อึ่งคืออะไร? [วัมมิกสูตร]

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

อึ่งคืออะไร?

พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๒ - หน้า 324

๓. วัมมิกสูตร

[๒๘๙] ... สุเมธะเอาศาสตราขุดลงไปได้เห็นอึ่ง จึงเรียนว่าอึ่งขอรับ. พราหมณ์กล่าวอย่างนี้ว่า พ่อสุเมธะ เจ้าจงยกอึ่งขึ้น เอาศาสตราขุดดู . ...

[๒๙๑] ... คําว่าอึ่งนั้นเป็นชื่อแห่งความคับแค้น ด้วยอํานาจความโกรธ. คํานั้นมีอธิบายดังนี้ว่า พ่อสุเมธะ เจ้าจงใช้ปัญญาเพียงดังศาสตรา ยกอึ่งขึ้นเสีย คือจงละความคับแค้นด้วยอํานาจความโกรธเสีย จงขุดมันเสีย.

[อรรถกถา]

ในบทว่า อุทฺธูมายิกาติ โข ภิกฺขุ นี้ขึ้นชื่อ อึ่ง ที่พองขึ้นไม่ใหญ่ ประมาณเท่าหลังเล็บอยู่ในระหว่างใบไม้เก่าๆ ในระหว่างกอไม้ หรือระหว่างเถาวัลย์ มันถูกปลายไม้ ปลายเถาวัลย์ หรือละอองฝุ่นเสียดสีขยายออกมีปริมณฑลใหญ่ ขนาดเท่าแว่นมะตูม ๔ เท้าขวักไขว่ในอากาศขาดการไป (เดินไม่ได้) ตกอยู่ในอํานาจของศัตรู เป็นเหยื่อของกาและนกเค้า เป็นต้น ฉันใด ความโกรธนี้ก็ฉันนั้นเหมือนกัน เมื่อเกิดขึ้นคราวแรก ก็เป็นเพียงความขุ่นมัวแห่งจิตเท่านั้น ไม่ถูกข่มเสียในขณะนั้นก็ขยายให้ถึงการหน้านิ้วคิ้วขมวด ไม่ถูกข่มเสียในเวลานั้นก็ให้ถึงคางสั่น ไม่ถูกข่มเสียในเวลานั้นก็ให้ถึงการเปล่งวาจาหยาบ ไม่ถูกข่มเสียในเวลานั้น ก็ให้ถึงการมองไม่เห็นทิศ ไม่ถูกข่มเสียในเวลานั้น ให้ถึงการยื้อกันมายื้อกันไป ไม่ถูกข่มเสียในเวลานั้น ก็ให้ถึงการจับมือ ก้อนดิน ท่อนไม้และศาสตรา ไม่ถูกข่มเสียในเวลานั้น ให้ถึงการประหารด้วยท่อนไม้ และศาสตรา ไม่ถูกข่มเสียในเวลานั้น ให้ถึงการฆ่าผู้อื่นบ้าง ฆ่าตัวเองบ้าง. สมจริงดังคําที่ท่านกล่าวไว้ว่า ความโกรธนี้ ฆ่าผู้อื่นแล้ว ฆ่าตนเพียงใด ความโกรธเพียงนี้ ก็จะหนาแน่นยิ่งขึ้น กําเริบเสิบสานอย่างยิ่ง. ในข้อนั้น เมื่อเท้าทั้ง ๔ ของตัวอึ่ง ขวักไขว่ในอากาศ ก็ขาดการไป (เดินไม่ได้) ตัวอึ่งก็ตกอยู่ในอํานาจของศัตรู เป็นเหยื่อของสัตว์มีกาเป็นต้นฉันใด บุคคลผู้ตกอยู่ในอํานาจของความโกรธก็ฉันนั้นเหมือนกัน ไม่สามารถจะกําหนดกัมมัฏฐานให้ขยายไปได้ ตกอยู่ในอํานาจของศัตรู เป็นผู้อันปวงมารพึงทําได้ตามความปรารถนา. ด้วยเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า ดูก่อนภิกษุ คําว่า อุทฺธูมายิกา นี้เป็นชื่อของความโกรธและความคับแค้นใจ. ในข้อนั้น ความโกรธจัด ชื่อว่าแค้นด้วยอํานาจความโกรธ ท่านกล่าวการละด้วยการพิจารณา ในคําว่า ปชห โกธูปายาสํ.

[สรุป]

อึ่งคืออะไร?

อึ่ง หมายถึง ความโกรธ
มีข้อความว่า อึ่งพองตัว มือเท้าไม่ติดพื้นก็เดินไม่ได้ ต้องถูกสัตว์ใหญ่จับกิน ฉันใด
ความโกรธเกิดขึ้น สติก็เกิดไม่ได้ ผู้นั้นก็ตกอยู่ในอำนาจของกิเลส กรรม วิบาก ฉันนั้น
ความโกรธ ย่อมเกิดพร้อมกับความไม่รู้ ไม่รู้ว่าไม่ใช่เรา สัตว์ บุคคล แต่เป็นสิ่งที่มีจริง ถ้าขาดปัญญา ความโกรธก็ไม่สามารถที่จะดับได้ และเบื้องต้น คือ เข้าใจว่าแม้โกรธก็เป็นความจริงประเภทหนึ่งด้วยที่มีอยู่ในชีวิตประจำวัน

กราบอนุโมทนา