คมฺภีร เป็นอารมณ์อันลึกซึ้งอย่างยิ่ง
ได้ทราบจากบางท่านที่ได้ฟังธรรมแล้วกล่าวว่า การเจริญสติปัฏฐานเป็นเรื่องปกติธรรมดาไม่ลึกซึ้งอะไรเลย เป็นเรื่องของตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ชีวิตปกติธรรมดานั่นเอง แต่ธรรมทั้งหมดที่ทรงแสดงตลอด ๔๕ พรรษา มีทั้งพระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก และพระอภิธรรมปิฎก ซึ่งพระอภิธรรมปิฎกละเอียดและลึกซึ้งมาก เป็นเหตุเป็นผล แม้ข้อความในอรรถกถาก็มีว่า การดำเนินชีวิตในการงานของคนเราอาศัยปฏิจจสมุปปาทเกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นเพศบรรพชิตหรือเพศฆราวาส มีกิจการงาน มีชีวิต มีความเป็นไปในวันหนึ่งๆ แตกต่างกันออกไป
ด้วยเหตุนี้ตลอด ๔๕ พรรษาที่ทรงแสดงธรรมวินัย ไม่มีอะไรเลยที่จะพ้นจากชีวิตปกติธรรมดา ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ โลภะ โทสะ โมหะ อิสสา มัจฉริยะ สุข ทุกข์ อุเบกขาที่ทุกคนมี แล้วก็ปรากฏให้พิสูจน์ได้เป็นปกติในชีวิตประจำวัน จึงดูเหมือนกับว่า เป็นเรื่องที่ไม่ลึกซึ้ง เป็นเรื่องง่ายๆ เป็นเรื่องธรรมดา แต่แท้ที่จริง คมฺภีรปญฺญํ ซึ่งได้แก่ปัญญาที่เป็นไปในอารมณ์ทั้งหลายอันลึกซื้ง
คมฺภีร เป็นชื่อของอารมณ์ อารมณ์ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ เป็นอารมณ์อันลึกซึ้งอย่างยิ่ง ถ้าท่านไม่เจริญสติปัฏฐานท่านจะไม่ทราบเลย เหมือนกับว่าเป็นเรื่องที่ท่านรู้แล้ว ทางตา พูดถึงสีสันวัณณะว่า เป็นของจริงที่ปรากฏทางตา ดูเหมือนกับว่าท่านรู้แล้ว อารมณ์ทางหู คือ เสียงที่กำลังปรากฏเป็นสภาพที่ไม่ใช่สภาพรู้ เป็นสิ่งที่ปรากฏให้รู้ได้ทางหู ถ้าพูดถึงเรื่องของจริงลักษณะของจริงธรรมดา ก็ดูเหมือนว่าท่านรู้แล้ว แต่ความละเอียด ความลึกซึ้งของสภาพธรรมที่อาศัยเหตุปัจจัยเกิดขึ้นเป็นสภาพธรรมที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน แต่ละลักษณะลึกซึ้งโดยสภาพของอารมณ์ตามความเป็นจริง ซึ่งท่านยังไม่ประจักษ์ ถ้าท่านใดกล่าวถึงผลการปฏิบัติ ไม่ว่าขั้นใดก็ตาม ก็ไม่ควรจะตื่นตามผลที่ท่านผู้นั้นกล่าว แต่ควรจะได้ตรวจสอบตามความเป็นจริง
ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...