วิปปยุตต์

วิ (ไม่ ปราศจาก) + ป (ทั่ว) + ยุตฺต (ประกอบ)

ไม่ประกอบทั่ว หมายถึง สภาพธรรมที่ไม่ประกอบพร้อมด้วยลักษณะ ๔ อย่างคือ เกิดพร้อม ดับพร้อม รู้อารมณ์เดียวกัน และเกิดที่เดียวกัน

๑. วิปปยุตต์ ได้แก่ ความเป็นวิปปยุตต์โดยความไม่มี คือ ไม่มีสภาพธรรมนั้นๆ มาประกอบ เช่น ทิฏิฐิคตวิปปยุตต์ หมายถึง โลภมูลจิตที่ไม่มีทิฏฐิเจตสิกเกิดร่วมด้วยเป็นต้น

(ดู วิปปยุตตจิต)

๒. วิสังสัฏฐวิปปยุตต์ ได้แก่ ความเป็นวิปปยุตต์โดยความไม่ปะปนกัน คือ เป็นนามธรรมและรูปธรรมซึ่งมีลักษณะที่แตกต่างกัน ไม่สามารถผสมกลมกลืนกันได้

(ดู วิปปยุตตธรรม)