กุสลติกเหตุสเหตุกทุกะ (๑. กุสลติกะ ๔. เหตุสเหตุกทุกะ)

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 903

กุสลติกเหตุสเหตุกทุกะ

(๑. กุสลติกะ ๔. เหตุสเหตุกทุกะ)

เหตุสเหตุกบทปฏิจจวาระ

อนุโลมนัย

๑. เหตุปัจจัย

[๕๑๗] ๑. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุธรรมที่เป็น กุศล อาศัยธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็นกุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๒. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อกุศล อาศัยธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็นอกุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๓. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุธรรมที่เป็น อัพยากตะ อาศัยธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[๕๑๘] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 904

ปัจจนียนัย

[๕๑๙] ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปากปัจจัย มี ๓ วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ.

สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.

เหตุสเหตุกบทปัญหาวาระ

อนุโลมนัย

๑. เหตุปัจจัย

[๕๒๐] ๑. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น กุศล ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย

๒. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อกุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อกุศล ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย

๓. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อัพยากตะ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรม ที่เป็นอัพยากตะ ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 905

๒. อารัมมณปัจจัย

[๕๒๑] ๑. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น กุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย

๒. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุธรรมที่เป็น กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย

๓. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อัพยากตะ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย

๔. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อกุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.

๗. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น อัพยากตะ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรม ที่เป็นอัพยากตะ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.

๓. อธิปติปัจจัย

[๕๒๒] ๑. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรม และสเหตุกธรรมที่เป็น กุศล ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 906

๒. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรมและสเหตุกธรรมที่เป็น อกุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรมและสเหตุกธรรมที่เป็น อกุศล ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย

๓. ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรมและสเหตุกธรรมที่เป็น อัพยากตะ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นทั้งเหตุธรรมและสเหตุกธรรม ที่เป็นอัพยากตะ ด้วยอำนาจของอธิปติปัจจัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[๕๒๓] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปัจจนียนัย

[๕๒๔] ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ

อนุโลมปัจจนียนัย

[๕๒๕] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ... ฯลฯ

ปัจจนียานุโลมนัย

[๕๒๖] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ... ฯลฯ

แม้ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 907

สเหตุกนเหตุบบทปฏิจจวาระ

อนุโลมนัย

๑. เหตุปัจจัย

[๕๒๗] ๑. ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็น กุศล อาศัยธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็นกุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๒. ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรน แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็น กุศล อาศัยธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็นอกุศล เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๓. ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็น อัพยากตะ อาศัยธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็น อัพยากตะ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[๕๒๘] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปัจจนียนัย

[๕๒๙] ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ

สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี เหมือนกับปฏิจจวาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 908

สเหตุกนเหตุกบทปัญหาวาระ

อนุโลมนัย

๑. อารัมมณปัจจัย

[๕๓๐] ๑. ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็น กุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็น กุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.

๔. ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็น อกุศล เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรม ที่เป็นอกุศล ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.

๖. ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรมที่เป็น อัพยากตะ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นสเหตุกธรรม แต่ไม่ใช่เหตุธรรม ที่เป็นอัพยากตะ ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ.

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[๕๓๑] ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๗ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ฯลฯ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปัจจนียนัย

[๕๓๒] ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 909

อนุโลมปัจจนียนัย

[๕๓๓] เพราะอารัมมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ... ฯลฯ

ปัจจนียานุโลมนัย

[๕๓๔] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ...

แม้ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.

กุสลติกเหตุสเหตุกทุกะ จบ