที่ ๑ มี ธิบดีด้วยอำนาจอารัมณาธิปติปัจจัย บรรดาบท เหล่านั้น บทว่า สตฺต คือ วิสัชนาที่ได้ในอารัมมณาธิปติทุกะนั่นเอง.

ฆฏนาที่ ๒ ไม่มีอธิบดี. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ตีณิ คือ วิสัชนาที่อัพยากตะเป็นมูล ด้วยอำนาจแห่งวัตถุและอารมณ์หรืออารมณ์ อย่างเดียว. ฆฏนาที่ ๓ ประกอบในนิสสยปัจจัย. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ตีณิ คือ มีอัพยากตะเป็นมูลด้วยอำนาจวัตถุ.

ฆฏนาที่ ๔ และ ฆฏนาที่ ๕ มีอธิบดี ในสองข้อนั้น บทว่า เอกํ ในฆฏนาที่ ๔ ได้แก่ อกุศลที่มีอัพยากตะเป็นมูล ด้วยอำนาจวัตถุ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 583

และอารมณ์หรือด้วยอำนาจอารมณ์. บทว่า เอกํ ในฆฏนาที่ ๕ ได้แก่ อกุศลที่มีอัพยากตะเป็นมูลโดยเป็นนิสสยปัจจัย.

ผู้ศึกษาพึงทราบวิธีนับในติมูลกนัยเป็นต้น ด้วยอำนาจปัจจัยที่ได้ อยู่ในอธิการนี้ ดังพรรณนามาแล้ว. แม้ในนัยที่มีอธิปติปัจจัยเป็นมูลก็เหมือนกัน. แต่สำหรับข้าพเจ้าจะไม่ขอกล่าวอธิบายอย่างพิสดาร ด้วยอำนาจอารัมมณะ อินทรีย์ และวิปากปัจจัย จะกล่าวเฉพาะที่สมควรกล่าว ในที่นั้นๆ เท่านั้น.

อธิปติมูลกนัย

พึงทราบวินิจฉัย ใน อธิปติมูลกนัย ต่อไป. สองบทว่า สหชาเต สตฺต ในสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ได้วิสัชนา ๗ วาระ คือ วิสัชนา ๓ วาระ มีกุศลเป็นมูลด้วยอำนาจสหชาตาธิปติปัจจัย วิสัชนา ๓ วาระ มีอกุศลเป็นมูล, วิสัชนาอีก ๑ วาระ มีอัพยากตะเป็นมูล. ก็อารัมมณธิปติปัจจัยย่อมไม่ได้สหชาตปัจจัย และสหชาตปัจจัยก็ย่อมไม่ได้อารัมมณาธิปติปัจจัย. สองบทว่า อญฺมญฺเ ตีณิ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ คือ มีวิสัชนา ๓ วาระ ด้วยอำนาจสหชาตาธิปติปัจจัยเท่านั้น. สองบทว่า นิสฺสเย อฏฺ ในนิสสยปัจจัย มี ๘ วาระ คือ มีกุศลเป็นมูล ๓ วาระ. มีอกุศลเป็นมูล ๓ วาระ, มีอัพยากตะเป็นมูล ๒ วาระ. จริงอยู่ อธิบดี ที่เป็นอัพยากตะ ย่อมเป็นที่อาศัยแห่งอัพยากตธรรม โดยเป็นสหชาตปัจจัย และอารัมมณปัจจัย เป็นที่อาศัยแห่งอกุศล โดยเป็นอารัมมณปัจจัยอย่าง เดียว แต่ไม่เป็นที่อาศัยแห่งกุศลธรรมโดยประการทั้งสอง วิสัชนาที่มี

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 584

อัพยากตะเป็นมูลมี ๒ วาระเท่านั้น รวมเป็นวิสัชนา ๘ วาระ ด้วยอธิบาย มานี้.

วิสัชนา ๗ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัยเหมือนกับอารัมมณปัจจัยนั้นเอง. สองบทว่า ปุเรชาเต เอกํ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ อัพยากตาธิบดี เป็นปัจจัยแก่อกุศล ด้วยอำนาจอารมณ์. สองบทว่า วิปาเก เอกํ ในวิปากปัจจัย มี วาระ คือ โลกุตตรอัพยากตะกับอัพยากตะ. วิสัชนา ๗ วาระ ในอาหารปัจจัยเป็นต้น ได้แล้วในเอกมูลกนัยในหนหลังนั่นเอง. สองบทว่า วิปฺปยุตฺเต จตฺตาริ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ คือ อัพยากตะกับกุศล, อัพยากตะกับอกุศล, อัพยากตะกับอัพยากตะ, และ กุศลกับอัพยากตะ. วิสัชนา ๘ วาระในอัตถิปัจจัยและอวิตตปัจจัยเช่นเดียวกับนิสสยปัจจัยนั่นเอง.

ก็ในอธิการนี้ ฆฏนาทั้งหลายท่านไม่ประกอบกับอารัมมณปัจจัย เป็นต้นตามลำดับ ประกอบกับอัตถิปัจจัยและอวิคตปัจจัยก่อน. ถามว่า เพราะเหตุไร? ตอบว่า เพราะรวมอธิบดีทั้งสองปัจจัย ไว้ด้วยกัน.

บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ในฆฏนาต้น ได้วัตถุที่เป็นอารมณ์ (วัตถารัมมณะ) ด้วยอำนาจของอารัมมณาธิปติปัจจัย.

ในฆฏนาที่ ๒ ได้วัตถุอย่างเดียว สำหรับบุคคลผู้ยินดีอย่างหนัก ด้วยอำนาจเป็นที่อาศัย (สำหรับบุคคลผู้ทำให้หนักด้วยอำนาจเป็นที่อาศัยแล้วยินดีอยู่).

ในฆฏนาที่ ๓ ได้ธรรมมีกุศลเป็นต้น เป็นปัจจัยแก่รูปทั้งหลาย ด้วยอำนาจของสหชาตาธิปติปัจจัย. ได้วัตถุเป็นปัจจัยแก่อกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณาธิปติปัจจัย.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 585

ฆฏนา ๓ ข้อ นอกจากนั้นตรัสไว้ด้วยอำนาจอารัมมณาธิปติปัจจัย. บรรดาฆฏนาเหล่านั้น วิสัชนา ๗ วาระ ในฆฏนาที่ ๑ ข้าพเจ้ากล่าวไว้เรียบร้อยแล้วในหนหลัง.

บทว่า เอกํ ในฆฏนาที่ ๒ คือ วัตถุที่เป็นอารมณ์ที่เกิดก่อนเป็นปัจจัยแก่อกุศล. ในฆฏนาที่ ๓ วัตถุเท่านั้นเป็นปัจจัยแก่อกุศล.

ฆฏนา ๓ ข้อต่อจากนั้น ทั่วไปแก่ธรรมทั้งที่เป็นวิบากและมิใช่วิบาก ตรัสไว้ด้วยอำนาจสหชาตาธิปติปัจจัย. บรรดาฆฏนาเหล่านั้นใน ฆฏนาที่ ๑ ได้ทั้งรูปและอรูป.

ฆฏนาที่ ๒ ได้เฉพาะอรูปอย่างเดียว.

ฆฏนาที่ ๓ ได้รูปเท่านั้น.

ฆฏนาที่ ๓ ข้อนอกจากนั้น ตรัสไว้ ด้วยอำนาจวิปากาธิปติปัจจัย.

แม้บรรดา ๓ ฆฏนานั้น ฆฏนาท ๑ ได้ทั้งรูปและอรูป.

ฆฏนาที่ ๒ ได้อรูป.

ฆฏนาที่ ๓ ได้เฉพาะรูปเท่านั้น.

ฆฏนา ๖ นอกจากนั้นประกอบด้วยอาหาระและอินทริยปัจจัย ตรัสไว้ด้วยอำนาจแห่งจิตตาธิปติปัจจัย. บรรดาฆฏนา ๖ ฆฏนาเหล่านั้นไม่มี วิบาก ๓ ฆฏนา มีวิบาก ๓ ฆฏนา. วิธีคำนวณใน

ฆฏนาเหล่านั้นแจ่มแจ้ง แล้วแล. ฆฏนา ๖ ฆฏนานอกจากนั้นตรัสไว้ด้วยอำนาจวิริยาธิปติ.

ถามว่า ก็เมื่อว่าตามลำดับอธิบดีแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าพึงตรัส ฆฏนาด้วยอำนาจวิริยาธิปติไว้เป็นอันดับแรกมิใช่หรือ (แต่) ทำไมพระพุทธองค์จึงไม่ตรัสอย่างนั้น. แก้ว่า เพราะฆฏนาเหล่านั้นเหมือนกับฆฏนาที่ตรัสไว้ด้วยอำนาจเหตุข้างหน้า. จริงอยู่ ฆฏนาที่ตรัสไว้ด้วยอำนาจ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 586

เหตุข้างหน้าเกี่ยวเนื่องด้วยมรรค เพราะอโมหเหตุเป็นวีมังสาธิปติ และเพราะวีมังสาธิปติเป็นตัวสัมมาทิฏฐิ. อนึ่ง แม้วิรยะก็จัดเป็นมรรค เพราะเป็นสัมมาวายามะ และมิจฉาวายามะ เพราะฉะนั้น ฆฏนาทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสหมุนเวียนไปกับวิริยะนั้นว่า เหมือนกันกับฆฏนาที่ตรัสไว้ด้วยอำนาจแห่งเหตุข้างหน้า. วิธีคำนวณแม้ในฆฏนาเหล่านั้น แจ่มแจ้งแล้วแล.

อนันตร-สมนันตรมูลกนัย

บทว่า สตฺต ๗ ในฆฏนาที่มี อนันตรปัจจัยและสมนันตรปัจจัย เป็นมูล ความว่า มีวิสัชนา ๗ วาระอย่างนี้ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศลและแก่อัพยากตะ, อกุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศลและแก่อัพยากตะ, อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่กุศลแก่อกุศล และแก่อัพยากตะแม้ทั้ง ๓. สองบทว่า กมฺเม เอกํ ในกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ คือ กุศลมัคคเจตนา เป็นปัจจัย แก่วิปากาพยากตะของตน ก็ในปัจจัยเหล่านั้นมีฆฏนา ๓ เท่านั้น ฆฏนา เหล่านั้น ประกอบตามลำดับวิสัชนาที่มีวาระมาก.

พึงทราบวินิจฉัยใน ฆฏนาที่มีสหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย และ นิสสยปัจจัยเป็นมูล ต่อไป. ปัจจัยใดๆ ที่ตรัสไว้ในทุมูลกนัย ปัจจัย นั้นเป็นสภาคะกับปัจจัยที่อยู่ข้างต้น เพราะฉะนั้น ผู้ศึกษาครั้นทราบวิธีคำนวณในทุมูลกนัยแล้ว พึงทราบวิธีคำนวณในฆฏนาทั้งหลายในที่ทุกแห่งด้วยอำนาจปัจจัยที่คำนวณได้น้อยกว่าในบรรดาปัจจัย ที่นำมาเชื่อม ข้างปลาย.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 587

สหชาตมูลกนัย

บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่มี สหชาตปัจจัยเป็นมูล มี ๑๐ ฆฏนา ในฆฏนา ๑๐ นั้นที่เป็น อวิปากฆฏนา มี ๕ ฆฏนา เป็น สวิปากฆฏนา มี ๕ ฆฏนา.

ในสองอย่างนั้น ที่เป็น อวิปากฆฏนา ก่อน ใน ฆฏนาที่ ๑ มี วิสัชนา ๙ วาระอย่างนี้ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล. แก่อัพยากตะและแก่กุสลาพยากตะ, กุสลาพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ รวมเป็น ๔ วาระ. อกุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศล แก่อัพยากตะ แก่อกุสลาพยากตะ, อกุสลาพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากคะ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะเท่านั้น. บรรดาวิสัชนาเหล่านั้นในวิสัชนา ๘ วาระ มีกุศลและอกุศล เป็นต้น ได้ทั้งอรูป (นาม) และรูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน ในอัพยากตะได้วัตถุรูป. บรรดารูปทั้งหลาย วัตถุรูปเท่านั้นมีได้ในวิสัชนาฝ่ายอัพยากตะ ใน ฆฏนาที่ ๒.

บรรดาฆฏนาแม้ทั้ง ๓ อรูปเท่านั้นมีได้ในฆฏนาที่ ๓.

ใน ฆฏนาที่ ๔ ได้เฉพาะรูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐานเท่านั้น.

ใน ฆฏนาที่ ๕ ได้อรูปธรรมกับวัตถุรูปในปฏิสนธิกาล.

ในสวิปากฆฏนา ใน ฆฏนาที่ ๑ ได้วิบากจิต และรูปที่มีวิบากจิตเป็นสมุฏฐาน.

ฆฏนาที่ ๒ ได้วิบากและวัตถุรูป.

ฆฏนาที่ ๓ ได้วิบากอย่างเดียว.

ฆฏนาที่ ๔ ได้รูปที่มีวิบากจิตเป็นสมุฏฐานอย่างเดียว.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 588

ฆฏนาที่ ๕ ได้เฉพาะวัตถุรูป.

อัญญมัญญมูลกนัย

ใน อัญญมัญญมูลกนัย มีฆฏนา ๖ บรรดาฆฏนา ๖ เหล่านั้น ๓ ฆฏนาแรกเป็นอวิปากฆฏนา ๓ ฆฏนาท้ายเป็นสวิปากฆฏนา วิธีคำนวณ ในฆฏนาเหล่านั้นแจ่มแจ้งแล้ว.

นิสสยมูลกนัย

พึงทราบวินิจฉัยในนัยที่มี นิสสยปัจจัยเป็นมูล ต่อไป. คำว่า นิสฺสยปจฺจยา อารมฺมเณ ตีณิ เพราะนิสสยปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ผู้ศึกษาพึงทราบวิสัชนา ๓ วาระ ด้วยอำนาจแห่งกุศลเป็นต้น ที่ยกวัตถุขึ้นเป็นอารมณ์เป็นไป (เป็นไปโดยเอาวัตถุเป็นอารมณ์). สอง บทว่า อุปนิสฺสเย เอกํ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ คือ อกุศลที่ยึดวัตถุเป็นอารัมมณูปนิสสัยเกิดขึ้น คำที่เหลือพึงทราบตามนัยที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในทุกะมูลกนัยในหนหลัง.

ก็ในนิสสยปัจจัยนี้มีฆฏนา ๒๐ ฆฏนา. บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ๖ ฆฏนาข้างต้น ตรัสไว้ด้วยอำนาจสหชาตะและปุเรชาตะ. ๔ ฆฏนานอกจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจปุเรชาตะอย่างเดียว. ต่อไป ๑๐ ฆฏนา ตรัสด้วยอำนาจสหชาตะอย่างเดียว.

ในบรรดาฆฏนาเหล่านั้น คำว่า เตรส ๑๓ ใน ฆฏนาที่ ๑ ได้แก่ วิสัชนา ๑๓ วาระ ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้นั่นเทียว ในนิสสยปัจจัย-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 589

วิภังค์. คำว่า อฏฺ ๘ ใน ฆฏนาที่ ๒ ได้แก่วิสัชนา ๘ วาระ คือ วิสัชนา ๗ วาระ ด้วยอำนาจแห่งสหชาตาธิปติปัจจัย และ ๑ วาระ ที่ อกุศลกระทำวัตถุให้หนัก.

คำว่า สตฺต ๗ วาระ ใน ฆฏนาที่ ๓ คือ วิสัชนา ๗ วาระ ที่ได้แล้วในอินทริยปัจจัยนั่นเทียว.

คำว่า ปญฺจ ๕ วาระ ใน ฆฏนาที่ ๔ คือ วิสัชนา ๕ วาระ ที่ได้ แล้วในวิปปยุตตปัจจัยนั่นเทียว.

คำว่า จตฺตาริ ๔ วาระ ใน ฆฏนาที่ ๕ ได้แก่ วิสัชนาที่มีกุศลเป็นต้น เป็นปัจจัยแก่รูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน และวัตถุเป็นปัจจัยแก่ อกุศล.

คำว่า ตีณิ ๓ วาระ ใน ฆฏนาที่ ๖ คือ กุศลเป็นต้น เป็นปัจจัย แก่รูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน.

ในบรรดาฆฏนา ๔ ฆฏนาด้วยสามารถแห่ง ปุเรชาตปัจจัย. คำว่า ตีณิ ๓ วาระ ใน ฆฏนาที่ ๑ วัตถุเป็นปัจจัยแก่กุศลเป็นต้น และวัตถุมีจักขุเป็นต้นเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ.

ใน ฆฏนาที่ ๒ วัตถุเท่านั้น เป็นปัจจัยแก่กุศลเป็นต้น.

ใน ฆฏนาที่ ๓ คำว่า เอกํ คือ วัตถุเป็นปัจจัยแก่อกุศล.

ใน ฆฏนาที่ ๔ วัตถุมีจักขุเป็นต้น เป็นปัจจัย แก่หมวด ๕ แห่ง วิญญาณจิต (คือ ทวิปัญจวิญญาณ). ผู้ศึกษาพึงทราบโดยนัยที่ข้าพเจ้า จำแนกฆฏนา ๑๐ ออกเป็น ๒ ฝ่าย คือ สวิปากฆฏนา และ อวิปากฆฏนา ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย แล้วกล่าวไว้ในสหชาตมูลกนัย.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 590

อุปนิสสยมูลกนัย

พึงทราบวินิจฉัยในฆฏนาที่มี อุปนิสสยปัจจัยเป็นมูล ต่อไป. สองบทว่า อารมฺมเณ สตฺต ในอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ คือ วิสัชนาที่ได้ ในอารัมมณูปนิสสยปัจจัย. คำว่า อธิปติยา สตฺต ในอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ก็ได้แก่วาระเหล่านั้นเหมือนกัน. บรรดาอนันตรปัจจัยและสมนันตรปัจจัย วิสัชนาเหล่านั้นแหละได้ในอนันตรปนิสสยปัจจัยด้วย. สองบทว่า นิสฺสเย เอกํ ในนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ คือ วัตถุเป็นปัจจัย แก่อกุศล. สองบทว่า ปุเรชาเต เอกํ ในเปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ได้แก่ วัตถุหรืออารมณ์เป็นปัจจัยแก่อกุศลนั้นนั่นเอง. สองบทว่า อาเสวเน ตีณิ ในอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ตรัสไว้ด้วยอำนาจอนันตรูปนิสสยปัจจัย. สองบทว่า กมฺเม เทฺว ในกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ตรัสไว้ ด้วยอำนาจปกตูปนิสสยปัจจัย. แต่ว่า โลกุตตรกุศลเจตนา ย่อมเป็นแม้อนันตรปนิสสยปัจจัย. สองบทว่า วิปฺปยุตฺเต เอกํ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ตรัสไว้ด้วยอำนาจอารัมมณูปนิสสัย. ในอัตถิปัจจัยและอวิคตปัจจัยก็เหมือนกัน.

วิสัชนา ๗ วาระ ในนัตถิปัจจัย และ วิคตปัจจัย เหมือนกับ อนันตรปัจจัย.

ก็ฆฏนาที่มี อุปนิสสยปัจจัยเป็นมูล มี ๗ ฆฏนา บรรดาฆฏนา เหล่านั้น ๓ ข้อข้างต้น ตรัสด้วยอำนาจอารัมมณูปนิสสยปัจจัย. ใน ๓ ฆฏนานั้น ในฆฏนาที่ ๑ บทว่า สตฺต ๗ วาระ ความว่า มีวิสัชนา ๗ อย่างนี้ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศลเป็นต้น อัพยากตะก็เหมือนกัน (รวม เป็น ๖) อกุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศลอย่างเดียว.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 591

บทว่า เอกํ ๑ วาระ ในฆฏนาที่ ๒ ความว่า อัพยากตะมีจักขุ เป็นต้น เป็นปัจจัยแก่อกุศล.

ในฆฏนาที่ ๓ ได้แก่ วัตถุเป็นปัจจัยแก่อกุศล. ๒ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสไว้ด้วยอำนาจอนันตรูปนิสสยปัจจัย. การคำนวณในฆฏนา เหล่านั้นแจ่มแจ้งแล้ว.

ต่อจากนั้น อีก ๒ ฆฏนา ตรัสด้วยอำนาจอนันตรูปนิสสยปัจจัย และปกตูปนิสสยปัจจัย. ใน ๒ ฆฏนานั้นโลกิยกุศลและอกุศลเจตนา ท่านถือเอาโดยความเป็นปัจจัยในฆฏนาที่ ๑ ส่วนในฆฏนาที่ ๒ ถือเอาแต่โลกุตตรกุศลอย่างเดียว.

ปุเรชาตมูลกนัย

พึงทราบวินิจฉัย ในฆฏนาที่มีปุเรชาตปัจจัยเป็นมูล ต่อไป. สองบทว่า อารมฺมเณ ตีณิ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ คือ อัพยากตะ เป็นปัจจัยแก่กุศลเป็นต้น. สองบทว่า อธิปติยา เอกํ ในอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ คือ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อกุศล. ในฆฏนาที่เหลือก็นัยเดียว กันนี้.

ก็ในนัยนี้มีฆฏนา ๗ หมวด ในฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ ๑ ตรัส ไว้ด้วยอำนาจวัตถุและอารมณ์.

ฆฏนาที่ ๒ ตรัสไว้ด้วยอำนาจวัตถุ.

ฆฏนาที่ ๓ ตรัสด้วยอำนาจอารมณ์.

ฆฏนาที่ ๔ ตรัสด้วยอำนาจแห่งเวลาที่วัตถุเป็นอารมณ์.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 592

ฆฏนาที่ ๕ ตรัสด้วยอำนาจอารัมมณาธิปติปัจจัย.

ฆฏนาที่ ๖ ตรัสด้วยอำนาจแห่งเวลาที่วัตถุเป็นอารัมมณาธิปติ.

ฆฏนาที่ ๗ ตรัสด้วยอำนาจจักขุวัตถุเป็นต้น.

ปัจฉาชาตมูลกนัย

พึงทราบวินิจฉัย ในฆฏนาที่มีปัจฉาชาตปัจจัยเป็นมูล ต่อไป.ปัจจัย ๒๐ ย่อมประกอบไม่ได้ ประกอบได้เฉพาะ ๓ ปัจจัยเท่านั้น ในนัยนี้มี ฆฏนา ๑ เท่านั้นเอง ฆฏนานั้นพึงทราบด้วยอำนาจกุศลเป็นต้นเป็นปัจจัยแก่กาย. แม้ในนัยที่อาเสวนปัจจัยเป็นมูลก็มีฆฏนา ๑ เหมือนกัน.

กัมมมูลกนัย

พึงทราบวินิจฉัย ในฆฏนาที่มีกัมมปัจจัยเป็นมูล ต่อไป. สองบทว่า อนนฺตเร เอกํ ในอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ท่านกล่าวไว้ด้วยอำนาจเจตนาในมรรค. ในคำว่า อญฺมญฺเ ตีณิ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ พึงถือเอาแม้วัตถุในปฏิสนธิกาลด้วย. สองบทว่า อุปนิสฺสเย เทฺว ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ คือ วาระ ๒ ที่กล่าวไว้ในหนหลัง ด้วยอำนาจอนันตรูปนิสสยปัจจัยและปกตูปนิสสยปัจจัย. แม้ฆฏนาที่เหลือ พึงทราบตามนัยที่กล่าวแล้วในหนหลังดังนี้แล. ก็ในนัยนี้มีฆฏนา๑๑ หมวด บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ๒ ฆฏนาแรกตรัสด้วยอำนาจนานักขณิกกัมมปัจจัย โดยแบ่งเป็นปกตูปนิสสัยและอนันตรูปนิสสัย นอกจาก

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 593

นั้นอีก ๔ ฆฏนา ตรัสด้วยอำนาจเอกขณิกกัมมปัจจัยจากธรรมทั้งที่เป็น สวิบากและอวิบาก. ในฆฏนา ๔ ข้อเหล่านั้น.

ฆฏนาที่ ๑ ได้จิตตชรูปพร้อมกันอรูป.

ฆฏนาที่ ๒ ได้วัตถุพร้อมกับอรูป.

ฆฏนาที่ ๓ ได้เฉพาะอรูป อย่างเดียว.

ฆฏนาที่ ๔ ได้เฉพาะจิตตชรูป ส่วนกฏัตตารูป ได้ในปฏิสนธิกาล.

ฆฏนา ๕ ฆฏนาอื่นจากนั้น เป็น สวิปากะ มีนัยอันข้าพเจ้าได้กล่าวไว้แล้วในหนหลังแล.

วิปากมูลกนัย

ฆฏนา ๕ ฆฏนา ใน นัยที่มีปากปัจจัยเป็นมูล มีเนื้อความกระจ่างแล้ว.

อาหารมูลกนัย

คำว่า สตฺต ๗ วาระ เป็นต้น ใน นัยที่มีอาหารปัจจัยเป็นมูล มีนัยอันข้าพเจ้ากล่าวแล้วเหมือนกัน. ก็ในนัยนี้มีฆฏนา ๓๔ ฆฏนา. บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ๕ ฆฏนาแรก ท่านกล่าวไว้โดยเป็นทั้ง สวิปากฆฏนา และ อวิปากฆฏนา เหมือนกัน.

ในฆฏนานั้น อาหารทั้ง ๔ ย่อมได้ใน ฆฏนาที่ ๑.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 594

เฉพาะนามอาหาร ๓ เท่านั้นได้ใน ฆฏนาที่ ๒.

ฆฏนาที่ ๓ มีวัตถุเป็นปัจจยุบบันด้วย.

ฆฏนาที่ ๔ ไม่มีวัตถุ.

ฆฏนาที่ ๕ มีรูปเท่านั้นเป็นปัจจยุบบัน ฆฏนา ๕ ฆฏนาอื่นต่อจากนั้น มีนัยดังข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลัง.

ฆฏนา ๙ ฆฏนาต่อจากนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ด้วยอำนาจ แห่งอาหาร คือ เจตนา (มโนสัญเจตนาหาร) , ๙ ฆฏนานอกจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจวิญญาณาหารที่มีอธิบดี, ๖ ฆฏนานอกจากนั้น ตรัส ด้วยอำนาจวิญาณาหารที่มีอธิบดี, ใน ๖ ฆฏนานั้น ๓ ฆฏนา ตรัสด้วย อำนาจธรรมทั้งที่เป็นสวิปากฆฏนาและอวิปากฆฏนาเหมือนกัน (หรือรวม กัน) อีก ๓ ฆฏนา ตรัสด้วยอำนาจสวิปากฆฏนาอย่างเดียว ใน ๓ ฆฏนา นั้น ไม่มีวัตถุรูป เพราะไม่มีโลกิยวิบาก.

อินทริยมูลกนัย

คำว่า ปุเรชาเต เอกํ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นัยที่มี อินทริยปัจจัยเป็นมูล มีฆฏนา ๑ คือ อัพยากตะกับอัพยากตะ ด้วยอำนาจแห่งจักขุนทรีย์เป็นต้น. ฆฏนาที่มีมูล ๒ ที่เหลือ พึงทราบตามนัย ที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลัง. ก็ในนัยนี้ มีฆฏนา ๗๖ ฆฏนา.

บรรดามฆฏนา ๗๖ ฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ ๑ ได้อินทรีย์ทั้งหมด โดยอรรถว่าเป็นปัจจัย.

ฆฏนาที่ ๒ ไม่มีรูปชีวิตินทรีย์ เพราะว่ารูปชีวิตินทรีย์แม้นั้น ย่อมไม่เป็นที่อิงอาศัย.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 595

ฆฏนาที่ ๓ ได้แก่ อรูปอินทรีย์เป็นปัจจัยแก่รูป.

ฆฏนาที่ ๔ ได้แก่ จักขุนทรีย์เป็นต้น เป็นปัจจัยแก่จักขุวิญญาณ เป็นต้น.

ฆฏนาที่ ๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจอรูปอินทรีย์ ที่เกิด พร้อมกัน.

ฆฏนาที่ ๙ ฆฏนาถัดจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจอินทรีย์ที่เป็นตัวมรรค.

ฆฏนาที่ ๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจอินทรีย์ที่เป็นองค์ฌาน.

ฆฏนาที่ ๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจอินทรีย์ที่เป็นทั้งฌาน และมรรค.

ฆฏนา ๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจมนินทรีย์อย่างเดียว.

ฆฏนา ๖ ฆฏนาต่อจากนั้น มีอธิบดี.

ฆฏนา ๖ ฆฏนาต่อจากนั้น ประกอบด้วยมรรค ด้วยอำนาจ วิริยาธิปติและวีมังสาธิปติ.

ฆฏนา ๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ไม่มีอธิบดี ด้วยอำนาจอโมหเหตุ.

ฆฏนา ๖ ฆฏนามีอธิบดี ในบรรดาฆฏนาทั้งหมดเหล่านั้น ฆฏนา ทั้งที่ไม่ประกอบและประกอบด้วยวิปากปัจจัย พึงทราบตามนัยที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลังนั่นแล.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 596

ฌานมูลนัย

แม้ใน ฆฏนาที่มีฌานปัจจัยเป็นมูล ฆฏนาที่มีมูล ๒ พึงทราบตาม นัยที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลังเหมือนกัน. ก็ในนัยนี้มีฆฏนา ๓๖ ฆฏนา บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ๙ ฆฏนาแรก ตรัสด้วยอำนาจองค์ฌานทั่วไป ไม่ มุ่งถึงความเป็นอินทรีย์หรือมรรค.

ฆฏนา ๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยองค์ฌานที่เป็นตัวมรรค.

ฆฏนา ๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจองค์ฌานที่เป็นทั้งอินทรีย์และมรรค.

อนึ่ง บรรดาหมวด ๙ สี่หมวดเหล่านี้ ฆฏนา ๔ ฆฏนาข้างต้น ทั่วไปแก่วิบากและอวิบาก.

ฆฏนา ๕ ฆฏนา ในที่สุดได้วิบากเท่านั้น. ฆฏนาเหล่านั้นข้าพเจ้า กล่าวไว้แล้วในหนหลังเหมือนกัน.

มัคคมูลกนัย

ฆฏนาที่มีมูล ๒ ใน นัยที่มีมัคคปัจจัยเป็นมูล พึงทราบตามนัยที่ ข้าพเจ้ากล่าวไว้แล้วนั่นเทียว. ก็ในนัยนี้มีฆฏนา ๕๗ ฆฏนา บรรดาฆฏนา เหล่านั้น.

๙ ฆฏนาแรก ตรัสด้วยองค์มรรคล้วนไม่รวมถึงความเป็นอินทรีย์และฌาน.

๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจมรรคที่เป็นอินทรีย์.

๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจมรรคที่เป็นฌาน.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 597

๙ ฆฏนา ตรัสด้วยอำนาจมรรคเป็นทั้งอินทรีย์และฌาน.

๖ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยมรรคที่เป็นอธิบดี.

๙ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจมรรคและเหตุที่ไม่เป็นอธิบดี.

๖ ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจมรรคและเหตุที่เป็นอธิบดี.

ในหมวดที่มี ฆฏนา ๙ ฆฏนามีอยู่ ๕ หมวด เป็นสวิปากฆฏนา หมวดละ ๕ ฆฏนา, ในหมวดที่มีฆฏนา ๖ ฆฏนา เป็นสวิปากฆฏนา หมวดละ ๓ ฆฏนา. ที่เหลือเป็นสาธารณะ. ฆฏนาเหล่านั้นมีนัยดังข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลัง.

สัมปยุตตมูลกนัย

ฆฏนาที่มีมูล ๒ ใน นัยที่มีสัมปยุตตปัจจัยเป็นมูล ชัดเจนแล้ว. ก็ในนัยนี้ฆฏนา ๒ ฆฏนาเท่านั้น ใน ๒ ฆฏนานั้น ฆฏนา ๑ ตรัสด้วย อำนาจธรรมทั่วไป ฆฏนา๑ ตรัสด้วยอำนาจแห่งวิบาก.

วิปปยุตตมูลกนัย

แม้ในนัยที่มีวิปปยุตตปัจจัยเป็นมูล ฆฏนาที่มีมูล ๒ ชัดเจนแล้ว. ก็ในนัยนี้มีฆฏนา ๑๓ ฆฏนา. บรรดาฆฏนาเหล่านั้น. คำว่า ปญฺจ ๕ วาระ ในฆฏนาที่ ๑ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ อกุศลเป็นปัจจัยแก่ อัพยากตะ ส่วนอัพยากตะเป็นปัจจัยแก่กุศล อกุศล และอัพยากตะทั้ง ๓. ก็ในนัยนี้มีวิปปยุตตปัจจัยเป็นต้นเหล่านี้ เกิดพร้อมกันก็มี เกิดภายหลังและเกิดก่อนก็มี.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 598

ใน ฆฏนาที่ ๒ เฉพาะที่เป็นปุเรชาตะและสหชาตะเท่านั้น.

ปัจจัยเหล่านั้นนั่นเอง ตรัสไว้ใน ฆฏนาที่ ๓ ด้วยอำนาจแห่ง อธิบดี. บรรดาปัจจัยเหล่านั้นได้วาระ ๔ อย่างนี้ คือ กุศลเป็นปัจจัย แก่อัพยากตะ อกุศลเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ แต่อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่ อัพยากตะและแก่อกุศล ด้วยอำนาจแห่งอารัมมณาธิปติปัจจัย.

บทว่า ตีณิ ๓ วาระ ใน ฆฏนาที่ ๔ คือ กุศลเป็นต้น เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ. ก็นัยนี้ได้ทั้งรูปอินทรีย์และนามอินทรีย์.

ใน ฆฏนาที่ ๕ นามเท่านั้นเป็นปัจจัย.

ใน ฆฏนาที่ ๖ รูปคือวัตถุรูปเป็นปัจจัย.

ใน ฆฏนาที่ ๗ รูปเป็นปัจจัยแก่กุศลและอัพยากตะ ด้วยอำนาจแห่งวิปัสสนา. หทัยวัตถุเท่านั้นเป็นปัจจัยแก่อกุศล ด้วยอำนาจเป็นที่ยินดี.

ใน ฆฏนาที่ ๘ หทัยวัตถุนั้นเองเป็นปัจจัยแก่อกุศล.

ใน ฆฏนาที่ ๙ จักขุเป็นต้นเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ.

ใน ฆฏนาที่ ๑๐ กุศลเป็นต้นเป็นปัจจัยแก่รูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน.

ใน ฆฏนาที่ ๑๑ วัตถุเป็นปัจจัยแก่ขันธ์ทั้งหลายในปฏิสนธิกาล.

ใน ฆฏนาที่ ๑๒ ขันธ์ทั้งหลายเป็นปัจจัยแก่กฏัตตารูปในปฏิสนธิกาล.

ใน ฆฏนาที่ ๑๓ ขันธ์ทั้งหลายเป็นปัจจัยแก่วัตถุรูปในปฏิสนธิกาล.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 599

อัตถิมูลกนัย

ใน นัยที่มีอัตถิปัจจัย เป็นมูล. สองบทว่า อุปนิสฺสเย เอกํ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ คือ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อกุศลด้วยอำนาจ อารัมมณูปนิสสยะ ฆฏนาที่เหลือในทุมูลกนัยตื้นทั้งนั้น. ก็ในนัยนี้มี ฆฏนา ๒๙ ฆฏนา. บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ ๑ ได้สหชาตปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย และปัจฉาชาตปัจจัย ด้วยอำนาจอรูป, วัตถุอารมณ์, มหาภูตรูป อินทรีย์, และอาหาร.

ใน ฆฏนาที่ ๒ ได้กพฬีการาหารและรูปชีวิตินทรีย์ที่เกิดในภายหลัง.

ฆฏนาที่ ๑ และที่ ๒ เท่านั้นกับอธิปติปัจจัย ท่านจัดเป็น ฆฏนา ที่ ๓ และ ฆฏนาที่ ๔ ในฆฏนาต่อไป.

เฉพาะฆฏนาที่ ๑ กับอาหาร ๔ จัดไว้เป็น ฆฏนาที่ ๕.

ฆฏนาที่ ๑ กับรูปชีวิตินทรีย์จัดเป็น ฆฏนาที่ ๖ กับรูปและอรูปอินทรีย์จัดไว้เป็น ฆฏนาที่ ๗ อีก.

ก็หรือว่าเฉพาะฆฏนาที่ ๒ เท่านั้น กับอินทรีย์ทั้งหลายจัดเป็น ฆฏนาที่ ๗.

เฉพาะฆฏนาที่ ๑ และที่ ๒ กับวิปปยุตตปัจจัยจัดเป็น ฆฏนาที่ ๘ และ ฆฏนาที่ ๙.

บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ ๙ กับอธิปติปัจจัยจัดเป็น ฆฏนา ที่ ๑๐.

ต่อจากนั้น เอาวัตถุรูปออก ด้วยอำนาจเป็นปัจจัยใน ฆฏนาที่ ๑๑.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 600

อรูปธรรมทั้งหลายเท่านั้น เป็นปัจจัยใน ฆฏนาที่ ๑๒.

ใน ฆฏนาที่ ๑๓ มีวัตถุที่เป็นอารมณ์เป็นปัจจัย.

ใน ฆฏนาที่ ๑๔ มีวัตถุเท่านั้นเป็นปัจจัย.

ใน ฆฏนาที่ ๑๕ มีอารมณ์เท่านั้น เป็นปัจจัย.

ใน ฆฏนาที่ ๑๖ มีวัตถุเท่านั้นเป็นอารมณ์.

ใน ฆฏนาที่ ๑๗ วัตถุนั้นเองเป็นอารมณ์ ด้วยอำนาจเป็นอารัมมณาธิปติ.

ใน ฆฏนาที่ ๑๘ วัตถุนั้นเองเป็นอารมณ์ด้วยอำนาจอารัมมณูปนิสสยปัจจัย.

จักขุเป็นต้นเท่านั้นเป็นปัจจัย ใน ฆฏนาที่ ๑๙.

ฆฏนาที่ ๑๙ เหล่านี้ ชื่อว่า ปกิณณกฆฏนา อันพระองค์ตรัสไว้ โดยไม่ถือเองซึ่งสหชาตะ. ๑๐ ฆฏนา ต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจสหชาตฆฏนา.

นัตถิ-วิคตมูลกนัย

ในนัยที่มี นัตถิและวิคตปัจจัยเป็นมูล มีฆฏนา ๓ ด้วยอำนาจ อุปนิสสยปัจจัย อาเสวนปัจจัย และกัมมปัจจัย เหมือนในนัยที่มีอนันตระ และสมนันตรปัจจัยเป็นมูล.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 601

อวิคตมูลกนัย

ฆฏนาที่มีอวิคตปัจจัยเป็นมูล เหมือนกับที่มีอัตถิปัจจัยเป็นมูล นั่นเอง.

ก็ฆฏนาที่กล่าวไว้ในปัญหาวาระนี้ทั้งหมด มี ๒ อย่างเท่านั้น คือ ปกิณณกฆฏนาและสหชาตฆฏนา.

บรรดาปกิณณกฆฏนาและสหชาตฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ท่านกล่าว ไว้ตั้งต้นแต่ฆฏนาที่มี อารัมมณปัจจัยเป็นมูล เป็นต้นทั้งหมด ไม่รวมสหชาตะ ชื่อ ปกิณณกฆฏนา.

ปกิณณฆฏนาเหล่านั้น แม้ในฆฏนาที่มี อารัมมณปัจจัยเป็นมูล มี ๕ ฆฏนา.

ในฆฏนาที่มี อธิปิติปัจจัยเป็นมูล มี ๖ ฆฏนา.

ในฆฏนาที่มี อนันตรปัจจัยเป็นมูล มี ๓ ฆฏนา.

ในฆฏนาที่มี สมนันตรปัจจัยเป็นมูล มี ๓ ฆฏนา.

ในฆฏนาที่มี นิสสยปัจจัยเป็นมูล มี ๑๐ ฆฏนา.

ในฆฏินาที่มี อุปนิสสยปัจจัยเป็นมูล มี ๗ ฆฏนา.

ในฆฏนาที่มี ปุเรชาตปัจจัยเป็นมูล มี ๗ ฆฏนา.

ในฆฏนาที่มี ปัจฉาชาตปัจจัยเป็นมูล และ อาเสวนปัจจัยเป็นมูล มีอย่างละ ๑ ฆฏนาเท่านั้น.

ในฆฏนาที่มี กัมมปัจจัยเป็นมูล มี ๒ ฆฏนา.

ที่มี อาหารเป็นมูล มี ๑ ฆฏนา.

ที่มี อินทรีย์เป็นมูล มี ๔ ฆฏนา. ที่มี วิปปยุตตปัจจัยเป็นมูล มี ๙ ฆฏนา. ที่มี อัตถิปัจจัยเป็นมูล มี ๑๙ ฆฏนา. ที่มี นัตถิปัจจัยเป็น

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 602

มูล และวิคตปัจจัยเป็นมูล มี ๓ ฆฏนา. ที่มี อวิคตปัจจัยเป็นมล มี๑๙ ฆฏนา.

ฉะนั้น ปกิณณกฆฏนาทั้งหมดจึงมี ๑๐๓ ฆฏนา. ก็ ฆฏนาเหล่านี้ ทั้งหมด เรียกว่า ปกิณณกฆฏนา เพราะไม่มีการกำหนดด้วยสหชาตปัจจัย.

ก็ฆฏนาที่ได้สหชาตะ ท่านเรียกว่า สหชาตฆฏนา ฆฏนาเหล่านั้น ย่อมไม่ได้ในฆฏนาที่มีอารัมมณปัจจัยเป็นมูล ในฆฏนาที่มีอนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย อุปนิสสยปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย ปัจฉาชาตปัจจัย อาเสวนปัจจัย นัตถิปัจจัย และวิคตปัจจัยเป็นมูล เพราะว่าปัจจัยเหล่านั้นย่อม ไม่เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เกิดพร้อมกัน. อนึ่ง ธรรมเหล่านั้นไม่เป็นปัจจัย แก่ธรรมที่เกิดพร้อมกัน ฉันใด ก็ย่อมไม่เป็นเหตุปัจจัย สหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย วิปากปัจจัย ฌานปัจจัย มัคคปัจจัย และสัมปยุตตปัจจัย แก่ธรรมที่ไม่ได้เกิดพร้อมกัน ฉันนั้น.

เพราะฉะนั้น ฆฏนา ๒๔ ทั้งหมด ในฆฏนาที่มี เหตุปัจจัยเป็นมูล จึงชื่อว่า สหชาตฆฏนา เท่านั้น.

ในฆฏนาที่มี อธิปติปัจจัยเป็นมูล มี ๒ ฆฏนา.

ในฆฏนาที่มี สหชาตปัจจัยเป็นมูล มี ๑๐ ฆฏนา.

ที่มี อัญญมัญญปัจจัยเป็นมูล มี ๖ ฆฏนา.

ที่มี นิสสยปัจจัยเป็นมูล มี ๑๐ ฆฏนา.

ที่มี กัมมปัจจัยเป็นมูล มี ๙ ฆฏนา.

ที่มี วิปากปัจจัยเป็นมูล มี ๕ ฆฏนา.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 603

ที่มี อาหารปัจจัยเป็นมูล มี ๓๓ ฆฏนา.

ที่มี อินทริยปัจจัยเป็นมูล มี ๗๒ ฆฏนา.

ที่มี ฌานปัจจัยเป็นมูล มี ๓๖ ฆฏนา.

ที่มี มัคคปัจจัยเป็นมูล มี ๕๗ ฆฏนา. ที่มี สัมปยุตตปัจจัยเป็น มูล มี ๒ ฆฏนา. ที่มี วิปปยุตตปัจจัยเป็นมูล มี ๔ ฆฏนา. ที่มี อัตถิปัจจัยเป็นมูล มี ๑๐ ฆฏนา. ที่มี อวิคตปัจจัยเป็นมูล มี ๑๐ ฆฏนา ดังนี้แล.

สหชาตฆฏนาทั้งหมดจึงมี ๓๑๒ ฆฏนา.

ฆฏนา ๔๑๕ ทั้งหมด คือ ปกิณณกฆฏนาข้างต้น ๑๐๓ ฆฏนา และ สหชาตฆฏนาเหล่านี้อีก ๓๑๒ ฆฏนา มาแล้วในปัญหาวาระ ด้วย ประการฉะนี้.

บรรดาปัจจัยเหล่านั้น ปัจจัยธรรมเหล่าใดไม่ปรากฏด้วยอำนาจชื่อ แต่รู้กันได้ แม้เหล่านั้นพึงแสดงในฆฏนาทั้งหลาย ที่ท่านกล่าวไว้โดยทั่วไปแก่ธรรมที่เป็นวิบากและมิใช่วิบาก ตั้งแต่นัยที่มีเหตุเป็นมูลเป็นต้น เป็นต้นไป จริงอยู่ ธรรมเหล่านี้ คือ เหตุ ๒ อารมณ์ ๖ อธิบดี ๔ อาหาร ๔ อินทรีย์ ๒๐ องค์ฌาน ๗ องค์มรรค ๑๒ ชื่อว่า ปัจจัยธรรม บรรดาธรรมเหล่านั้น ธรรมเหล่าใดๆ เป็นกุศลโดยส่วนเดียว เป็นอกุศลโดยส่วนเดียว วิบากของกุศลโดยส่วนเดียว วิบากของอกุศลโดยส่วนเดียว วิบากโดยส่วนเดียว ไม่ใช่วิบากโดยส่วนเดียว บัณฑิตกำหนดธรรมเหล่านั้นๆ ให้ดีแล้ว พึงประกอบธรรมที่เป็นวิบาก เข้าในฆฏนาที่เป็น

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 604

วิบาก พึงประกอบธรรมที่มิใช่วิบาก เข้าในฆฏนาที่มิใช่วิบาก ตามสมควรที่จะประกอบได้แล.

อนุโลมคณนาในฆฏนาแห่งปัญหาวาระ จบ

ปัจจนียนัย

ปัญหาวารปัจจนียุทธาระ

[๖๗๔] กุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย.

กุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่อกุศลธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย.

กุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่อัพยาตธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.

กุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมและอัพยากตธรรม ด้วย อำนาจของสหชาตปัจจัย.

[๖๗๕] อกุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่อกุศลธรรม ด้วยอำนาจของ อารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย.

อกุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 605

อกุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่อัพยากตธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.

อกุศลธรรม เป็นปัจจัยแก่อกุศลธรรมและอัพยากตธรรม ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย.

[๖๗๖] อัพยากตธรรม เป็นปัจจัยแก่อัพยากตธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจของปุเรชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.

อัพยากตธรรม เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจของปุเรชาตปัจจัย.

อัพยากตธรรม เป็นปัจจัยแก่อกุศลธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจของปุเรชาตปัจจัย.

[๖๗๗] กุศลธรรมและอัพยากตธรรม เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรม มี ๒ อย่าง คือ สหชาตะ ปุเรชาตะ.

กุศลธรรมและอัพยากตธรรม เป็นปัจจัยแก่อัพยากตธรรม มี ๔ อย่าง คือ สหชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ อินทริยะ.

[๖๗๘] อกุศลธรรมและอัพยากตธรรม เป็นปัจจัยแก่อกุศลธรรม มี ๒ อย่าง คือ สหชาตะ ปุเรชาตะ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 606

อกุศลธรรมและอัพยากตธรรม เป็นปัจจัยแก่อัพยากตธรรม มี ๔ อย่าง คือ สหชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ อินทริยะ.

ปัญหาวารปัจจนียุทธาระ จบ

ปัญหาวารปัจจนียคณนา จบ

การนับวาระในปัจจนียะแห่งปัญหาวาระ

[๖๗๙] นเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ นอารัมมณปัจจัย มี ๑๕ วาระ นอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ นอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ นสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ นสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ นอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ นนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๕ วาระ นปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ นปัจฉาชาตปัจจัย มี๑๕วาระ นอาเสวนปัจจัย มี ๑๕ วาระ นกัมมปัจจัย มี ๑๕ วาระ นวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาระ นอาหารปัจจัย มี๑๕ วาระ นอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ นฌานปัจจัย มี ๑๕ วาระ นมัคคปัจจัย มี ๑๕ วาระ นสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ นวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ โนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ โนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ โนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ โนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 607

นเหตุมูลกนัย

[๖๘๐] เพราะนเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นกัมมปัจจัยย มี ๑๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ

[๖๘๑] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ โนนสหชาตปัจจัย มี๑๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 608

๑๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๖๘๒] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย ในนสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๖๘๓] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย ในนอัญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ โนนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 609

มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน โนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาร. ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ

[๖๘๔] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ โนนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน โนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๖๘๕] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 610

ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน โนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๖๘๖] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย นอุปนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาร ะ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๖๘๗] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย นอุปนิสสยปัจจัย นปุเรชาตปัจจัย ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๕ วาระ ใน นอินทริยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสัมมปยตตคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 611

๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๖๘๘] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย ฯลฯ นปุเรชาตปัจจัย นปัจฉาชาตปัจจัย ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ โนนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๖๘๙] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นปัจฉาชาตปัจจัย นอาเสวนปัจจัย นกัมมปัจจัย ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๖๙๐] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นกัมมปัจจัย นวิปากปัจจัย นอาหารปัจจัย นฌานปัจจัย ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 612

[๖๙๑] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นอาหารปัจจัย นฌานปัจจัย ในนมัคคปัจจัย มี วาระ ... ในนสัมปยุตตปัจจัยมี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ นโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๖๙๒] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นอาหารปัจจัย นฌานปัจจัย นมัคคปัจจัย นสัมปยุตตปัจจัย นวิปปยุตตปัจจัย โนนัตถิปัจจัย ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๖๙๓] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นกัมมปัจจัย นวิปากปัจจัย อินทริยปัจจัย ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๖๙๔] เพราะนเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นกัมมปัจจัย นวิปากปัจจัย นอินทริยปัจจัย นฌานปัจจัย นมัคคปัจจัย นสัมปยุตตปัจจัย นวิปปยุตตปัจจัย โนนัตถิปัจจัย ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

นเหตุมูลกนัย จบ

นอารัมมณมูลกนัย

[๖๙๕] เพราะนอารัมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 613

นอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นกมัมปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๖๙๖] เพราะนอารัมมณปัจจัย นเหตุปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย ในนอัญญมัญญปัจจัย มี๑๑ วาระ ... ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 614

ฯลฯ นเหตุมูลกนัย ฉันใด นัยนี้พึงให้พิสดาร ฉันนั้น.

เพราะนอธิปติปัจจัย, เพราะนอนันตรปัจจัย, เพราะนสมนันตรปัจจัย เหมือนกันกับนเหตุมูลกนัย.

นสหชาตมูลกนัย

[๖๙๗] เพราะนสหชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี๑๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหาร ปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน โนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๖๙๘] เพราะนสหชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ใน นอธิปติปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 615

นสมนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ นโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

เพราะนสหชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ (ท่านย่อไว้).

นอัญญมัญญมูลกนัย

[๖๙๙] เพราะนอัญญมัญญปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 616

ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๐๐] เพราะนอัญญมัญญปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน โนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโหวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๐๑] เพราะนอัญญมัญญปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย ในนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 617

ในนสัมปยตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.

นนิสสยมูลกนัย

[๗๐๒] เพราะนนิสสยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๑วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทรยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยตตคปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๐๒] เพราะนนิสสยปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ใน นอธิปติปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 618

นสมนันตรปัจจัย มี๑๑วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๐๔] เพราะนนิสสยปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนัตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย นอุปนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 619

นอุปนิสสยมูลกนัย

[๗๐๕] เพราะนอุปนิสสยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๐๖] เพราะนอุปนิสสยปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 620

นสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๐๗] เพราะนอุปนิสสยปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน โนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ นโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๐๘] เพราะนอุปนิสสยปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย ในนนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปาปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 621

วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๐๙] เพราะนอุปนิสสยปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญอัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัยย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.

นปุเรชาตมูลกนัย

[๗๑๐] เพราะนปุเรชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๓ วาระ.. ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอันนตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปุปนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 622

นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๑๑] เพราะนปุเรชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๓ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ โนนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน นวิปากปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๑๒] เพราะนปุเรชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 623

ในนอัญญมัญญปัจจัยมี ๑๑ วาระ ... ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๑๓] เพราะนปุเรชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี๑๑วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๑๔] เพราะนปุเรชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นนิสสยปัจจัย นอุปนิสสยปัจจัย ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 624

วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี๕วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

นปัจฉาชาตมูลกนัย

[๗๑๕] เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ.. ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน สหชาตปัจจัย มี๙ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี๑๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาร ะ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 625

[๗๑๖] เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๑๗] เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๙ วาระ ... ในนนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 626

[๗๑๘] เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๑๙] เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นนิสสยปัจจัย นอุปนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.

เพราะนอาเสวนปัจจัย เหมือนกับ นเหตุปัจจัย.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 627

นกัมมมูลกนัย

[๗๒๐] เพราะนกัมมปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นฌานปัจจัย มี๑๕วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๒๑] เพราะนกัมมปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๕ วาระ ฯลฯ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๒๒] เพราะนกัมมปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นนิสสยปัจจัย ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 628

มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ฯลฯ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๒๓] เพราะนกัมมปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นอุปนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

[๗๒๔] เพราะนกัมมปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นปุเรชาตปัจจัย นปัจฉาชาตปัจจัย ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.

เพราะนวิปากปัจจัย เหมือนกับ นเหตุปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 629

นอาหารมูลกนัย

[๗๒๕] เพราะนอาหารปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๕ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ฯลฯ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๒๖] เพราะนอาหารปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัยมี ๑๕ วาระ ... ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ฯลฯ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๒๗] เพราะนอาหารปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นสหชาตปัจจัย ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ โนนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 630

[๗๒๘] เพราะนอาหารปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นนิสสยปัจจัย ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๒๙] เพราะนอาหารปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นอุปนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๕ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี๕ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๓๐] เพราะนอาหารปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นปุเรชาตปัจจัย นปัจฉชาตปัจจัย ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตต-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 631

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในในวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๓๑] เพราะนอาหารปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นปัจฉาชาตปัจจัย นอาเสวนปัจจัย นกัมมปัจจัย ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๓๒] เพราะอาหารปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นกัมมปัจจัย นวิปากปัจจัย นฌานปัจจัย นมัคคปัจจัย ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

นอินทริยมูลกนัย

[๗๓๓] เพราะนอินทริยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๑๕ วาระ ฯลฯ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๓๔] เพราะนอินทริยปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ... ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 632

[๗๓๕] เพราะนอินทริยปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นสหชาตปัจจัย ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนนิสสยปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๓๖] เพราะนอินทริยปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นนิสสยปัจจัย นอุปนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๓๗] เพราะนอินทริยปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นอุปนิสสปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 633

เพราะนอินทริยปัจจัย ฯลฯ เพราะนปุเรชาตปัจจัย นปัจฉาชาตปัจจัย ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๓๘] เพราะนอินทริยปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นกัมมปัจจัย ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๓๙] เพราะนอินทริยปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ นกัมมปัจจัย นวิปากปัจจัย นฌานปัจจัย นมัคคปัจจัย นสัมปยุตตปัจจัย นวิปปยุตตปัจจัย โนนัตถิปัจจัย ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

เพราะนฌานปัจจัย เพราะนมัคคปัจจัย พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่าง นเหตุมูลกนัย.

เพราะนสัมปยุตตปัจจัย พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่าง นอัญญมัญญมูลกนัย.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 634

นวิปปยุตตมูลกนัย

[๗๔๐] เพราะนวิปปยุตตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี๙ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๙ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๔๑] เพราะนวิปปยุตตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๙ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 635

มี ๙ วาระ. ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๔๒] เพราะนวิปปยุตตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๔๓] เพราะนวิปปปยุตตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นนิสสยปัจจัย นอุปนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๔๔] เพราะนวิปปยุตตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นกัมมปัจจัย นวิปากปัจจัย นอินทริปัจจัย ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ ในโนวิคตปัจจัยมี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 636

โนอัตถิมูลกนัย

[๗๔๕] เพราะโนอัตถิปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มึ๙ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๙ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๙วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๔๖] เพราะโนอัตถิปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ในนนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ... ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๔๗] เพราะโนอัตถิปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย นอธิปติปัจจัย นอนันตรปัจจัย นสมนันตรปัจจัย นสหชาตปัจจัย นอัญญมัญญปัจจัย นนิสสยปัจจัย ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๗๔๘] เพราะโนอัตถิปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นอุปนิสสยปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 637

มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๔๙] เพราะโนอัตถิปัจจัย นเหตุปัจจัย นอารัมมณปัจจัย ฯลฯ นอาเสวนปัจจัย นวิปากปัจจัย นอาหารปัจจัย นอินทริยปัจจัย ใน โนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๕๐] เพราะโนอัตถิปัจจัย นเหตุปัจจัย ฯลฯ อุปนิสสยปัจจัย นปุเรชาตปัจจัย นปัจฉาชาตปัจจัย นอาเสวนปัจจัย นวิปากปัจจัย นอาหารปัจจัย นอินทริยปัจจัย นวิปปยุตตปัจจัย ในโน นัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๕๑] เพราะโนอัตถิปัจจัย นเหตุปัจจัย โนวิคตปัจจัย ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

เพราะโนนัตถิปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ ฯลฯ ใน โนนัตถิปัจจัย ในโนวิคตปัจจัย เช่นเดียวกันกับ นเหตุปัจจัย.

เพราะนวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๕ วาระ ฯลฯ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 638

เพราะโนอวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี๙ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

เพราะโนอวิคตปัจจัย เช่นเดียวกับ เพราะโนอัตถิปัจจัย.

ปัญหาวารปัจจัยนียคณนา จบ

ปัจจนียนัย

วรรณนาเนื้อความแห่งปัจจยุทธาระ

บัดนี้ เป็นปัจจนียนัย. พึงทราบวินิจฉัย ในปัจจนียนัย นั้น ดังต่อไปนี้:-

ปัญหาทั้งหลายอันได้อยู่โดยนัยเป็นต้นว่า " อกุศลธรรมอาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย" ในปฏิจจวาระเป็นต้น ขยายออกไปโดยย่อ ด้วยอำนาจปัจจัยทั้งหลายที่ได้อยู่ ฉันใด เพื่อแสดงปัจจนียะโดยสังเขป โดยลักษณะเดียวกันอย่างไม่พิสดาร พระธรรมสังคาหกาจารย์ทั้งหลายจึงขยายปัจจัยแห่งกุศลเป็นต้น โดยอนุโลม โดยนัยเป็นต้นว่า กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่กุศลธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย. ฉันนั้น. ก็ปัจจัยเหล่านั้นแล พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้วด้วยอำนาจแห่งปัจจัยเป็นหมวดๆ ไม่ได้แสดงด้วยอำนาจปัจจัยแต่ละอย่างๆ บัณฑิตพึงแยกปัจจัยที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงไว้โดยเป็นหมวด แล้วพึงทราบในที่นั้น.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 639

จริงอยู่ ปัจจัย ๒๔ เหล่านี้แม้ทั้งหมด ย่อมรวมลงในปัจจัย ๘. ในปัจจัย ๘ เหล่าไหน. คือ ในอารัมมณปัจจัย สหชาตปัจจัย อุปนิสสยปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย ปัจฉาชาตปัจจัย กัมมปัจจัย อาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย.

อย่างไร?

จริงอยู่ บรรดาปัจจัย ๑๖ ที่เหลือ เว้นปัจจัย ๘ เหล่านี้ ปัจจัย ๖ เหล่านี้ คือ เหตุปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย วิปากปัจจัย ฌานปัจจัย มรรคปัจจัย และสัมปยุตตปัจจัย เกิดพร้อมกันโดยส่วนเดียวย่อมรวมลงในสหชาตปัจจัย เพราะเป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เกิดพร้อมกันนั่นเทียว.

ส่วนปัจจัย ๕ เหล่านี้ คือ อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย อาเสวนปัจจัย นัตถิปัจจัย และวิคตปัจจัย เกิดขึ้นแล้วดับไป ย่อม รวมลงในอุปนิสสยปัจจัย โดยลักษณะแห่งอนันตรูปนิสสยปัจจัย เพราะเป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เกิดขึ้นในลำดับแห่งตน.

นิสสยปัจจัยมี ๒ อย่าง โดยแจกเป็นสหชาตนิสสยะ และปุเรชาตนิสสยะ ใน ๒ อย่างนั้น สหชาตนิสสยปัจจัย ย่อมรวมลงในสหชาตปัจจัย เพราะเป็นที่อาศัยแห่งธรรมทั้งหลายที่เกิดร่วมกัน ปุเรชาตนิสสยปัจจัย ย่อมรวมลงในปุเรชาตปัจจัย.

แม้อธิปติปัจจัย ๒ อย่าง คือ สหชาคตาธิปติปัจจัย และอารัมมณาธิปติปัจจัย. ใน ๒ อย่างนั้น สหชาตาธิปติปัจจัย ย่อมรวมลงในสหชาตปัจจัย เพราะเป็นอธิปติปัจจัยแก่ธรรมทั้งหลายที่เกิดร่วมกันนั่นเอง. อารัมมณาธิปติปัจจัย เป็นอารัมมณูปนิสสยะนั่นเอง เพราะฉะนั้น จึงรวมลงในอุปนิสสยปัจจัย โดยลักษณะแห่งอารัมมณูปนิสสยะ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 640

วิปปยุตตปัจจัยมี ๓ อย่าง โดยจำแนกเป็นสหชาตะ ปุเรชาตะ และปัจฉาชาตะ ใน ๓ อย่างนั้น สหชาตวิปปยุตตปัจจัย ย่อมรวมลงในสหชาตปัจจัย เพราะเป็นวิปปยุตตปัจจัยแก่ธรรมทั้งหลายที่เกิดพร้อมกัน นั่นเอง. ปุเรชาตวิปปยุตตปัจจัย ย่อมรวมลงในปุเรชาตปัจจัย เพราะธรรมที่เกิดขึ้นก่อนเป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เกิดในภายหลัง. ปัจฉาชาตวิปปยุตตปัจจัย ย่อมรวมลงในปัจฉาชาตปัจจัย เพราะธรรมที่เกิดขึ้นในภายหลังเป็นปัจจัย ด้วยอำนาจการค้ำจุนแก่ธรรมที่เกิดขึ้นก่อน.

อัตถิปัจจัย และ อวิคตปัจจัยมีอย่างละ ๖ ด้วยอำนาจแห่งสหชาตะ ปุเรชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ และอินทรีย์ และด้วยอำนาจแห่งอัตถิและอวิคตะ อีกอย่างละ ๑ ปัจจัย. บรรดาปัจจัยเหล่านั้น สหชาตปัจจัย อัตถิปัจจัย อวิคตปัจจัย ย่อมรวมลงในสหชาตปัจจัย เพราะ ธรรมทั้งหลายที่เกิดพร้อมกันเท่านั้นเป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย และอวิคตปัจจัย. ปุเรชาตปัจจัย ย่อมรวมลงในปุเรชาตปัจจัย เพราะธรรมที่เกิดก่อนเป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เกิดภายหลัง. ปัจฉาชาตปัจจัยทั้งหลาย ย่อมรวมลงในปัจฉาชาตปัจจัย เพราะธรรมที่เกิดภายหลังเป็นปัจจัย ด้วยอำนาจการค้ำจุนแก่ธรรมที่เกิดก่อน. ธรรมทั้งหลายที่เป็นอาหาร ย่อมรวมลงในกวฬีการาหารปัจจัย. ธรรมทั้งหลายที่เป็นอินทรีย์ ย่อมรวมลงในรูปชีวิตินทรีย์ปัจจัยแล. ปัจจัย ๑๖ เหล่านี้ พึงทราบว่าย่อมรวมลงในปัจจัย ๘ เหล่านี้ ด้วยประการฉะนี้.

อนึ่ง ปัจจัย ๘ แม้เหล่านี้ สงเคราะห์เข้าในอัญญมัญญปัจจัยมีอยู่. จริงอยู่ อารัมมณปัจจัยที่แสดงไว้ข้างต้น ๒ อย่าง โดยแยกเป็นอธิบดีและไม่ใช่อธิบดี. ใน ๒ อย่างนั้น ปัจจัยที่เป็นอธิบดี ย่อมรวมลงใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 641

อุปนิสสยปัจจัย โดยลักษณะแห่งอารัมมณูปนิสสยะ. ที่ไม่ได้เป็นอธิบดีย่อมเป็นอารัมมณปัจจัยล้วน.

แม้กัมมปัจจัยก็มี ๒ อย่าง ด้วยอำนาจแห่งสหชาตกัมมปัจจัย และนานักขณิกกัมมปัจจัย ใน ๒ อย่างนั้น สหชาตกัมมปัจจัยย่อมรวมลงใน สหชาตปัจจัย เพราะเป็นกัมมปัจจัยแก่ธรรมทั้งหลายที่เกิดร่วมกันกับตน. นานักขณิกกัมมปัจจัยมี ๒ อย่าง คือที่มีกำลังและทุรพล. ใน ๒ อย่าง พลวกัมมปัจจัย เป็นปัจจัยเป็นที่อาศัยอย่างแรงกล้าแก่วิบากธรรมทั้งหลาย เพราะฉะนั้น จึงรวมในลงในอุปนิสสยปัจจัย. อนึ่ง พลวกัมมปัจจัยย่อมเป็นปัจจัยแก่รูปทั้งหลายด้วย. ส่วนกัมมปัจจัยที่หย่อนกำลังย่อมเป็นปัจจัย แก่อรูปทั้งหลายโดยนักขณิกกัมมปัจจัยเท่านั้น.

แม้อาหารปัจจัยก็มี ๒ อย่าง โดยเป็นรูปและอรูป. ใน ๒ อย่างนั้น อรูปอาหารเป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เกิดพร้อมกันกับตนเท่านั้น ฉะนั้น จึงรวมลงในสหชาตปัจจัย. รูปอาหารย่อมไม่เป็นปัจจัยแก่ธรรมทั้งหลาย ที่เกิดพร้อมกัน เกิดก่อนหรือเกิดภายหลัง. รูปอาหารที่เลยอุปาทขณะแล้ว ถึงฐีติขณะของตน ย่อมยังความเป็นอาหารปัจจัยให้สำเร็จ เพราะฉะนั้น จึงจัดเป็นอาหารปัจจัยเท่านั้น.

แม้อินทริยปัจจัยก็มี ๒ อย่าง โดยเป็นรูปและอรูป. ใน ๒ อย่างนั้น (อรูปนทริยปัจจัย) แปลว่า อินทริยปัจจัยที่เป็นอรูป ย่อมให้สำเร็จความเป็นอินทริยปัจจัย แก่ธรรมทั้งหลายที่เกิดพร้อมกับกับตน เพราะฉะนั้น จึงรวมลงในสหชาตปัจจัย ส่วน (รูปินทริยปัจจัย) แปลว่า อินทริยปัจจัยที่เป็นรูป มี ๒ อย่าง โดยจำแนกเป็นภายในและภายนอก ใน ๒ อย่างนั้น อินทริยปัจจัยภายในเกิดขึ้นก่อน เป็นอินทริยปัจจัยแก่จักขุวิญญาณเป็นต้น พร้อมทั้งธรรมที่สัมปยุตอันเกิดขึ้นใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 642

ภายหลัง เพราะฉะนั้น จึงรวมลงในปุเรชาตปัจจัยเท่านั้น. อินทริยปัจจัยภายนอกได้แก่รูปชีวิตินทรีย์. รูปอินทรีย์นั้นแม้จะเป็นปัจจัยแก่ธรรมทั้งหลายที่เกิดร่วมกัน ก็ย่อมเป็นด้วยอำนาจเพียงการตามเลี้ยงรักษาเท่านั้น ไม่ใช่ด้วยอำนาจแห่งการให้เกิดขึ้น เพราะฉะนั้น จึงจัดเป็นอินทริยปัจจัยเท่านั้น. ปัจจัย ทั้ง ๘ เหล่านั้น พึงทราบว่า ย่อมรวมเข้าในกันและกัน ด้วยประการฉะนี้ นี้เป็นสังคหนัยด้วยอำนาจเป็นอัญญมัญญะแห่งปัจจัย ๑๖ ที่เหลือ และแห่งปัจจัย ๘ เหล่านั้นนั่นเอง ในปัจจัย ๘ เพียงนี้.

บัดนี้ ผู้ศึกษาพึงทราบปัจจัยทั้ง ๒๔ ที่รวมลงในปัจจัยหนึ่งๆ ของบรรดาปัจจัย ๘ เหล่านี้. บรรดาปัจจัย ๒๓ เหล่านั้น.

อารัมมณปัจจัย เท่านั้น ย่อมรวมลงในอารัมมณปัจจัย อันเป็นที่ ๑ แห่งปัจจัย ๘ เหล่านั้นก่อน ปัจจัยที่เหลือ ๒๓ ย่อมรวมเข้าไม่ได้.

ปัจจัย ๑๕ เหล่านี้ คือ เหตุปัจจัย สหชาตาธิปติปัจจัย สหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย สหชาตนิสสยปัจจัย สหชาตกัมมปัจจัย วิปากปัจจัย สหชาตาหารปัจจัย สหชาตินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย มัคคปัจจัย สัมปยุตตปัจจัย สหชาตวิปปยุตตปัจจัย สหชาตัตถิปัจจัย สหชาตอวิคตปัจจัย ย่อมรวมลงในสหชาตปัจจัยที่ ๒.

ปัจจัย ๙ เหล่านี้ คือ อารัมมณปัจจัยที่เป็นอธิบดี อธิปติปัจจัย อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย อุปนิสสยปัจจัย อาเสวนปัจจัย พลวกัมมปัจจัย ที่เป็นนานักขณิกะ นัตถิปัจจัย วิคตปัจจัย ย่อมรวมลงใน อุปนิสสยปัจจัยที่ ๓.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 643

ปัจจัย ๖ เหล่านี้ คือ ปุเรชาตปัจจัย ปุเรชาตนิสสยปัจจัย ปุเรชาตินทริยปัจจัย ปุเรชาตวิปปยุตตปัจจัย ปุเรชาตัตถิปัจจย ปุเรชาตอวิคตปัจจัย ย่อมรวมลงในปุเรชาตปัจจัยที่ ๔.

ปัจจัย ๔ เหล่านี้ คือ ปัจฉาชาตปัจจัย ปัจฉาชาตวิปปยุตตปัจจัย ปัจฉาชาตัตถิปัจจัย ปัจฉาชาตอวิคตปัจจัย ย่อมรวมลงในปัจฉาชาตปัจจัย ที่ ๕.

นานักขณิกกัมมปัจจัย ท่านสงเคราะห์แล้ว ใน กัมมปัจจัยที่ ๖.

ปัจจัย ๓ เหล่านี้ คือ อาหารปัจจัย อาหารัตถิปัจจัย อาหารอวิคตปัจจัย ท่านสงเคราะห์แล้วด้วยอำนาจกพฬีการาหารในอาหารปัจจัย ที่๗.

ปัจจัย ๓ เหล่านี้ คือ รูปชีวิตินทริยปัจจัย อินทริยัตถิปัจจัย อินทรียอวิคตปัจจัย ย่อมรวมลงในอินทริยปัจจัยที่ ๘. ผู้ศึกษาครั้นทราบ ว่าปัจจัยเหล่านั้นๆ รวมลงแล้วในปัจจัยหนึ่งๆ บรรดาปัจจัย ๘ เหล่านี้ อย่างนี้แล้ว พึงทราบว่าปัจจัยเหล่าใดถึงการรวมลงในปัจจัยใด ปัจจัย เหล่านั้นท่านถือเอาแล้วด้วยจำนวนแห่งปัจจัยที่รวมลงนั้น.

ปัญหา ๑๕ ข้อเหล่านั้นว่า "กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมโดย อารัมมณปัจจัย" ดังนี้เป็นต้น ในปัจจนียนัยนี้ ในปัญหา ๔๙ ข้อ อันท่านยกขึ้นวิสัชนาแล้ว ด้วยอำนาจแห่งปัจจัย ๘ เหล่านี้ ซึ่งเป็นที่รวมแห่งปัจจัยทั้งหมด ด้วยประการฉะนี้. บรรดาปัญหาเหล่านั้น ปัญหา ๔ ข้อ มีกุศลเป็นต้นว่า กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล กุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศล กุศลเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ กุศลเป็นปัจจัยแก่กุสลาพยากตะ. ปัญหา ๔ ข้อที่มีอกุศลเป็นต้นก็เหมือนกัน. ส่วนปัญหา ๓ ข้อ มีอัพยากตะเป็นต้น

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 644

คือ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่กุศล อัพยากตะเป็นปัจจัยเก่อกุศล. ปัญหา ๔ ข้อ มีปัจจยุบบัน ๑ มีมูล ๒ คือ กุศลและอัพยากตะเป็นปัจจัยแก่กุศล กุศลและอัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ อกุศลและอัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อกุศล อกุศลและอัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ. บรรดาปัญหาเหล่านั้น. ปัจจัยเหล่าใดพึงได้ในปัญหาที่ ๑ ท่านรวบรวมปัจจัยเหล่านั้นทั้งหมดแล้วกล่าวว่าปัจจัย ๓. ในปัญหาที่ ๒ มีปัจจัย ๒. ในปัญหาที่ ๓ มีปัจจัย ๕. ในปัญหาที่ ๔ มี ปัจจัย ๑ เท่านั้น. ในปัญหาที่ ๕ มีปัจจัย ๓. ในปัญหาที่ ๖ มีปัจจัย ๒. ในปัญหาที่ ๗ มีปัจจัย ๕. ในปัญหาที่ ๘ มีปัจจัย ๑ เท่านั้น. ในปัญหา ที่ ๙ มีปัจจัย ๗. ในปัญหาที่ ๑๐ มีปัจจัย ๓. ในปัญหาที่ ๑๑ มีปัจจัย ๓. ที่ ๑๒ มีปัจจัย ๒. ที่ ๑๓ มีปัจจัย ๔. ที่ ๑๔ มีปัจจัย ๒. แม้ในปัญหา ที่ ๑๕ ก็มีปัจจัย ๔ เหมือนกัน ปัจจัยเหล่านั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ตรัส ว่า สหชาตปจฺจเยน แต่ตรัสว่า สหชาตํ ปจฺฉาชาตํ ข้าพเจ้าจักพรรณนา เหตุในการตรัสอย่างนั้นข้างหน้า.

ก็เมื่อว่าโดยย่อในอธิการนี้ มีการกำหนดปัจจัย ๖ หมวดเท่านั้น คือ ปัจจัย ๑ - ๒ - ๓ - ๔ - ๕ และ ๗. จริงอยู่ บรรดาปัจจัยปัจจนียะทั้ง ๒๔ ข้อ มีอาทิว่า การกำหนดปัญหาด้วยอำนาจการกำหนดอย่างสูงสูด ในปัจจัยนียะแห่งปัญหาวาระ และการกำหนดปัจจัยที่ท่านรวบรวมปัจจัยนั้นๆ แสดงไว้นี้ มีนเหตุปัจจัยเป็นต้น ปัจจัยแห่งปัญหาวาระต่อจากนี้ ไปย่อมไม่ได้แม้ในปัจจนียะหนึ่ง แต่ย่อมได้ในหนหลัง เพราะฉะนั้น ปัจจัย ๑ เท่านั้นมาแล้วอย่างนี้ว่า กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่กุศลและอัพยากตะ ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย. ในปัญหาเหล่าใด เมื่อปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 645

นั้นถูกปฏิเสธไปแล้ว ปัญหาเหล่านั้นย่อมลดไป. ก็ปัจจัยทั้ง ๒ มาแล้วในปัญหาใดอย่างนี้ว่า กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่อกุศลธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย และด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย บรรดาปัจจัยเหล่านั้นเมื่อปัจจัยข้อ ๑ แม้ถูกปฏิเสธแล้วอย่างนี้ว่า นารัมมณปัจจยา ปัญหานั้นย่อมได้ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยนอกนี้ แต่เมื่อปัจจัยทั้ง ๒ นั้นถูกปฏิเสธแล้ว วาระนั้นจึงขาดไป ปัจจัยทั้งหลายในหมวด ๓ - ๔ - ๕ และ ๗ ย่อมได้ในปัญหาเหล่าใด ปัญหาเหล่านั้นย่อมได้ ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยทั้งหลายที่เหลือ เว้นปัจจัยที่ท่านปฏิเสธแล้ว ก็เมื่อปัจจัยทั้งหมดถูกปฏิเสธ ไปวาระทั้งหมดย่อมขาดไป ดังนี้แล นี้เป็นลักษณะในข้อนี้ บัณฑิตพึงทราบประเภทแห่งปัจจัยทั้งหลายที่ท่านย่อกล่าวไว้ในปัญหานั้นๆ ตั้งแต่ต้น และการลดหรือไม่ลดปัญหานั้นๆ ในปัจจัยนั้นๆ ด้วยลักษณะนี้.

ต่อไปนี้เป็นความพิสดารในเรื่องนั้น ในปัญหาที่ ๑ ก่อน ปัจจัย ๑๙ ท่านแสดงไว้แล้วด้วยปัจจัย ๓. อย่างไร? จริงอยู่ กุศลย่อมไม่เป็นปัจจัยแก่กุศลด้วยปุเรชาตปัจฉาชาตะและวิปากะ และวิปปยุตตปัจจัย แต่ย่อมเป็นด้วยปัจจัย ๒๐ ที่เหลือ. บรรดาปัจจัยเหล่านั้น อารัมมณปัจจัย มี ๑ เท่านั้น. ส่วนปัจจัย ๑๕ ด้วยอำนาจเป็นที่รวมแห่งปัจจัยทั้งหมด ท่านกล่าวว่าย่อมถือการสงเคราะห์ลงในสหชาตปัจจัย. เมื่อเหตุปัจจัยถูกปฏิเสธไป ปัจจัยเหล่านั้นย่อมมี ๑๔. ก็คำว่า กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศลด้วยสหชาตปัจจัย พระองค์ตรัสหมายถึงปัจจัย ๑๒ ที่เหลือ โดยนำปัจจัย ๒ ออกไป เพราะกุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล โดยวิปากปัจจัย (และ) วิปปยุตตปัจจัยไม่ได้. ท่านกล่าวว่า ปัจจัย ๙ ย่อมรวมลงแม้ในอุปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจปัจจัยที่รวมลงในปัจจัยทั้งปวง.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 646

บรรดาปัจจัยเหล่านั้น อารัมมณปัจจัยที่เป็นอธิบดี และอธิปติปัจจัยที่เป็นอารมณ์ ผนวกเข้ากับอุปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจเป็นอารัมมณูปนิสสยะ. ฝ่ายกุศลย่อมไม่เป็นนานักขณิกกัมมปัจจัยแก่กุศล เพราะฉะนั้น ท่านจึงนำออกเสีย แล้วกล่าวว่า อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย เพราะหมายเอาปัจจัย ๖ ที่เหลือ.

ปัจจัย ๑๙ พึงทราบว่า ท่านแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๓ ในปัญหา ที่ ๑ (กุ-กุ) ด้วยประการฉะนี้.

บรรดาปัจจัยเหล่านั้น ในนเหตุปัจจนียะนี้ กุศลธรรมย่อมเป็น ปัจจัยแก่กุศลธรรม ด้วยนเหตุปัจจัย เพราะฉะนั้น บัณฑิตพึงยกบาลีขึ้น แสดง โดยนัยที่ท่านกล่าวไว้ในอารัมมณปัจจัยเป็นต้น มีอาทิอย่างนี้ว่า บุคคลให้ทาน สมาทานศีล รักษาอุโบสถแล้ว ย่อมพิจารณากุศลนั้น ย่อมพิจารณาถึงกุศลทั้งหลายที่ประพฤติในกาลก่อน ก็เมื่ออารัมมณปัจจัยถูกปฏิเสธแล้ว บัณฑิตนำความพิสดารแห่งอารัมมณปัจจัยนั้นออก เพิ่มความพิสดารแห่งเหตุปัจจัย แล้วพึงแสดงบาลีนั้นนั่นแล แม้ในการปฏิเสธปัจจัยที่เหลือก็นัยนี้เหมือนกัน ก็เมื่อปัจจัยใดๆ ถูกปฏิเสธออก วาระเหล่าใดลดไป ข้าพเจ้าจักพรรณนาวาระเหล่านั้นข้างหน้า.

ก็ในปัญหาที่ ๒ (กุ-อกุ) ท่านแสดงปัจจัย ๓ ด้วยปัจจัย ๒. อย่างไร? คือ กุศลย่อมไม่เป็นปัจจัยแก่อกุศล ด้วยอำนาจของอนันตระ เป็นต้น. เพราะฉะนั้น ท่านจึงนำเอาอนันตรปัจจัยเป็นต้น เหล่านั้นออก แล้วตรัสว่า "อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย" โดยหมายเอา อารัมมณาธิปติ และปกตูปนิสสยปัจจัย อันท่านสงเคราะห์แล้วด้วยอารัมมณูปนิสสยปัจจัย. เพราะฉะนั้น บัณฑิตพึงทราบว่า ปัจจัยทั้งหลาย ๓ เหล่านี้

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 647

พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๒ ในปัญหาที่ ๒ คือ อารัมมณปัจจัยล้วนๆ กับอธิปติปัจจัย และอุปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจ อารัมมณาธิปติ.

ก็ในปัญหาที่ ๓ (กุ-อัพ) ปัจจัย ๑๘ ปัจจัย ท่านแสดงแล้วด้วย ปัจจัย ๕. อย่างไร?

คือ กุศลย่อมไม่เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ ด้วยอำนาจของอัญญมัญญะ ปุเรชาตะ อาเสวน วิปากะ และสัมปยุตตปัจจัย. ย่อมเป็นด้วยอำนาจของปัจจัย ๑๙ ที่เหลือ. บรรดาปัจจัยเหล่านั้น อารัมมณปัจจัย มี ๑. ก็เพราะกุศลย่อมไม่เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ ด้วยอำนาจอัญญมัญญะ วิปากะ และสัมปยุตตปัจจัย. เหตุปัจจัยถูกปฏิเสธออก กัมมปัจจัยท่านถือเอาอีกแผนกหนึ่ง เพราะฉะนั้น ท่านจึงนำปัจจัย ๕ เหล่านี้ออก แล้วแสดงปัจจัย ๑๐ ด้วยสหชาตปัจจัย. บรรดาปัจจัย ๖ ที่ท่านกล่าวไว้ในหนหลัง โดยอุปนิสสยปัจจัย เว้นอาเสวนปัจจัย ปัจจัยที่เหลือมี ๕ ปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ เท่านั้น. อนึ่ง กัมมปัจจัย มี ๒ อย่าง ด้วยอำนาจสหชาตกัมมปัจจัย และนานากขณิกกัมมปัจจัย ผู้ศึกษาพึงทราบว่าปัจจัย ๑๘ เหล่านี้ ท่านแสดงด้วยปัจจัย ๕ ในปัญหาที่ ๓ อย่างนี้ ด้วยประการฉะนั้น.

ปัจจัย ๑๘ เหล่านี้ อันพระพุทธองค์ทรงแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๕ ใน ปัญหาที่ ๓ อย่างนี้ ด้วยประการฉะนี้.

ปัจจัย ๑๐ ท่านแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๑ เท่านั้น ในปัญหาที่ ๔ (กุ-กุ อัพ). อย่างไร. จริงอยู่ กุศลย่อมไม่เป็นปัจจัยแก่กุสลาพยากตะ ด้วยอำนาจของอัญญมัญญะ วิปากะ สัมปยูตตะ และวิปปยุตตปัจจัย ในบรรดาปัจจัย ๑๕ ที่ท่านกล่าวไว้แล้วในสหชาตปัจจัย เหตุปัจจัยถูกปฏิเสธออกแล้ว ผู้ศึกษาชักปัจจัย ๕ เหล่านี้ออก แล้วพึงทราบว่าปัจจัย ๑๐ ที่

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 648

เหลือท่านแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๑ ในปัญหาที่ ๔ นี้ ก็ปัจจัยเหล่านั้นท่านแสดงแล้วด้วยปัจจัยเหล่านั้นๆ. ในปัญหา ๔ ข้อ มีกุศลเป็นต้นเหล่านี้ฉันใด ผู้ศึกษาพึงทราบว่าปัจจัยเหล่านั้นๆ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว ด้วยปัจจัยเหล่านั้นๆ ในปัญหา ๔ ข้อ แม้มีอกุศลเป็นต้น ฉันนั้น (ปัญหา ๔ คือ อกุ-อกุ, อกุ-กุ, อกุ-อัพ, อกุ-อกุ อัพ).

ปัจจัย ๒๓ ท่านแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๗ ในปัญหาที่ ๑ แห่งปัญหา ๓ ข้อ มีอัพยากตะเป็นต้น อื่นจากนั้น (คือ อัพ -อัพ, อัพ-กุ, อัพ-อกุ) อย่างไร. คือ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ แม้ด้วยปัจจัย ๒๔. ก็เมื่อเหตุปัจจัยถูกปฏิเสธออก ย่อมมีปัจจัย ๒๓. บรรดาปัจจัยเหล่านั้น อารัมมณปัจจัยมี ๑ เท่านั้น ก็เพราะอาหารปัจจัย และอินทริยปัจจัยท่าน ถือเอาอีกแผนกหนึ่ง เพื่อสงเคราะห์ธรรมที่ไม่เกิดรวมกันไว้ในอธิการนี้ด้วย เพราะฉะนั้น ท่านจึงนำปัจจัย ๓ เหล่านั้นออก แล้วแสดงปัจจัย ๑๒ โดยสหชาตปัจจัย. ปัจจัยที่ท่านกล่าวไว้ในหนหลังโดยอุปนิสสยปัจจัยมี ๖. ปุเรชาตปัจจัยมี ๑ เท่านั้น. ปัจฉาชาตะ อาหาระ และอินทริยปัจจัยก็เหมือนกัน. บัณฑิตพึงทราบว่าปัจจัย ๒๓ เหล่านี้ ท่านแสดงไว้แล้วด้วยปัจจัย ๗ ในอธิการนี้ ด้วยประการฉะนี้.

ปัจจัย ๑๒ ท่านแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๓ แม้ในปัญหาที่ ๒ อย่างไร คือ อารัมมณปัจจัยมี ๑. ปัจจัย ๖ คือ อารัมมณาธิปติ อนันตระ สมนันตระ นัตถิ วิคตะ และอุปนิสสยปัจจัย ท่านแสดงแล้วด้วยอำนาจแห่ง อารัมมณูปนิสสยะ โดยอุปนิสสยปัจจัย. ปุเรชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ และอวิคตปัจจัย ท่านแสดงแล้วด้วยปุเรชาตปัจจัย. บัณฑิตพึงทราบ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 649

ว่าปัจจัย ๑๒ เหล่านี้ ท่านแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๓ ในปัญหาที่ ๒ นี้ (อัพกุ) ด้วยประการฉะนี้ แม้ในปัญหาที่ ๓ (คือ อัพ-อกุ) ก็นัยนี้.

ในปัญหาที่ ๑ แห่งปัญหา ๔ ข้อ ที่มีมูล ๒ (คือ กุ, อัพ-กุ. กุ. อัพ-อัพ. อกุ, อัพ-อกุ. อกุ, อัพ-อัพ.) ต่อจากนั้นพระองค์ไม่ตรัสว่า สหชาตปจฺจเยน ปุเรชาตปจฺจเยน แล้วแสดงปัจจัย ๓ ด้วยอำนาจนิสสยะ อัตถิ และอวิคตปัจจัย ด้วยปัจจัย ๒ ที่พระองค์ตรัสว่า สหชาตํ ปุเรชาตํ. จริงอยู่ กุศลขันธ์ทั้งหลายเมื่อให้สำเร็จความเป็นปัจจัยแก่กุศล พร้อมกับ วัตถุรูป เป็นสหชาตะแม้ก็จริง ถึงอย่างนั้นก็ไม่เป็นสหชาตปัจจัย เพราะ เหตุไร? เพราะเจือด้วยวัตถุรูป. เพราะฉะนั้น ท่านจึงกล่าวว่า สหชาตํ ด้วยอำนาจแห่ง นิสสยะ อัตถิ และอวิคตะ อันเป็นสหชาตะเหล่านี้. แม้ในวัตถุรูปก็นัยนี้เหมือนกัน. จริงอยู่ แม้วัตถุรูปนั้นจะเกิดก่อนก็จริง แต่หาเป็นปุเรชาตปัจจัยไม่ เพราะรวมกับขันธ์ คำว่า ปุเรชาตํ ตรัสแล้ว ด้วยอำนาจแห่งนิสสยปัจจัยเป็นต้น ที่เกิดก่อนอย่างเดียว.

ปัจจัย ๔ ด้วยอำนาจสหชาตะ นิสสยะ อัตถิ และอวิคตะ พระองค์ทรงแสดงแล้วด้วยปัจจัย ๔ ที่ท่านกล่าวว่า สหชาตํ ปจฺฉาชาตํ อาหารํ อินฺทฺริยํ ในปัญหาที่ ๒. จริงอยู่ ในวาระนี้ย่อมได้สหชาตปัจจัยด้วย ไม่ได้ปัจฉาชาตปัจจัยเป็นต้น ก็คำนั้นท่านกล่าวด้วยอำนาจแห่งปัจฉาชาตะ และอัตถิ และอวิคตะ กล่าว คือ อาหารและอินทรีย์ เพราะว่ากุศลขันธ์ ทั้งหลาย อัพยากตะและมหาภูตรูปเป็นปัจจัยแก่อุปาทายรูป โดยส่วน ๔ คือ สหชาตปัจจัย นิสสยปัจจัย อัตถิปัจจัย อวิคตปัจจัย. ก็กุศลที่เกิดในภายหลังเป็นปัจจัยแก่อุปาทายรูปเหล่านั้นนั่นหละ กับภูตรูปเหล่านั้น เหมือนกัน ด้วยอำนาจอัตถิและอวิคตปัจจัย. แม้ กพฬีการาหาร กับกุศล

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 650

ที่เกิดภายหลัง ก็เป็นปัจจัยแก่กายที่เกิดก่อน ด้วยอำนาจของอัตถิและอวิคตปัจจัย. แม้ รูปชีวิตินทรีย์ กับกุศลที่เกิดภายหลังก็เป็นปัจจัยแก่กัมมชรูป ด้วยอำนาจของอัตถิและอวิคตปัจจัยนั่นเอง. คำนี้ว่า สหชาตํ ปจฺฉาชตํ อาหารํ อินฺทฺริยํ พระองค์ตรัสหมายถึงความเป็นปัจจัยโดยส่วน ๔ นี้. ก็ปัจฉาชาตะ อาหาระ และอินทริยปัจจัยย่อมไม่ได้ในอธิการนี้.

แม้ใน ปัญหา ๒ ข้อ ที่รวมกับอกุศล ข้างหน้าก็นัยนี้เหมือนกัน. บัณฑิตพึงทราบประเภทแห่งปัจจัยทั้งหลาย ที่ท่านย่อกล่าวไว้ในปัญหาเหล่านั้นๆ โนอธิการนี้ด้วยประการฉะนี้ ฝ่ายข้าพเจ้าจักทำให้แจ้ง ซึ่งความลดและความไม่ลดแห่งปัญหาเหล่านั้นๆ ในปัจจัยนั้นๆ ข้างหน้า แล.

วรรณนาความแห่งปัจจยุทธาระ จบ

วรรณนาความแห่งกุสลติกปัฏฐาน

ปัจจนียนัย

วาระ ๑๕ เหล่านี้ว่า กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส เป็นต้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงไว้แล้ว ด้วยสามารถอนุโลม. เพราะแม้ใน ปัจจนียะ ก็วาระเหล่านี้แหละ ไม่มีเกินไปกว่านี้ มีแต่ต่ำกว่านี้ ฉะนั้น บัดนี้ เพื่อจะแสดงวาระที่จะมีได้ในปัจจนียะแห่งวาระใดๆ ตั้งแต่ต้น ด้วยอำนาจแห่งจำนวน พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงเริ่มคำว่า นเหตุยา ปณฺณรส เป็นต้น.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 651

บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า นเหตุยา คือ วาระ ๑๕ ที่ได้ด้วยสามารถแห่งปัจจัยทั้งหลายตามที่แสดงไว้ แม้ทั้งหมด. ใน นอารัมมณะ เหตุปัจจัยย่อมผนวกเข้าในสหชาตปัจจัย. ในวาระนั้นๆ อารัมมณปัจจัย ล้วนๆ ย่อมขาดไป. วาระเหล่านั้นย่อมได้วิสัชนาด้วยอำนาจแห่งปัจจัยที่เหลือ. แม้ในปัจจัยที่เหลือก็เหมือนกับนอารัมมณปัจจัย. เหตุปัจจัยย่อมได้ในสหชาตปัจจัย. ก็ปัจจัยทั้งหลายที่ตั้งอยู่ด้วยปัจจนียะอย่างนี้ คือ นอุปนิสฺสเย นอนนฺตเร (ปัจจัยนั้นๆ) ย่อมขาดไปในวาระนั้นๆ. วาระ เหล่านั้นๆ ย่อมได้รับวิสัชนาด้วยอำนาจปัจจัยที่เหลือ. ส่วนในนสหชาตปัจจัย ๔ วาระเหล่านั้นย่อมขาดไป คือ กุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่กุศลและอัพยากตะ อกุศลธรรมเป็นปัจจัยแก่อกุศลและอัพยากตะ, กุศลและอัพยากตธรรมเป็นปัจจัยแก่กุศล. อกุศลและอัพยากตธรรมเป็นปัจจัยแก่อกุศล (กุ-กุ. อัพ,อกุ-อกุ.อัพ,กุ.อัพ-กุ, อกุ. อัพ-อกุ.) จริงอยู่ ท่านกล่าวปัจจัยสังคหะหมวด ๑ ด้วยอำนาจแห่งปัจจัย ๑๑ ว่า สหชาตปจฺจ- เยน ปจฺจโย ในวาระ ๒ ข้อต้น แห่งวาระ ๔ เหล่านี้ เมื่อปัจจัยสังคหะ นั้นถูกปฏิเสธไป วาระเหล่านั้นย่อมไม่ได้รับวิสัชนาโดยอาการอื่น. คำว่า สหชาตํ ปุเรชาตํ ท่านกล่าวหมายเอานิสสยะ อัตถิ และอวิคตปัจจัยใน วาระ ๒ ข้างท้าย เมื่อสหชาตปัจจัยถูกปฏิเสธไป วาระเหล่านั้นย่อมไม่ได้ วิสัชนาด้วยอำนาจแห่งปัจจัยที่เหลือ มีเหตุปัจจัยเป็นต้น และไม่ได้ปุเรชาตปัจจัย นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัยด้วย เพราะฉะนั้น วาระทั้ง ๔ เหล่านี้จึงขาดไป. คำว่า เอกาทส (๑๑ วาระ) ท่านกล่าวไว้ด้วยอำนาจ แห่งวาระที่เหลือ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 652

ในข้อนั้นพึงมีคำถามว่า เมื่อเหตุปัจจัยถูกปฏิเสธออก วาระเหล่านั้น จึงมีด้วยอำนาจแห่งอธิปติปัจจัยเป็นต้นที่เหลือ เพราะเหตุไร เมื่อสหชาตปัจจัยถูกปฏิเสธออก วาระจึงไม่มีด้วยอำนาจแห่งเหตุปัจจัยเป็นต้น ที่เหลือบ้าง แก้ว่า เพราะไม่มีธรรมจะมาอ้างอิง (นิปปเทส) จริงอยู่ เหตุปัจจัย เป็นต้น ชื่อว่ายังมีธรรม (เหลือไว้) อ้างอิง (สัปปเทส) เพราะยังมีสหชาตปัจจัยอยู่อีกส่วนหนึ่ง (หรือเพราะเป็นส่วนหนึ่งแห่งสหชาตปัจจัย). เพราะฉะนั้น เมื่อเหตุปัจจัยเป็นต้นเหล่านั้นถูกปฏิเสธออกแล้ว วาระ เหล่านั้นย่อมได้รับวิสัชนาด้วยอำนาจแห่งปัจจัยอื่น แต่สหชาตปัจจัยไม่มีธรรม (เหลือไว้) อ้างอิง ย่อมรวมเอาเหตุปัจจัยเป็นต้นทั้งหมดเข้ามาด้วย เมื่อสหชาตปัจจัยนั้นถูกปฏิเสธไป เหตุปัจจัยเป็นต้น เหล่านั้นแม้ทั้งหมด จึงเป็นอันถูกปฏิเสธไปด้วย. เพราะว่าขึ้นชื่อว่าเหตุปัจจัย เป็นต้น ที่จะไม่เกิดพร้อมกันย่อมไม่มี. เพราะสหชาตปัจจัยไม่มีธรรมอ้างอิง เมื่อสหชาตปัจจัยนั้นถูกปฏิเสธออก วาระทั้ง ๒ เหล่านั้นจึงมีไม่ได้ด้วยประการฉะนี้. ก็ในวาระที่ท่านวิสัชนาแล้วว่า สหชาตํ ปุเรชาตํ ถึงสหชาตปัจจัยเท่านั้น จะไม่มีจริง แต่เพราะในอธิการนี้ อรูปขันธ์เกิดร่วมกันเท่านั้นเป็นปัจจัย ด้วยอำนาจนิสสยะ อัตถิ และอวิคตะ ก็เมื่อสหชาตปัจจัยถูกปฏิเสธแล้ว นิสสยะ อัตถิ และอวิคตปัจจัยที่เกิดร่วมกันโดยส่วนเดียวโดยแน่นอน ก็เป็นอันถูกปฏิเสธไปด้วย เพราะฉะนั้น วาระแม้เหล่านั้นจึงมีไม่ได้ เพราะสหชาตปัจจัยนั้นถูกปฏิเสธไปแล. วาระ ๔ เหล่านั้นในอธิการนี้ จึงขาดไปโดยประการทั้งปวง ด้วยประการฉะนี้. คำว่า เอกาทส ท่านกล่าวด้วย อำนาจวาระที่เหลือเท่านั้น.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 653

แม้ใน นอัญญมัญญะ นนิสสยะ และนสัมปยุตตปัจจัย วาระ ๔ เหล่านั้นเองขาดไป ถามว่า เพราะเหตุไร แก้ว่า เพราะมีคติเหมือน สหชาตปัจจัย. เหมือนอย่างว่า สหชาตปัจจัยที่เป็นอรูปธรรมย่อมรวมอรูปขันธ์ ๔ ไว้โดยไม่เหลือ ฉันใด แม้อัญญมัญญะ นิสสยะ และสัมปยุตตปัจจัย ก็ฉันนั้น. เพราะฉะนั้น พึงทราบว่า เมื่อปัจจัยเหล่านี้ ถูกปฏิเสธออกแล้ว วาระเหล่านั้นจึงมีไม่ได้ เพราะปัจจัยเหล่านี้มีคติเช่นเดียวกับสหชาตปัจจัย เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า นอญฺมฺเ เอกาทส นนิสฺสเย เอกาทส นสมฺปยุตฺเต เอกาทส.

ในข้อนั้น พึงมี คำถาม ว่า ปัจจัยเหล่านี้ มีคติเหมือนสหชาตปัจจัย เพราะเป็นที่รวมแห่งขันธ์ ๔ อันต่างโดยกุศลเป็นต้น โดยไม่แปลกกัน ก็จริง แต่กุศลก็หาเป็นปัจจัยโดยประการอื่นเว้น สหชาตปัจจัย แก่กุสลาพยากตะไม่ เพราะฉะนั้น เมื่อกุศลนั้นถูกปฏิเสธออก วาระนั้นก็ขาดไป (เป็นธรรมดา) แต่กุศลย่อมไม่เป็นอัญญมัญญปัจจัยแก่กุสลาพยากตะ เมื่อกุศลนั้นถูกปฏิเสธไป ทำไมวาระนั้นจึงต้องขาดไปด้วย แก้ว่า เพราะมีความเป็นไปด้วยอำนาจแห่งธรรมที่อิงอาศัยกันและกัน เหมือนอย่างว่า กุสลาพยากตะไม่เป็นสหชาตปัจจัยแก่กุศล แต่วาระนั้นก็ขาดไปในเมื่อยกกุศลนั้นออก เพราะมีความเป็นไปโดยนิสสยปัจจัยเป็นต้น ด้วยอำนาจแห่งธรรมที่เกิดร่วมกัน ฉันใด แม้ในอธิการนี้เมื่อยกกุศลนั้นออก วาระ แม้นั้นย่อมขาดไป เพราะมีความเป็นไปโดยเป็นสหชาตะเป็นต้น ด้วยอำนาจแห่งธรรมที่เป็นอัญญมัญญปัจจัย ฉันนั้น.

ก็บทว่า นอญฺมญฺปจฺจเยน ปจฺจโย มีเนื้อความดังนี้ ธรรมเหล่าใดถึงการนับว่าเป็นอัญญมัญญปัจจัย การเป็นปัจจัยด้วยธรรมเหล่านั้น

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 654

ย่อมไม่มี แต่กุศลเมื่อเป็นปัจจัยแก่กุสลาพยากตะ ด้วยอำนาจสหชาตปัจจัย เป็นต้น ย่อมไม่เป็นด้วยธรรม คืออัญญมัญญปัจจัยเท่านั้น เพราะฉะนั้น เมื่อกุศลนั้นถูกปฏิเสธออก วาระนั้นจึงขาดไป ก็วาระนั้นย่อมขาดไป ฉันใด วาระ ๓ แม้ที่เหลือก็ย่อมขาดไป ฉันนั้น วาระ ๔ แม้เหล่านั้นย่อมขาดไป ด้วยประการฉะนั้น.

แม้ในคำว่า นนิสฺสเย เอกาทส นี้ มีวินิจฉัยดังนี้ เพราะปัจจัยธรรมทั้งหลายที่เกิดร่วมกันโดยส่วนเดียว เป็นที่อาศัยแห่งวาระเหล่านั้น ฉะนั้น เมื่อธรรมเป็นที่อาศัย ถูกปฏิเสธออก วาระเหล่านั้นจึงขาดไป ด้วย.

สองบทว่า ปุเรชาเต เตรส (นปุเรชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ) ความว่า มีวาระ ๑๓ เพราะนำเอาวาระ ๒ ที่มีมูล ๒ ที่มีวิสัชนาอันท่านกล่าว ไว้ว่า สหชาตํ ปุเรชาตํ ออกเสีย เหมือนอย่างว่า เมื่อยกสหชาตปัจจัยออก วาระเหล่านั้นย่อมไม่ได้วิสัชนา ด้วยอำนาจแห่งนิสสยะ อัตถิ และ อวิคตปัจจัย เฉพาะที่เป็นปุเรชาตเท่านั้น ฉันใด แม้เมื่อปุเรชาตปัจจัยถูกยกออกเสียแล้ว วาระเหล่านั้นย่อมไม่ได้วิสัชนาด้วยอำนาจนิสสยะ อัตถิ และอวิคตปัจจัย เฉพาะที่เป็นสหชาตะเท่านั้น ฉันนั้น เพราะฉะนั้น ผู้ศึกษาพึงทราบว่ามีวาระ ๑๓ เพราะนำออกเสียซึ่งวาระเหล่านั้น.

ในคำว่า นปจฺฉาชาเต ปณฺณรส นี้ ย่อมได้ปัญหาทั้งหลายเหล่านั้น แม้ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยที่เหลือ เว้นปัจฉาชาตปัจจัยในอาคตสถาน (ที่มา) ว่า ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย หรือว่า สหชาตํ ปุเรชาตํ อาหารํ อินฺทฺริยํ ดังนี้ เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสไว้ ๑๕ วาระเท่านั้น.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 655

ในคำว่า นกมฺเม เป็นต้น มีวินิจฉัยว่า เพราะแม้กัมมปัจจัย วิปากปัจจัย อาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย และมัคคปัจจัย ก็เป็นส่วนหนึ่งแห่งขันธ์ ๔ อันต่างโดยกุศลเป็นต้น ฉะนั้น ยกเว้น ธรรมเหล่านั้นเสีย ธรรมที่เกิดร่วมจึงจัดเป็นปัจจัยได้ด้วยอำนาจแห่งธรรมที่เหลือ เพราะฉะนั้น การวิสัชนาปัญหาจึงไม่ลดไปแม้เพียงข้อเดียว.

คำว่า นสมฺปยุตฺเต เอกาทส ความว่า เพราะธรรมที่สัมปยุตกันเป็นปัจจัยกัน ด้วยอำนาจสหชาตะเป็นต้น ในวาระ ๔ เหล่านั้น ฉะนั้น พึงทราบว่าวาระเหล่านั้นเท่านั้นขาดไป เพราะปฏิเสธสัมปยุตตปัจจัย.

คำว่า นวิปฺปยุตฺเต นว ความว่า วาระ ๖ เหล่านั้น คือ วาระ ๔ อันมีอวสานบทบทเดียว ซึ่งเกิดแต่ธรรมที่มีมูล ๒ และ ๒ วาระอันมีอวสานบท ซึ่งเกิดแต่ธรรมที่มีมูล ๑ และมูล ๒ ประกอบแล้วด้วยปัจจัยธรรมที่วิปปยุตกันโดยส่วนเดียว. วาระเหล่านั้นย่อมเป็นปัจจัยด้วยอำนาจ สหชาตะเป็นต้น เมื่อวิปปยุตตปัจจัยถูกปฏิเสธออกไป วาระเหล่านั้นทั้งหมดย่อมขาดไปด้วย เพราะฉะนั้น จึงได้ ๙ วาระเท่านั้น ด้วยเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า นวิปฺปยุตฺเต นว.

แม้ใน โนนัตถิ และ โนอวิคตปัจจัย ผู้ศึกษาพึงทราบวาระ ๙ เหล่านั้นเอง จริงอยู่ วาระเหล่านั้น ประกอบด้วยธรรม คือ อัตถิปัจจัย และอวิคตปัจจัยแน่นอน เพราะฉะนั้น วาระเหล่านั้นจึงขาดไป เพราะการปฏิเสธอัตถิ และอวิคตปัจจัยเหล่านั้น วาระแม้เหล่าใดที่ได้อยู่ ผู้ศึกษาพึงแต่งวิสัชนาในวาระเหล่านั้น ด้วยอำนาจอารัมมณปัจจัย หรืออนันตรปัจจัยเป็นต้น ผู้ศึกษาพึงแต่งวิสัชนาด้วยอำนาจแห่งปัจจัย ๕ อันต่างด้วยอำนาจของสหชาตะ ปุเรชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ และอินทริยปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 656

หรือด้วยอำนาจแห่งธรรมที่วิปปยุตกัน ซึ่งยังมีอยู่และยังไม่ปราศจากไป ดังนี้แล.

พระผู้มีพระภาคเจ้าครั้นทรงแสดงวาระที่ได้ใน ปัจจนียนัย ด้วยการนับอย่างนี้แล้ว บัดนี้ เพื่อจะแสดงการนับปัจจัย ด้วยอำนาจแห่ง ปัจจัยที่มีมูล ๒ เป็นต้น จึงทรงเพิ่มคำว่า นเหตุปจฺจยา นารมฺมเณ ปณฺณรส เป็นต้น พึงทราบวินิจฉัยในคำนั้นต่อไป.

ใน นเหตุมูลกทุกะ เป็นปัจจัยที่นับได้มากกว่า ครั้นประกอบกับ ปัจจัยที่นับได้น้อยกว่าย่อมเป็นปัจจัยที่นับได้น้อยกว่าไปด้วย. ใน ติมูลกนัย วาระ ๒ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศล อกุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล (กุ-อกุ, อกุ-กุ) ในคำว่า นอุปนิสฺสเย เตรส ย่อมขาดไป. เพราะเหตุไร? เพราะ นอุปนิสสยปัจจัย ท่านเชื่อมไว้กับ นอารัมมณปัจจัย. จริงอยู่ วาระเหล่านี้เป็นไปด้วยอำนาจอารัมมณปัจจัย และอุปนิสสยปัจจัย. และปัจจัยทั้ง ๒ นั้น อันท่านยกเสียแล้ว (ปฏิเสธ) วาระนั้นเป็นอันท่านถือ เอาแล้วด้วยจำนวนแห่งอารัมมณาธิปติ และอารัมมณูปนิสสยปัจจัย เท่านั้น.

สองบทว่า นอุปนิสฺสเย เตรส แม้ใน ฉมูลกนัย ก็คือวาระ ๑๓ เหล่านั้นนั่นแหละ.

พึงทราบวินิจฉัยใน สัตตมูลกนัย ต่อไป. สองบทว่า นอุปนิสฺสเย สตฺต ได้แก่ วาระ ๘ คือ วาระ ๔ อัน เป็นไปอยู่ด้วยอำนาจแห่งอนันตรูปนิสสยปัจจัย และปกตูปนิสสยปัจจัยเหล่านี้ คือ ๑. กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล (กุ-กุ) ๒. กุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศล (กุ-อกุ) ๓. อกุศลเป็นปัจจัย แก่อกุศล (อกุ-อกุ) ๘. อกุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล (อกุ-กุ) และกับ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 657

วาระ ๔ ที่ขาดไปในอธิการนั้น เพราะเนื่องกับ นสหชาตปัจจัย ย่อมขาดไป เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า สตฺต คือ ๗ วาระ ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยที่เหลือ.

สองบทว่า นปุเรชาเต เอกาทส คือ มีวาระ ๑๑ เพราะเนื่องกับนสหชาตปัจจัย.

สองบทว่า นปจฺฉาชาเต นว ความว่า จริงอยู่ ในวาระ ๑๑ เหล่านี้ เพราะนำเอาวาระ ๓ ซึ่งมีมูล ๒ และมีอัพยากตะเป็นอวสานบท มีวิสัชนา อันได้แล้วว่า สหชาตํ ปจฺฉาชาตํ อาหารํ อินฺทฺริยํ ออกเสีย แม้เมื่อมีการปฏิเสธสหชาตปัจจัย วาระเหล่านั้นก็ยังไม่ขาดไป ด้วยอำนาจปัจฉาชาดปัจจัย แต่เมื่อมีการปฏิเสธปัจฉาชาตปัจจัยกับสหชาตปัจจัย วาระเหล่านี้ย่อมขาดไป เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า นว คือ ๙ วาระ ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยที่เหลือ.

สองบทว่า นนิสฺสเย เอการส ใน อัฏฐมูลนัย คำอธิบายทั้งหมดเหมือนกับที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลัง.

พึงทราบวินิจฉัยใน นวมูลกนัย ต่อไป. สองบทว่า นอุปนิสฺสเย ปญฺจ ความว่า มี ๕ วาระ คือ วาระ ๓ หมวด ๓ แห่งกุศล เป็นต้น อัน มีอัพยากตะเป็นที่สุด และวาระ ๒ อันมีมูล ๒ มีอัพยากตะเป็นอวสานบท พึงทราบวิสัชนาในวาระ ๕ เหล่านั้น ด้วยอำนาจแห่งธรรม คือ นานากขณิกกัมมปัจจัย กพฬีการาหาร รูปชีวิตินทรีย์ และปัจฉาชาตปัจจัย. วาระเหล่านั้นเอง ย่อมมีแม้ในคำเป็นต้นว่า นปุเรชาเต ปญฺจ. ใน ทสมูลกนัย สองบทว่า นปจฺฉาชาเต ตีณิ คือ วาระที่เหลือ นอกจาก วาระ ๒ อันมีมูล ๒ มีอัพยากตะเป็นอวสานบท อันได้อยู่ด้วยอำนาจ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 658

ปัจฉาชาตปัจจัย. วาระ ๓ เหล่านั้นเอง ย่อมมีแม้ในนวิปปยุตปัจจัย สองบทว่า โนอตฺถิยา เทฺว คือ กุศล และอกุศล เป็นปัจจัยแก่กัมมชรูปด้วยอำนาจแห่งนานากขณิกกัมมปัจจัย. ก็ในอธิการนี้ย่อมไม่ได้วิบากเพราะ เนื่องกับ นอุปนิสสยปัจจัย. การนับใน เอกาทสมูลกนัย เช่นเดียวกับที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลังนั่นเอง.

สองบทว่า นกมฺเม เอกํ ใน ทวาทสมูลกนัย คือ อัพยากตะกับอัพยากตะ ก็ในข้อนั้น ผู้ศึกษาพึงทราบวิสัชนาด้วยอำนาจอาหาร และอินทรีย์. ผู้ศึกษาพึงถือเอาวิสัชนานี้แหละ ในอาคตสถานว่า เอกํ (=๑ วาระ) แม้ใน เตรสมูลกนัย เป็นต้น. แต่ในนอาหารปัจจัย พึงทราบ วิสัชนาด้วยอำนาจแห่งอินทรีย์ ใน นอินทริยปัจจัย พึงทราบวิสัชนาด้วยอำนาจแห่งอาหาระ.

ใน จุททสมูลกนัย เป็นต้น ย่อมไม่ได้ โนอัตถิ และ โนอวิคตปัจจัย เพราะเนื่องด้วยนกัมมปัจจัย เหตุนั้นท่านจึงไม่กล่าวไว้. ท่านกล่าวคำว่า นาหารปจฺจยา นณานปจฺจยา ไว้โดยนำเอา นอินทริยปัจจัย ออกเสีย เพราะฉะนั้น ในฐานะเช่นนั้น ผู้ศึกษาพึงทราบวิสัชนา ๑ ด้วยอำนาจแห่งอินทริยปัจจัย. คำว่า นวิปากปจฺจยา นอินฺทริยปจฺจยา ท่าน กล่าวไว้โดยนำอาหาระออกเสีย เพราะฉะนั้น ในฐานะนั้นพึงทราบ วิสัชนา ๑ ด้วยอำนาจแห่งอาหารปัจจัย ก็ขึ้นชื่อว่าการนับในวาระ ๒ เหล่านี้ ซึ่งตั้งอยู่โดยความเป็นปัจจนียะย่อมไม่มี เพราะฉะนั้น ท่านจึงไม่ได้แสดงไว้ด้วยกันแล.

นเหตุมูลกนัย จบ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 659

แม้ใน นอารัมมณมูลกนัย เป็นต้น พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้ การกำหนดจำนวนมูลในทุกะทั้งปวงมี เท่านั้น คือ ๑๕ - ๑๓ - ๑๑ - ๙ ส่วนในติมูลกนัยเป็นต้น ย่อมได้วิสัชนาซึ่งมีจำนวนอันท่านกำหนดไว้ แล้ว คือ ๗ - ๕ - ๓ - ๒ - ๑ นอกไปอีก เพราะการประกอบร่วมกันแห่งปัจจัยเป็นอันมาก วิสัชนาใดๆ ย่อมมีได้เพราะการประกอบร่วมกันแห่งปัจจัยเหล่าใด ในบรรดาปัจจัยเหล่านั้น ผู้ศึกษาพึงกำหนดวิสัชนาและปัจจัยนั้นๆ ให้ดี แล้วยกขึ้นตามนัยที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลัง ก็ใน นอารัมมณมูลกนัย เป็นต้นเหล่านั้นทั้งหมด ผู้ศึกษาพึงเชื่อมบททั้งหลาย มีนารัมมณบท เป็นต้น กับ นเหตุบท ที่ผ่านมาแล้วเป็นอันดับแรก แล้ว ทำเป็นจักร (หมุนเวียนไป) ก็เพราะบทเหล่านั้นเป็นเช่นเดียวกับที่กล่าวแล้วในนเหตุมูลกนัยนั่นเอง ฉะนั้น ท่านจึงไม่แสดงโดยพิสดาร แสดง ไว้เพียงย่อๆ.

พึงทราบวินิจฉัยในบทเหล่านั้นต่อไป ใน นเหตุกมูลกนัย ในเพราะนอารัมมณะ และในเพราะนอุปนิสสยปัจจัย ย่อมได้วาระ ๑๕ แยกๆ กันไป ได้วาระ ๑๓ เพราะประกอบร่วมกัน ฉันใด ย่อมได้วาระ ๑๓ เท่านั้น ในที่ทั่วไป ฉันนั้น. อนึ่ง ใน นอุปนิสสยปัจจัย วาระ ๗ ย่อมมีด้วย นอารัมมณะ และนสหชาตปัจจัย ฉันใด แม้ในนสชาตปัจจัยก็มีวาระ ๗ ด้วยนอุปนิสสยะ และนอารัมมณปัจจัย ฉันนั้น.

คำว่า นนิสฺสยปจฺจยา นอุปนิสฺสยปจฺจยา นปจฺฉาชาเต ตีณิ คือ วิสัชนา ๓ วาระ มีกุศลเป็นต้น มีอัพยากตะเป็นที่สุด ปัจจัยเหล่านั้นมีกัมมชรูปและอาหารชรูปเป็นปัจจยุบบัน ในหมวด ๔ มี นอาหาระ และ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 660

นอินทริยะ เป็นมูล ย่อมไม่ได้วาระโดยแน่นอน เหมือนในนเหตุมูลกนัย เพราะไม่เชื่อมกัมมปัจจัย.

ใน นอินทริยมูล คำว่า "นอุปนิสฺสเย จ นปุเรชาเต จ เปตฺวา นาหาเร ตีณีติ กาตพฺพํ" อธิบายว่า ผู้ศึกษาพึงเชื่อมปัจจัย ๒ เหล่านี้ จากนอินทริยปัจจัย แล้วทำการนับด้วยนอาหารปัจจัย กับปัจจัย ๒ เหล่านี้ อย่างนี้ คือ นอินฺทฺริยปจฺจยา ฯเปฯ นอุปนิสฺสยปจฺจยา นาหาเร ตีณิ, น อินฺทฺริยปจฺจยา ฯเปฯ น ปุเรชาตปจฺจยา นาหาเร ตีณิ. บรรดา บทเหล่านั้น บทว่า ตีณิ คือ กุศลเป็นต้นนั่นเอง เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ.

ในคำนั้นมีอธิบายดังต่อไปนี้ กุศลและอกุศลเป็นปัจจัยแก่กัมมชรูปและแก่กายที่เกิดก่อน ด้วยปัจฉาชาตปัจจัย ส่วนจิตและเจตสิกที่เป็นอัพยากตะเป็นปัจจัย ด้วยปัจฉาชาตปัจจัยอย่างเดียว ผู้ศึกษาพึงแต่งวิสัชนา ๓ ข้อ ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยเหล่านี้ ดังอธิบายมานี้.

ก็พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า นาหาเร เทฺว เพราะเชื่อมกับปัจฉาชาตปัจจัยข้างหน้า ในข้อนั้นได้วิสัชนาเพียงเท่านี้ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ ด้วยอำนาจที่เป็นกัมมชรูป และอกุศลเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ ด้วยอำนาจที่เป็นกัมมชรูปเหมือนกัน แต่เพราะอาหารถูกปฏิเสธออก กพฬีการาหารจึงไม่ได้ความเป็นปัจจัย แม้ด้วยอำนาจอัตถิและอวิคตปัจจัย.

ใน จตุมูลกนัย แห่งตอนที่ว่าด้วยปัฏฐานที่มีนวิปปยุตตปัจจัยเป็นมูล. สองบทว่า นอุปนิสฺสเย ปญฺจ คือ มีวิสัชนา ๕ วาระ คือ กุศลเป็นปัจจัยก่กุศลที่เกิดพร้อมกัน กุศลเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ กล่าวคือ กัมมชรูป อกุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศลที่เกิดพร้อมกัน อกุศลเป็นปัจจัยแก่

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 661

อัพยากตะ คือกัมมชรูป อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะที่เกิดพร้อมกัน. คำว่า นวิปฺปยุตฺตปจฺจยา ฯเปฯ นอุปนิสฺสเย ตีณิ คือ วาระ ๓ มีกุศลเป็นต้น เป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ ตามนัยที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วใน หนหลัง.

คำว่า โนอตฺถิปจฺจยา นเหตุยา นว คือ วาระ ๙ ที่ท่านกล่าวว่า เกิดเพราะนเหตุปัจจัย ในโนอัตถิปัจจัย. จริงอยู่ วาระเหล่านั้นทั้งหมด วาระหนึ่งซึ่งมีมูลหนึ่งเป็นที่สุด ย่อมได้ด้วยอำนาจอนันตรปัจจัยและปกตูปนิสสยปัจจัย.

แม้สองบทว่า นอารมฺมเณ นว ความว่า ผู้ศึกษาพึงตั้งวาระเหล่านั้นแหละไว้ในนอารัมมณปัจจัย แล้วแบ่งอุปนิสสยปัจจัยออกเป็น ๒. สองบทว่า ยาว นิสฺสยมฺปิ ความว่า ในนัยที่มีโนอัตถิปัจจัยเป็นมูล ผู้ศึกษาพึงตั้งไว้ในนอารัมมณปัจจัย ด้วยการหมุนเวียนอย่างนี้ คือ โนอตฺถิปจฺจยา นเหตุปจฺจยา นอารมฺมณปจฺจยา ไปจนถึง นิสสยปัจจัย แล้ว พึงแต่งวิสัชนา ๒ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย กับด้วยปัจจัย ๓ อย่างนี้ หรือปัจจัยอย่างใดอย่างหนึ่ง มีนอธิปติปัจจัยเป็นต้น ถัดจากนี้

พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตั้งลักษณะอย่างนี้แล้ว ทรงถือเอาปัจจัย ๗ ตั้งแต่นอารัมมณปัจจัยจนถึงนนิสสยปัจจัยอีก แล้วตรัสว่า นอุปนิสฺสเย เทฺว ในข้อนั้นผู้ศึกษาพึงแต่งโยชนาจากนารัมมณปัจจัยกับบททั้งปวง มี นนิสสยปัจจัยเป็นที่สุดทั้งข้างหน้าและข้างหลังอย่างนี้ คือ โนอตฺถิปจฺจยา นเหตุปจฺจยา นอารมฺมณปจฺจยา นอุปนิสฺสเย เทว, โนอตฺถิปจฺจยา นเหตุนารมฺมณนาธิปติปจฺจยา นอุปนิสฺสเย เทฺว. ก็บทว่า เทฺว ในอธิการ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 662

นี้ ผู้ศึกษาพึงทราบด้วยอำนาจแห่งปัจจัยแห่งกัมมชรูป ด้วยอำนาจแห่ง นานากขณิกกัมมะ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ อกุศลเป็นปัจจัยแก่ อัพยากตะ. ใน นปุเรชาตปัจจัย เป็นต้น กับ นอุปนิสสยบท พึงทราบ วิสัชนา ๒ ในที่ทุกสถาน ก็ในอธิการนี้ท่านไม่ถือเอากัมมปัจจัย จริงอยู่ เมื่อถือเอากัมมปัจจัยนั้น วาระเหล่านั้นย่อมขาดไปด้วย ย่อมไม่ได้วิสัชนา ในการเทียบเคียงวิสัชนาใดๆ กับวิสัชนาใดๆ วิสัชนาใดมีได้และวิสัชนาใดขาดไป ผู้ศึกพึงกำหนดวิสัชนานั้นทั้งหมดให้ดี แล้วพึงขยายจำนวนในปัจจนียะทั้งหมด.

ปัจจนียนัย จบ

การนับวาระในอนุโลมปัจจนียะแห่งปัญหาวาระ

เหตุมูลกนัย

เหตุสภาคะ

[๗๕๒] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ... ใน นอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ. ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ. ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 663

มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิตตปัจจัย มี ๗ วาระ.

เหตุฆฏนา ๒๔

[๗๕๓] ๑. เพราะปัจจัย ๕ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย ม ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๗๕๔] ๒. เพราะปัจจัย ๖ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตร ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ โนนอาเสวนปัจจัย มี วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 664

นอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ. ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิตตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๗๕๕] ๓. เพราะปัจจัย ๗ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๗๕๖] ๔. เพราะปัจจัย ๖ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปาก-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 665

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๗๕๗] ๕. เพราะปัจจัย ๖ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัยมี ๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๕๘] ๖. เพราะปัจจัย ๗ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 666

มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๕๙] ๗. เพราะปัจจัย ๘ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๖๐] ๘. เพราะปัจจัย ๗ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ใน นอธิปติปัจจัย มี๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 667

[๗๖๑] ๙. เพราะปัจจัย ๘ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน โนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๖๒] ๑๐. เพราะปัจจัย ๗ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๔ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๔ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ใน นวิปากปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๔ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

[๗๖๓] ๑๑. เพราะปัจจัย ๘ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 668

วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๖๕] ๑๒. เพราะปัจจัย ๙ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๖๕] ๑๓. เพราะปัจจัย ๘ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนอธิปตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 669

นอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๖๖] ๑๔. เพราะปัจจัย ๘ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาร ะ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๖๗] ๑๕. เพราะปัจจัย ๙ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... โนนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหาร-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 670

ปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๖๘] ๑๖. เพราะปัจจัย ๑๐ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๖๙] ๑๗. เพราะปัจจัย ๙ คือ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี๑วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 671

[๗๗๐] ๑๘. เพราะปัจจัย ๑๐ คือ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๗๑] ๑๙. เพราะปัจจัย ๘ คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๔ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๔ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๔ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

[๗๗๒] ๒๐. เพราะปัจจัย ๑๐ คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 672

นสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๗๓] ๒๑. เพราะปัจจัย ๙ คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ. ในนกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๗๗๔] ๒๒. เพราะปัจจัย ๙ คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหาร-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 673

ปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๗๕] ๒๓. เพราะปัจจัย ๑๑ คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย โนนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑วาระ.

[๗๗๖] ๒๔. เพราะปัจจัย ๑๐ คือ เหตุ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

เหตุมูลกนัย จบ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 674

อารัมมณมูลกนัย

อารัมมณสภาคะ

[๗๗๗] เพราะอารัมมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ... ใน นอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๙ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

อารัมมณฆฏนา ๕

[๗๗๘] ๑. เพราะปัจจัย ๓ คือ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปาก-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 675

ปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๗๗๙] ๒. เพราะปัจจัย ๔ คือ อารัมมณะ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ นโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ นโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๗๘๐] ๓. เพราะปัจจัย ๖ คือ อารัมมณะ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 676

ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๗๘๑] ๔. เพราะปัจจัย ๖ คือ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนัตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๘๒] ๕. เพราะปัจจัย ๘ คือ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 677

มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

อารัมมณมูลกนัย จบ

อธิปติมูลกนัย

อธิปติสภาคะ

[๗๘๓] เพราะอธิปติปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๑๐ วาระ ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในอนันตรปัจัย มี ๑๐ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๘ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑๐ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๐ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๘ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๐ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 678

อธิปติฆฏนา ๓๐

[๗๘๔] ๑. เพราะปัจจัย ๓ คือ อธิปติ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๘ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๘ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๘ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๔ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๘ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๘ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๘ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๘ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๘ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๘ วาระ ในโนวิคตปัจจัย ๘ วาระ.

[๗๘๕] ๒. เพราะปัจจัย ๔ คือ อธิปติ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๘ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๘ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๘ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๘ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๘ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๘ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๘ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๘ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 679

นวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๘ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๘ วาระ.

[๗๘๖] ๓. เพราะปัจจัย ๕ คือ อธิปติ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๔ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๔ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๔ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

[๗๘๗] ๔. เพราะปัจจัย ๓ คือ อธิปติ อารัมมณะ อุปนิสสยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตต-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 680

ปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๗๘๘] ๕. เพราะปัจจัย ๖ คือ อธิปติ อารัมมณะ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๘๙] ๖. เพราะปัจจัย ๘ คือ อธิปติ อารัมมณะ นิสสยะ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี๑วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 681

[๗๙๐] ๗. เพราะปัจจัย ๕ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๗๙๑] ๘. เพราะปัจจัย ๗ คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 682

[๗๙๒] ๙. เพราะปัจจัย ๖ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ โนนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัยย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๗๙๓] ๑๐. เพราะปัจจัย ๖ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 683

[๗๙๔] ๑๑. เพราะปัจจัย ๘ คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๙๕] ๑๒. เพราะปัจจัย ๗ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี๑วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ใน โนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๙๖] ^(๑) เพราะปัจจัย ๘ คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ

(๑) บาลีข้อนี้เกินมา เพราะไม่มีองค์ธรรม จึงนับฆฏนาข้อที่ ๑๓ ที่ข้อ [๗๙๗] เว้นข้อ [๗๙๖].

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 684

นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๙๗] ๑๓. เพราะปัจจัย ๗ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี๗ วาระ.

[๗๙๘] ๑๔. เพราะปัจจัย ๙ คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุ- ปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตร-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 685

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๗๙๙] ๑๕. เพราะปัจจัย ๘ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๐๐] ๑๖. เพราะปัจจัย ๘ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 686

นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๐๑] ๑๗. เพราะปัจจัย ๑๐ คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อินทริยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๐๒] ๑๘. เพราะปัจจัย ๙ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 687

มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๐๓] ๑๙. เพราะปัจจัย ๗ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ใน โนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๘๐๔] ๒๐. เพราะปัจจัย ๙ คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 688

[๘๐๕] ๒๐. เพราะปัจจัย ๘ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๐๖] ๒๒. เพราะปัจจัย ๘ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๐๗] ๒๓. เพราะปัจจัย ๑๐ คือ อธิปติ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 689

นเหตุปัจจัย มี ๑วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๐๘] ๒๔. เพราะปัจจัย ๙ คือ อธิปติ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๐๙] ๒๕. เพราะปัจจัย ๘ คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๔ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 690

นปุเรชาตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๔ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๔ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

[๘๑๐] ๒๖. เพราะปัจจัย ๑๐ คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจับ มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๘๑๑] ๒๗. เพราะปัจจัย ๙ คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๒วาระ ในนวิปาก-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 691

ปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๘๑๒] ๒๘. เพราะปัจจัย ๙ คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี๑วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๑๓] ๒๙. เพราะปัจจัย ๑๑ คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 692

[๘๑๔] ๓๐ เพราะปัจจัย ๑๐ คือ อธิปติ เหตุ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อินทริยะ มัคคะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

อธิปติมูลกนัย จบ

อนันตรมูลกนัย

อนันตรสภาคะ

[๘๑๕] เพราะอนันตรปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตต-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 693

ปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

อนันตรฆฏนา ๓

[๘๑๖] ๑. เพราะปัจจัย ๕ คือ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๘๑๗] ๒. เพราะปัจจัย ๖ คือ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ อาเสวนะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 694

นอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ. ในโนอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๑๘] ๓. เพราะปัจจัย ๖ คือ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ กัมมะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

อนันตรมูลกนัย จบ

สมนันตรมูลกนัย

สมนันตรสภาคะ

[๘๑๙] เพราะสมนันตรปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี๗วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 695

มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

สมนันตรฆฏนา ๓

[๘๒๐] ๑. เพราะปัจจัย ๕ คือ สมนันตระ อนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๘๒๑] ๒. เพราะปัจจัย ๖ คือ สมนันตระ อนันตระ อุปนิสสยะ อาเสวนะ นัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณ-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 696

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๒๒] ๓. เพราะปัจจัย ๖ คือ สมนันตระ อนันตระ อุปนิสสยะ กัมมะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สมนันตรมูลกนัย จบ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 697

สหชาตมูลกนัย

สหชาตสภาคะ

[๘๒๓] เพราะสหชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

สหชาตฆฏนา ๑๐

[๘๒๔] ๑. เพราะปัจจัย ๔ คือ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 698

มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

[๘๒๕] ๒. เพราะปัจจัย ๕ คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๒๖] ๓. เพราะปัจจัย ๖ คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปาก-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 699

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๒๗] ๔. เพราะปัจจัย ๕ คือ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๒๙] ๕. เพราะปัจจัย ๖ คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 700

มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๒๙] ๖. เพราะปัจจัย ๕ คือ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มu ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี๑วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๓๐] ๗. เพราะปัจจัย ๖ คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาร..ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหาร-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 701

ปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปบยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ใน โนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๓๑] ๘. เพราะปัจจัย ๗ คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๓๒] ๙. เพราะปัจจัย ๖ คือ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในปัจจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 702

นกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ โนนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ โนนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๓๓] ๑๐ เพราะปัจจัย ๗ คือ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนเอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

สหชาตมูลกนัย จบ

อัญญมัญญมูลกนัย

อัญญมัญญสภาคะ

[๘๓๔] เพราะอัญญมัญญปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 703

นอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ โนนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

อัญญมัญญฆฏนา ๖

[๘๓๕] ๑. เพราะปัจจัย ๕ คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน โนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๓๖] ๒. เพราะปัจจัย ๖ คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ สัมปยุตต อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 704

นอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๓๗] ๓. เพราะปัจจัย ๖ คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๓๘] ๔. เพราะปัจจัย ๖ คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี๑ วาระ ... ในนอารัมณ-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 705

ปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี๑วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๓๙] ๕. เพราะปัจจัย ๗ คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๔๐] ๖. เพราะปัจจัย ๗ คือ อัญญมัญญะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 706

นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

อัญญมัญญมูลกนัย จบ

นิสสยมูลกนัย

นิสสยสภาคะ

[๘๔๑] เพราะนิสสยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๓วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๓ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 707

วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

นิสสยฆฏนา ๒๐

[๘๔๒] ๑. เพราะปัจจัย ๓ คือ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอธิปติ- ปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

[๘๔๓] ๒. เพราะปัจจัย ๔ คือ นิสสยะ อธิปติ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๘ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๘ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๘ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 708

นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๘ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๘ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๘ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๘ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๘ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๘ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๘ วาระ.

[๘๔๔] ๓. เพราะปัจจัย ๔ คือ นิสสยะ อินทริยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๘๔๕] ๔. เพราะปัจจัย ๔ คือ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย ... มี ๕ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 709

นสมนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๕ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๕ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๕ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๕ วาระ ในนมัคคคปัจจัย มี ๕ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

[๘๔๖] ๕. เพราะปัจจัย ๕ คือ นิสสยะ อธิปติ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๔ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสมนันตรปัจจัยมี ๔ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๔ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๔ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๔ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๔ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๔ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๔ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๔วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๔ วาระ.

[๘๔๗] ๖. เพราะปัจจัย ๕ คือ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตร-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 710

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๔๘] ๗. เพราะปัจจัย ๕ คือ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๔๙] ๘. เพราะปัจจัย ๖ คือ นิสสยะ อารัมมณะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 711

มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาร ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๕๐] ๙. เพราะปัจจัย ๘ คือ นิสสยะ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน โนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๕๑] ๑๐. เพราะปัจจัย ๖ คือ นิสสยะ ปุเรชาตะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 712

วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๕๒] ๑๑. เพราะปัจจัย ๔ คือ นิสสยะ สหชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ.. ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ใน นสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ โนนสัมปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ใน นวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

[๘๕๓] ๑๒. เพราะปัจจัย ๕ คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 713

ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน โนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๕๔] ๑๓. เพราะปัจจัย ๖ คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๕๕] ๑๔. เพราะปัจจัย ๕ คือ นิสสยะ สหชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 714

ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน โนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๕๖] ๑๕. เพราะปัจจัย ๖ คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๕๗] ๑๖. เพราะปัจจัย ๕ คือ นิสสยะ สหชาตะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 715

นสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๕๘] ๑๗. เพราะปัจจัย ๖ คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๕๙] ๑๘. เพราะปัจจัย ๗ คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 716

นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๖๐] ๑๙. เพราะปัจจัย ๖ คือ นิสสยะ สหชาตะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๖๑] ๒๐. เพราะปัจจัย ๗ คือ นิสสยะ สหชาตะ อัญญมัญญะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 717

นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

นิสสยมูลกนัย จบ

อุปนิสสยมูลกนัย

อุปนิสสยสภาคะ

[๘๖๒] เพราะอุปนิสสยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๙ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๙ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๙ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๙ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๙ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 718

อุปนิสสยฆฏนา

[๘๖๓] ๑. เพราะปัจจัย ๓ คือ อุปนิสสยะ อารัมมะ อธิปติปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๘๖๔] ๒. เพราะปัจจัย ๖ คือ นิสสยะ อารัมมณะ อธิปติ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 719

[๘๖๕] ๓. เพราะปัจจัย ๘ คือ อุปนิสสยะ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ ปุเรชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๖๖] ๔. เพราะปัจจัย ๕ คือ อุปนิสสยะ อนันตระ สมนันตระ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๕ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๘๖๗] ๕. เพราะปัจจัย ๖ คือ อุปนิสสยะ อนันตระ สมนันตระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 720

อาเสวนะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๖๘] ๖. เพราะปัจจัย ๒ คือ อุปนิสสยะ กัมมปัจจัย ใน นเหตุปัจจัย มี ๒ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอธิปตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 721

[๘๖๙] ๗. เพราะปัจจัย ๖ คือ อุปนิสสยะ อนันตระ สมนันตระ กัมมะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอัตถปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

อุปนิสสยมูลกนัย จบ

ปุเรชาตมูลกนัย

ปุเรชาตสภาคะ

[๘๗๐] เพราะปุเรชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 722

นวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปุเรชาตฆฏนา ๗

[๘๗๑] ๑. เพราะปัจจัย ๓ คือ ปุเรชาตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๗๒] ๒. เพราะปัจจัย ๕ คือ ปุเรชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาต-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 723

ปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๗๓] ๓. เพราะปัจจัย ๔ คือ ปุเรชาตะ อารัมมณะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี๓วาระ ใน นนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๗๔] ๔. เพราะปัจจัย ๖ คือ ปุเรชาตะ อารัมมณะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 724

มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๗๕] ๕. เพราะปัจจัย ๖ คือ ปุเรชาตะ อารัมมณะ อธิปติ อุปนิสสยะ อิตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๗๖] ๖. เพราะปัจจัย ๘ คือ ปุเรชาตะ อารัมมณะ อธิปติ นิสสยะ อุปนิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 725

ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน โนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๗๗] ๗. เพราะปัจจัย ๖ คือ ปุเรชาตะ นิสสยะ อินทริยะ วิปปยุตตะ อิตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

ปุเรชาตมูลกนัย จบ

ปัจฉาชาตมูลกนัย

ปัจฉาชาตสภาคะ

[๘๗๘] เพราะปัจฉาชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในน-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 726

อนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปัจฉาชาตฆฏนา ๑

[๘๗๙] เพราะปัจจัย ๔ คือ ปัจฉาชาตะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ

ปัจฉาชาตมูลกนัย จบ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 727

อาเสวนมูลกนัย

อาเสวนสภาคะ

[๘๘๐] เพราะอาเสวนปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

อาเสวนฆฏนา ๑

[๘๘๑] เพราะปัจจัย ๖ คือ อาเสวนะ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ใน นอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอาหารปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 728

มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ใน โนอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

อาเสวนมูลกนัย จบ

กัมมมูลกนัย

กัมมสภาคะ

[๘๘๒] เพราะกัมมปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๗ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๕ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

กัมมฆฏนา ๑๑

[๘๘๓] เพราะปัจจัย ๒ คือ กัมมะ อุปนิสสยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 729

มี ๒ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๒ วาระ ใน นนิสสยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๒ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๒ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๒ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๒ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๒ วาระ.

[๘๘๔] เพราะปัจจัย ๖ คือ กัมมะ อนันตระ สมนันตระ อุปนิสสยะ นัตถิ วิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปากปัจจัยมี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 730

[๘๘๕] ๓. เพราะปัจจัย ๖ คือ กัมมะ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๘๘๖] ๔. เพราะปัจจัย ๗ คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ นนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 731

[๘๘๗] ๕. เพราะปัจจัย ๘ คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อาหาระ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัยมี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๘๘] ๖. เพราะปัจจัย ๗ คือ กัมมะ สหชาตะ นิสสยะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๘๘๙] ๗. เพราะปัจจัย ๗ คือ กัมมะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณ-

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 732

ปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๙๐] ๘. เพราะเหตุปัจจัย ๘ คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปธิปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๙๑] ๙. เพราะปัจจัย ๙ คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ สัมปยุตต อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 733

ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌาณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ นโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๙๒] ๑๐. เพราะปัจจัย ๘ คือ กัมมะ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ วิปปยตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ

[๘๙๓] ๑๑. เพราะปัจจัย ๙ คือ กัมมะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อาหาระ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 734

ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

กัมมมูลกนัย จบ

วิปากมูลกนัย

วิปากสภาคะ

[๘๙๔] เพราะวิปากปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

วิปากฆฏนา ๕

[๙๘๕] ๑. เพราะปัจจัย ๕ คือ วิปากะ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 735

ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๙๖] ๒. เพราะปัจจัย ๖ คือ วิปากะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๙๗] ๓. เพราะปัจจัย ๗ คือ วิปากะ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 736

นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๗๙๘] ๔. เพราะปัจจัย ๖ คือ วิปากะ สหชาตะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ. ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๘๙๙] ๕. เพราะปัจจัย ๗ คือ วิปากะ สหชาตะ อัญญญมัญญะ นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 737

นอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ โนนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาหารปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

วิปากมูลกนัย จบ

อาหารมูลกนัย

อาหารสภาคะ

[๙๐๐] เพราะอาหารปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๔ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญปัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ใน ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ใน ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ใน โนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 738

อาหารฆฏนา ๓๔

[๙๐๑] ๑. เพราะปัจจัย ๓ คือ อาหาระ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ใน นอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๙๐๒] ๒. เพราปัจจัย ๕ คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๗ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๗

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 739

วาระ โนนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๙๐๓] ๓. เพราะปัจจัย ๖ คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๙๐๔] ๘. เพราะปัจจัย ๗ คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ นนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 740

ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๙๐๕] ๕. เพราะปัจจัย ๖ คือ อาหาระ สหชาต นิสสยะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ใน โนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

[๙๐๖] ๖. เพราะปัจจัย ๖ คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 741

[๙๐๗] ๗. เพราะปัจจัย ๗ คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๙๐๘] ๘. เพราะปัจจัย ๘ คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๙๐๙] ๙. เพราะปัจจัย ๗ คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ใน

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 742

นอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๙๑๐] ๑๐. เพราะปัจจัย ๘ คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ วิปากะ วิปปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๑ วาระ ใน นกัมมปัจจัย มี ๑วาระ โนนอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๑ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี๑วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๑ วาระ.

[๙๑๑] ๑๑. เพราะปัจจัย ๖ คือ อาหาระ สหชาตะ นิสสยะ กัมมะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๗วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๗วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้า 743

ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๗ วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๗วาระ ในนกัมมปัจจัย มี ๗ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๗ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๗ วาระ.

[๙๑๓] ๑๒. เพราะปัจจัย ๗ คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ กัมมะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๓ วาร ะ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ นอินทริยปัจจัย มี ๓ วาระ ในนฌานปัจจัย มี ๓ วาระ ในนมัคคปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี ๑ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี ๓ วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ

[๙๑๓] ๙. เพราะปัจจัย ๘ คือ อาหาระ สหชาตะ อัญญมัญญะ นิสสยะ กัมมะ สัมปยุตตะ อัตถิ อวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ... โนนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี ๗ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ใน