ธาตุมนสิการบรรพรวมธาตุทั้ง ๔ คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม
สำหรับธาตุมนสิการบรรพนั้นรวมธาตุทั้ง ๔ คือ ทั้งธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม แต่เพราะเหตุว่าธาตุไฟ ธาตุลม ไม่ปรากฏโดยความเป็นปฏิกูล ในหมวดของปฏิกูลมนสิการบรรพจึงมีแต่เฉพาะอาการของธาตุดินกับธาตุน้ำเท่านั้น เคยมีท่านผู้ใดพิจารณาปฏิกูลมนสิการบรรพในส่วนต่างๆ ของร่างกายบ้างไหม
ท่านแสดงส่วนต่างๆ ของร่างกายว่าเป็นของปฏิกูลทุกส่วน ไม่ว่าจะเป็นผม ขน เล็บ ฟัน หนังก็ตาม ล้วนเป็นสิ่งปฏิกูลทั้งนั้น
มีอะไรที่น่ารังเกียจยิ่งกว่ายิ่งกว่ากายส่วนต่างๆ ที่ปฏิกูลนี้บ้างไหม มี คือ กิเลส หรืออกุศลธรรมที่น่ารังเกียจกว่าจึงควรระลึกรู้เพื่อให้ปัญญารู้ชัดแล้วละ เพราะเหตุว่าความยินดีพอใจก็เป็นไปในกายบ้าง ในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพารมณ์บ้าง ถ้าตราบใดที่ยังมีอวิชชา ไม่รู้ลักษณะของนามของรูป ก็ต้องมีโลภะ มีโทสะ มีโมหะอยู่เรื่อยๆ
เพราะฉะนั้น สิ่งที่ควรรังเกียจที่ควรจะละที่สุด คือ อกุศลธรรมเป็นลำดับขั้น คือ ละความเห็นผิดที่เคยยึดถือนามรูปว่า เป็นตัวตน
ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...