ความต่างของวิบาก
ผู้ฟัง ช่วงไหนที่จะเรียกว่าเป็นกิริยาจิต ช่วงไหนเป็นวิบากจิต เพราะเกิดคั่นกันอยู่ อะไรเป็นหลักเกณฑ์
ท่านอาจารย์ ถ้าเป็นวิบากที่ไม่รู้อารมณ์ทางหนึ่งทางใดใน ๖ ทางเป็นภวังค์ แต่วิบากที่รู้อารมณ์ก็มี นี่คือความต่างของวิบาก วิบากที่เป็นภวังค์ซึ่งไม่รู้อารมณ์หนึ่งอารมณ์ใดใน ๖ ทางเลย แต่วิบากที่รู้อารมณ์ใน ๖ ทางไม่ได้ทำภวังคกิจ เพราะฉะนั้นก่อนที่จะสามารถทำกิจรู้อารมณ์ได้นั้น จิตต้องเปลี่ยนไป จะเป็นภวังค์ต่อไปอย่างเดิมไม่ได้ จึงมีกิริยาจิตเกิดคั่น ถ้าเป็นทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ก็คือ ปัญจทวาราวัชชนจิต ถ้าเป็นทางใจ คิดนึกรู้อารมณ์ทางใจก็เป็น มโนทวาราวัชชนจิต กิริยาจิตมีเพียง ๒ ดวง สำหรับผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์ แต่ถ้าผู้ที่เป็นพระอรหันต์ กุศลจิต และ อกุศลจิตไม่มีเลย
ผู้ฟัง มีเพียง ๒ คือ ปัญจทวาราวัชชนจิต และ โวฏฐัพพนจิต
ท่านอาจารย์ โวฏฐัพนจิตทำอาวัชชนกิจทางมโนทวารซึ่งเป็นกิริยา ไม่ใช่วิบาก และต่อไปจะใช้ชื่อว่ามโนทวาราวัชชนจิต เพราะว่าถ้าคิดถึงทวารจะทำให้สามารถรู้ได้ว่าจะใช้ชื่อใดในระหว่าง ๒ ชื่อ เพราะว่าทำ ๒ กิจ ทวารมี ๖ คือ จักขุทวาร โสตทวาร ฆานทวาร ชิวหาทวาร กายทวารเป็นรูป แต่มโนทวารเป็นนาม จึงใช้คำว่า มโนทวาร แล้วอะไรที่เป็นมโนทวาร สภาวธรรมอะไรเป็นมโนทวาร ก็ต้องได้แก่ ภวังคุปัจเฉทะ เพราะเมื่อจิตต่อไปเป็นวิถีจิตโดยอาศัยภวังคุปัจเฉทะที่ดับไป ภวังคุปัจเฉทะจึงเป็นทวารของวิถีจิตทางใจ เพราะว่าวิถีจิตจะเกิดได้ต้องมีทวาร และมโนทวารนั้นเป็นนาม ไม่ใช่รูป ดังนั้นจึงได้แก่ภวังคุปัจเฉทะ และภวังคุปัจเฉทะนี้ก็ไม่ใช่วิถีจิตแต่เป็นมโนทวาร เพราะเมื่อเป็นภวังค์จะเป็นวิถีจิตไม่ได้เลย แต่เมื่อเป็นภวังค์สุดท้ายของกระแสภวังค์จึงเป็นมโนทวารสำหรับมโนทวารวิถีจิตเท่านั้นที่จะเกิดต่อ จะเป็นมโนทวารของตา หู จมูก ลิ้น กาย ไม่ได้ เพราะว่า ๕ ทางนั้นมีปัญจทวารเป็นรูป
ผู้ฟัง แสดงว่ามโนทวารที่เป็นภวังคุปัจเฉทะก็เกิดก่อนปัญจทวาร
ท่านอาจารย์ ไม่ใช่ เพราะถ้าเกิดวิถีจิตทางมโนทวาร ก็จะเกิดวิถีจิตทางปัญจทวารไม่ได้เลย เช่น จิตเห็น จิตได้ยินนี้จะไม่เกิด สัมปฏิจฉันนะไม่เกิด สันตีรณะไม่เกิด ต้องศึกษาจิตทีละหนึ่งขณะที่เกิดดับสืบต่อกัน ทางตาที่เห็นรู้รูป จึงต้องอาศัยทวารที่เป็นรูป แต่ทางใจไม่ได้รู้รูป ก็จึงไม่ได้อาศัยทวารที่เป็นรูป แต่อาศัยทวารที่เป็นนาม ก็คือภวังคุปัจเฉทะนั้นเองที่เป็นทวาร เพราะว่าถ้าภวังคุปัจเฉทะไม่เกิดมโนทวารวิถีก็เกิดไม่ได้
ผู้ฟัง ไม่ได้เรียงลำดับใช่ไหม
ท่านอาจารย์ เป็นอนันตรปัจจัย เรียงลำดับตามปัจจัยโดยสมนันตรปัจจัย ซึ่งปัจจัยนี้ยังไม่ได้กล่าวถึง
ที่มา ...