กรรม ตอนที่ 17

เจตนาในขณะที่เกิดขึ้นเป็นสหชาตกัมมปัจจัยแล้วดับ แล้วก็เป็นนานักขณิกกัมมปัจจัย เมื่อวิบัติจิตเกิดขึ้นภายหลัง

4335 พระโลสกติสสเถระ

ข้อความในอรรถกถาชาดก เอกนิบาต อรรถกถาอัตถกามวรรคที่ ๕ อรรถกถาโลสกชาดกที่ ๑

ในครั้งนั้นพระผู้มีพระภาคประทับอยู่ในพระเชตวันมหาวิหาร ทรงปรารภพระโลสกติสสเถระ และได้ตรัสประวัติของท่าน ซึ่งประวัติโดยย่อของท่านมีว่า

ท่านพระโลสกติสสเถระเป็นบุตรของชาวประมงคนหนึ่ง ในแคว้นโกศล เป็นผู้ทำลายตระกูลวงศ์ของตน เพราะว่าตั้งแต่ท่านเกิดมาในครรภ์มารดานั้น ครอบครัวของท่านก็ประสบภัยพิบัติเรื่อยมา บ้านเรือนถูกไฟไหม้ถึง ๗ ครั้ง

คนสมัยนี้มีไหมคะ อาจจะมีก็ได้ แล้วแต่กรรมของใครจะให้ผลอย่างไร เมื่อไรถูกพระราชาปรับสินไหม ๗ ครั้ง

ครั้งนั้น มารดาบิดาของเขาเลี้ยงชีพมาโดยแร้นแค้น พอท้องแก่ก็คลอด ณ ที่แห่งหนึ่ง แต่ธรรมดา ท่านผู้เป็นสัตว์เกิดมาในภพสุดท้าย คือจะเป็นพระอรหันต์นั้น ใครๆ ไม่อาจทำลายได้ เพราะมีอุปนิสัยแห่งอรหัตตผล การสะสมคุณธรรมทั้งหลายที่จะเป็นพระอรหันต์ รุ่งเรืองอยู่ในใจเหมือนดวงประทีปภายในหม้อ ฉะนั้น มารดาเลี้ยงเขามาจนถึง ในเวลาที่เขาวิ่งเที่ยวไปมาได้ ก็เอากะโล่ดินเผาใบหนึ่งใส่มือให้ พลางเสือกไส ด้วยคำว่า ลูกเอ๋ย เจ้าจงไปสู่เรือนหลังนั้นเถิด ดังนี้แล้วหลบหนีไป

ตั้งแต่นั้นมา เขาก็อยู่อย่างเดียวดาย เที่ยวหากินไปตามประสา หลับนอน ณ ที่แห่งหนึ่ง ไม่ได้อาบน้ำ ไม่ได้ปรนนิบัติร่างกาย ดูเหมือนปีศาจคลุกฝุ่น เลี้ยงชีวิตมาได้โดยลำบาก เขามีอายุครบ ๗ ขวบ โดยลำดับ เลือกเม็ดข้าวกินทีละเม็ด เหมือนกาในที่สำหรับเทน้ำล้างหม้อ ใกล้ประตูเรือนแห่งหนึ่ง

ความทุกข์ยากจนเป็นผลของอกุศลกรรม ไม่ว่าในอดีตสมัยหรือในอนาคต หรือแม้ในสมัยนี้ ก็มีผู้มีความยากลำบาก ถ้าจะเทียบกับท่านพระโลสกติสสเถระ จะเห็นได้ว่า ตอนเป็นเด็กอายุ ๗ ขวบ ท่านถึงกับเลือกเม็ดข้าวกินทีละเม็ดเหมือนกาในที่สำหรับเทน้ำล้างหม้อ ใกล้ประตูเรือนแห่งหนึ่ง

ครั้งนั้น ท่านพระสารีบุตรเที่ยวบิณฑบาตอยู่ในเมืองสาวัตถี เห็นท่านแล้วรำพึงว่า เด็กคนนี้น่าสงสารนัก เป็นชาวบ้านไหนหนอ แผ่เมตตาจิตไปในท่านเพิ่มยิ่งขึ้น แล้วเรียกให้มาหา ถามถึงพ่อแม่ เมื่อได้ทราบว่าพ่อแม่ทิ้งไป ก็ถามว่า ท่านจักบวชไหม ท่านก็ตอบว่า อยากบวช ซึ่งท่านพระสารีบุตรก็ให้ของเคี้ยว ของบริโภคแก่ท่าน แล้วพาไปวิหาร อาบน้ำให้เอง ให้บรรพชา จนอายุครบ จึงให้อุปสมบท

ในตอนแก่ท่านมีชื่อว่า "โลสกติสสเถระ" เป็นพระไม่มีบุญ มีลาภน้อย

เล่ากันว่า แม้ในคราวอสทิสทาน ท่านก็ไม่เคยได้ฉันเต็มท้อง ได้ขบฉันเพียงพอจะสืบต่อชีวิตไปได้เท่านั้น เพราะเมื่อใครใส่บาตรท่านเพียงข้าวต้มกระบวยเดียว บาตรก็ปรากฏเหมือนเต็มเสมอขอบแล้ว เมื่อเป็นเช่นนั้นคนทั้งหลายก็สำคัญว่า บาตรของภิกษุรูปนี้เต็มแล้ว เลยถวายองค์หลังๆ

สำหรับอสทิสทาน คือ ทานที่ไม่มีใครเหมือน คือเป็นทานที่มโหฬารยิ่ง

ในสมัยต่อมา ท่านเจริญวิปัสสนา แม้จะดำรงในพระอรหันต์อันเป็นผลชั้นยอด ก็ยังคงมีลาภน้อย ครั้นเมื่ออายุสังขารของท่านล่วงโรยทรุดโทรมลง โดยลำดับ ก็ถึงวันเป็นที่ปรินิพพาน.

ท่านพระสารีบุตรคำนึงอยู่ ก็รู้ถึงการปรินิพพานของท่าน จึงดำริว่า วันนี้ พระโลสกติสสเถระนี้จักปรินิพพานในวันนี้ เราควรให้อาหารแก่เธอจนพอ

เมื่อท่านคิดอย่างนี้แล้วก็พาท่านเข้าไปสู่เมืองสาวัตถี เพื่อบิณฑบาต เพราะเหตุว่าท่านพระสารีบุตรพาท่านพระโลสกติสสเถระไปด้วย ท่านพระสารีบุตรเลยไม่ได้แม้เพียงการยกมือไหว้ ในเมืองสาวัตถีอันมีผู้คนมากมาย

พระเถระจึงกล่าวว่า อาวุโส เธอจงไปนั่งคอยอยู่ที่โรงฉันเถิด ดังนี้แล้วส่งท่านกลับไป

พอพระเถระมาจากที่นั้นเท่านั้น พวกมนุษย์ก็พูดกันว่า พระผู้เป็นเจ้ามาแล้ว นิมนต์ให้นั่งเหนืออาสนะ ให้ฉันภัตตาหาร

พระเถระก็ส่งอาหารที่ได้แล้วนั้นไป โดยกล่าวกับคนเหล่านั้นว่า พวกเธอจงให้ภัตรนี้แก่พระโลสกติสสเถระ คนที่รับภัตรนั้นไปก็ลืมพระโลสกติสสเถระ พากันกินเสียหมด

ไม่มีทางที่จะได้อาหารเต็มท้องเลย ซึ่งก็จะได้ทราบว่า ในอดีตชาติท่านได้ทำกรรมอะไรไว้

เมื่อท่านพระสารีบุตรเดินไปถึงวิหาร พระโลสกติสสเถระก็ไปนมัสการท่านพระสารีบุตร

ท่านพระสารีบุตรก็ถามว่า อาวุโส คุณได้อาหารแล้วหรือ

ท่านตอบว่า ไม่ได้ดอกครับ

พระเถระถึงความสลดใจ เมื่อท่านดูเวลา ก็เห็นว่า ยังไม่ล่วงเลยกาลที่จะบริโภคจึงให้พระโลสกติสสเถระนั่งรอในโรงฉัน แล้วก็ไปสู่พระราชวังของพระเจ้าโกศล. พระราชารับสั่งให้รับบาตรของพระเถระ ทรงพิจารณาว่า มิใช่กาลแห่งภัตร จึงรับสั่งให้ถวายของหวาน ๔ อย่างจนเต็มบาตร ท่านพระสารีบุตรรับบาตรกลับไปถึงวิหาร เรียกพระโลสกติสสเถระมาแล้วบอกว่า ให้ฉันของหวาน ๔ อย่างนี้โดยท่านถือบาตรยืนอยู่ แล้วให้ท่านพระโลสกติสสเถระนั่งฉัน พระโลสกติสสเถระมีความยำเกรงในท่านพระสารีบุตร เห็นว่าท่านจะลำบากในการยืนถือบาตรแล้วให้ท่านนั่งฉัน เพราะฉะนั้นท่านก็ไม่ฉัน

แต่ท่านพระสารีบุตรกล่าวกะท่านว่า ท่านผู้มีอายุติสสะ ผมจะยืนถือบาตรไว้ คุณจงนั่งฉัน ถ้าผมปล่อยบาตรจากมือ บาตรต้องไม่มีอะไร

ลำดับนั้น ท่านพระโลสกติสสเถระ เมื่อท่านพระสารีบุตรผู้เป็นอัครสาวกยืนถือบาตรไว้ให้ จึงนั่งฉันของหวาน ๔ อย่าง ของหวาน ๔ อย่างนั้นไม่ถึงความหมดสิ้น ด้วยกำลังแห่งฤทธิ์ของพระเถระ พระโลสกติสสเถระฉันจนเต็มความต้องการ ในเวลานั้นในวันนั้นเอง ท่านก็ปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุ

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าประทับในสำนักของท่าน ทรงรับสั่งให้กระทำการปลงสรีระ เก็บเอาธาตุทั้งหลายก่อพระเจดีย์บรรจุไว้

ในเวลานั้น ภิกษุทั้งหลายประชุมกันในธรรมสภา นั่งสนทนากันว่า ผู้มีอายุทั้งหลาย น่าอัศจรรย์จริง ท่านพระโลสกติสสเถระมีบุญน้อย มีลาภน้อย อันผู้มีบุญน้อย มีลาภน้อย เห็นปานดังนี้ บรรลุอริยธรรมได้อย่างไร

นี่เป็นสิ่งที่ทุกคนก็น่าสงสัยว่า เพราะเหตุใดผู้ที่จะบรรลุอริยสัจธรรมแล้วยังจะต้องเป็นผู้มีลาภน้อยถึงอย่างนี้

พระบรมศาสดาเสด็จไปธรรมสภา มีพระดำรัสถามว่า ภิกษุทั้งหลาย เมื่อกี้พวกเธอประชุมกันด้วยเรื่องอะไรเล่า

เมื่อภิกษุเหล่านั้นกราบทูลให้ทรงทราบแล้ว.

พระผู้มีพระภาคจึงตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย โลสกติสสะผู้นี้ได้ประกอบกรรม คือความเป็นผู้มีลาภน้อย และความเป็นผู้ได้อริยธรรมของตน ด้วยตนเอง เนื่องด้วยครั้งก่อน เธอกระทำอันตรายลาภของผู้อื่น จึงเป็นผู้มีลาภน้อย แต่เป็นผู้บรรลุอริยธรรมได้ด้วยผลที่บำเพ็ญวิปัสสนา คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

แล้วพระผู้มีพระภาคก็ได้ตรัสเล่าอดีตชาติของท่านพระโลสกติสสเถระ ซึ่งข้อความบางตอนมีวา

ในอดีตกาล ครั้งพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงพระนามว่า กัสสปะ. มีภิกษุรูปหนึ่งอาศัยกุฏุมพีผู้หนึ่ง อยู่ในอาวาสประจำหมู่บ้าน เป็นผู้เรียบร้อย มีศีล หมั่นบำเพ็ญวิปัสสนา นี่คือยามปกติ คือ เป็นผู้เรียบร้อย มีศีล หมั่นบำเพ็ญวิปัสสนา

ครั้งนั้น มีพระอรหันต์องค์หนึ่งอยู่ในป่าหิมพานต์ ได้มาถึงบ้านที่อยู่ของกุฏุมพีผู้อุปัฏฐากภิกษุนั้น กุฏุมพีนั้นเลื่อมใสในอิริยาบถของพระอรหันต์ จึงรับบาตร นิมนต์เข้าสู่เรือน ให้ฉันภัตตาหารโดยเคารพ สดับพระธรรมกถาเล็กน้อย ไหว้พระเถระ แล้วนิมนต์ไปสู่วิหารใกล้บ้านของตน พระเถระก็ไปสู่วิหารนั้น นมัสการพระเถระซึ่งเป็นเจ้าอาวาส

พระอรหันต์ยังไหว้เจ้าอาวาสซึ่งเป็นผู้มีกิเลสตามพระวินัย ซึ่งเมื่อได้ทักถามกันแล้ว นั่ง ณ ที่สมควร. ท่านเจ้าอาวาสก็ทำปฏิสันถารกับท่าน แล้วถามว่า ผู้มีอายุ คุณได้รับภัตตาหารแล้วหรือ

พระอรหันต์ท่านตอบว่า ได้แล้วครับ.

เจ้าอาวาสก็ถามว่า คุณได้ที่ไหนเล่า

พระอรหันต์ท่านก็ตอบว่า ได้ที่เรือนกุฏุมพีใกล้ๆ วิหารนี้แหละ

เมื่อท่านบอกอย่างนี้แล้ว ก็ถามถึงเสนาสนะ คือ ที่อยู่ของท่าน แล้วได้จัดแจงปัดกวาด เก็บบาตรจีวรไว้เรียบร้อย แล้วพักอยู่ด้วยความสุขในผลสมาบัติ

พอเวลาเย็น กุฏุมพีก็ให้คนถือเอาพวงดอกไม้ และน้ำมันเติมประทีปไปวิหาร นมัสการพระเถระเจ้าอาวาส แล้วถามว่า พระคุณเจ้าผู้เจริญ มีพระเถระอาคันตุกะมาพักรูปหนึ่ง มิใช่หรือ

เจ้าอาวาสตอบว่า จ้ะ มีมาพัก.

กฎุมพีคฤหบดีนั้นก็ถามว่า เดี๋ยวนี้ ท่านพักอยู่ที่ไหน ขอรับ

พระเถระเจ้าอาวาสก็ตอบว่า ที่เสนาสนะโน้น.

กุฏุมพีนั้นไปสู่สำนักของพระอรหันต์ผู้เป็นอาคันตุกะ นั่ง ณ ที่สมควร ฟังธรรมกถาจนถึงค่ำ จึงบูชาพระเจดีย์ และต้นโพธิ์ จุดประทีปสว่างไสว แล้วนิมนต์ภิกษุทั้งสองให้รับบาตรในวันรุ่งขึ้น แล้วกลับไป

กฎุมพีถูกหรือผิดที่มีความเลื่อมใสในผู้ที่ควรเลื่อมใส และได้นิมนต์พระเถระทั้งสองให้รับบาตรในวันรุ่งขึ้น

แต่ว่าพระเถระผู้เป็นเจ้าอาวาสคิดว่า

นี่คืออโยนิโสมนสิการของผู้ที่เจริญสติปัฏฐาน แต่เมื่อยังไม่สามารถดับกิเลสได้ ยังมีความติดข้องพัวพันอยู่ในลาภ ยศ สักการะ ทำให้พระเถระผู้เป็นเจ้าอาวาสคิดว่า

กุฏุมพีนี้ถูกพระอาคันตุกะ ยุให้แตกกับเราเสียแล้ว

ไม่มีเหตุอะไรที่ควรจะคิดอย่างนี้เลย แต่คนที่จะคิด ก็คิดได้ ตามอโยนิโสมนสิการที่เกิดขึ้นในขณะนั้น ทำให้ท่านคิดว่า

ถ้าพระอรหันต์รูปนั้น ซึ่งท่านยังไม่รู้ว่าเป็นพระอรหันต์ จักอยู่ในวิหารนี้ไซร้ ที่ไหนกุฏุมพีจะนับถือเรา

เมื่อเกิดความไม่พอใจในพระอรหันต์แล้ว ท่านก็คิดว่า เราควรแสดงอาการไม่ให้พระรูปนั้นอยู่ในวิหารนี้ ดังนี้แล้ว ในเวลาที่พระอรหันต์อาคันตุกะมาปรนนิบัติ ท่านก็ไม่พูดด้วย

นี่คืออาการที่เกิดจากอโยนิโสมนสิการ

ซึ่งพระอรหันต์ท่านทราบอัธยาศัยของภิกษุผู้เป็นเจ้าอาวาส แล้วท่านก็คิดว่า พระเถระนี้ไม่รู้ถึงการที่เราไม่มีความห่วงใยในตระกูล ในลาภหรือในหมู่ แล้วท่านกลับไปที่อยู่ของตน พักอยู่ด้วยความสุขในฌาน และความสุขในผลสมาบัติ.

เมื่อถึงวันรุ่งขึ้นที่กฎุมพีนิมนต์ทั้งพระอรหันต์ และพระภิกษุเจ้าอาวาสให้ไปรับบาตร พระภิกษุท่านเจ้าอาวาสก็ตีระฆังด้วยหลังเล็บ เคาะประตูด้วยเล็บ

นี่คือการกระทำที่สามารถกระทำได้ ใครจะคิดว่าใครจะทำได้ แต่การกระทำอย่างนี้ก็เกิดขึ้นแล้วด้วยอโยนิโสมนสิการ ซึ่งเมื่อท่านทำอย่างนั้นแล้ว ท่านก็ไปสู่เรือนของกุฏุมพีนั้นแต่เพียงรูปเดียว

เมื่อกุฏุมพีคฤหบดีรับบาตร นิมนต์ให้นั่งเหนืออาสนะที่ปูลาดไว้ แล้วถามว่า ข้าแต่ท่านผู้เจริญ พระอาคันตุกะเถระไปไหนเสียเล่า

ท่านเจ้าอาวาสตอบว่า ข้าพเจ้าไม่ทราบความประพฤติของพระผู้ใกล้ชิดสนิทสนมของคุณ ฉันตีระฆัง เคาะประตู ก็ไม่อาจปลุกให้ตื่นได้ เมื่อวานฉันโภชนะอันประณีตในเรือนของคุณแล้ว คงอิ่มอยู่จนวันนี้ บัดนี้ก็ยังนอนหลับอยู่นั่นเอง

แล้วท่านก็กล่าวเพื่อให้กุฏุมพีไม่ควรนับถือ หรือเคารพสักการะในพระอรหันต์ โดยกล่าวให้เห็นความไม่ควรขอกุฏุมพีว่า

เมื่อท่านจะเลื่อมใส ก็เลื่อมใสในภิกษุผู้มีสภาพเห็นปานนี้ทีเดียว

นี่คือการตำหนิกลายๆ ของผู้ที่เป็นบรรพชิต

แต่สำหรับพระอรหันต์นั้น เมื่อท่านกำหนดเวลาภิกษาจารของท่านแล้ว ก็ชำระสรีระของตน ทรงบาตรจีวร เหาะไปในอากาศ (แต่) ได้ไปเสียในที่อื่น.

คือไม่อยู่ที่นั่นอีกต่อไป เพราะรู้ว่า ท่านเจ้าอาวาสเป็นผู้ตระหนี่ หวงแหน และมีอโยนิโสมนสิการ

กุฏุมพีนั้นได้นิมนต์พระเถระเจ้าอาวาส ฉันข้าวปายาสที่ปรุงด้วยเนยใส น้ำผึ้ง น้ำตาลกรวด แล้วรมบาตรด้วยของหอม ใส่ข้าวปายาสจนเต็ม แล้วกล่าวว่า ข้าแต่ท่านผู้เจริญ พระเถระนั้นเห็นจะเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้า พระคุณเจ้าจงนำข้าวปายาสนี้ไปให้ท่านด้วยเถิด. แล้วถวายบาตรไป.

อโยสิโสมนสิการก็ยังไม่หมด

พระเถระเจ้าอาวาสไม่ห้ามเสียทันที คงรับบาตรมา เดินไปแล้วก็คิดว่า ถ้าภิกษุนั้นได้ข้าวปายาสนี้ไซร้ ถึงเราจะจับคอฉุดให้ไป ก็จักไม่ไป

นี่คือความคิดหวงแหนในตระกูลอุปัฏฐาก

แล้วท่านก็คิดต่อไปว่า

ก็ถ้าเราจักให้ข้าวปายาสนี้แก่มนุษย์ กรรมของเราก็จักปรากฏ.

ใครๆ ก็จะรู้ว่า ท่านไม่ได้เอาไปให้พระเถระอาคันตุกะ

หากเททิ้งลงในน้ำเล่า เนยใสก็จักปรากฏเหนือน้ำได้.

อโยนิโสมนิการก็มีวิธีการที่แยบยลที่จะกระทำตามแบบของอโยนิโสมนสิการ เพราะฉะนั้นท่านก็คิดว่า ทำอย่างนั้นไม่ได้ เพราะเหตุว่าถ้าทิ้งลงในน้ำ เนยใสก็จักปรากฏเหนือน้ำได้

ถ้าทิ้งลงบนแผ่นดิน ฝูงกาจักรุมกันกิน กรรมของเราก็จักปรากฏ. ควรทิ้งข้าวปายาสนี้ที่ไหนดีหนอ ขณะนั้นท่านเห็นนากำลังไหม้อยู่แห่งหนึ่ง ก็คุ้ยถ่านขึ้น เทข้าวปายาสลงไป กลบด้วยก้อนถ่าน แล้วจึงไปวิหาร

ครั้นไม่เห็นภิกษุรูปนั้น จึงคิดได้ว่า ชะรอย ภิกษุนั้นจักเป็นพระอรหันต์ รู้อัธยาศัยของเราแล้ว จักไปเสียที่อื่นเป็นแน่ โอ เพราะท้องเป็นเหตุ เราทำกรรมไม่สมควรเลย

ทันใดนั้นเองความเสียใจอย่างใหญ่หลวงก็เกิดขึ้นแก่ภิกษุนั้น. จำเดิมแต่วันนั้นไปทีเดียว ท่านก็กลายเป็นมนุษย์เปรต อยู่มาไม่นาน ก็ตายไปเกิดในนรก

ไม่สามารถจะกินอยู่ ไม่สามารถที่จะรักษาสุขภาพร่างกายไว้ได้ ก็กลายเป็นผู้ที่ผอมจนกลายเป็นมนุษย์เปรต อยู่มาไม่นาน ก็ตายไปเกิดในนรก

ภิกษุนั้นหมกไหม้อยู่ในนรกหลายแสนปี เศษของผลกรรมยังนำให้ไปเกิดเป็นยักษ์ถึง ๕๐๐ ชาติ เกิดเป็นสุนัข ๕๐๐ ชาติ และภายหลังต่อมาก็เกิดในภพสุดท้าย เป็นท่านพระโลสกติสสเถระ

ผู้ที่เจริญสติปัฏฐาน ประมาทไม่ได้ ยังมีอกุศล ซึ่งยังไม่รู้ว่า ยังมีเหตุปัจจัยที่จะทำให้เกิดกาย วาจา และใจที่คิดไม่สมควรในขณะไหน วันไหน

เพราะฉะนั้นกว่าจะถึงความเป็นพระอรหันต์ ถ้าไม่พิจารณาด้วยโยนิโสมนสิการในเหตุการณ์แต่ละวันจริงๆ ยากที่จะบรรลุอริยสัจธรรมได้ เพราะแม้แต่เหตุการณ์ธรรมดาๆ ในชีวิตประจำวัน ยังไม่สามารถเป็นผู้ตรงที่จะพิจารณาด้วยโยนิโสมนสิการได้ เพราะฉะนั้นจะสามารถพิจารณาสภาพธรรมได้ตรงตามความเป็นจริงได้อย่างไร

4336 ผลของอกุศลกรรมยังตามให้ผล

นอกจากนั้นแล้ว ชีวิตในวันหนึ่งๆ ซึ่งเป็นผลของกรรมที่ได้กระทำแล้วทำให้มีการเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น การลิ้มรส การรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสต่างๆ ก็ยังไม่สามารถที่จะรู้ได้ว่า ผลของกรรมใดจะให้ผลในขณะใด เพราะเหตุว่าอกุศลกรรมที่ได้กระทำไว้แล้ว และกุศลกรรมที่ทำไว้แล้วเป็นปัจจัยให้มีการเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น การลิ้มรส การรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย และอกุศลกรรมที่ได้ทำไว้แล้ว เวลาที่มีเหตุมีปัจจัยถึงกาลที่ควรจะให้ผลเกิดขึ้น ผลนั้นก็เกิดขึ้นโดยที่ไม่มีใครสามารถยับยั้งได้ ตลอดจนกระทั่งถึงกาลที่จะปรินิพพาน เพราะเหตุว่าแม้บุคคลที่จะได้สะสมบุญกุศลจนสามารถบรรลุเป็นพระอรหันต์ ก็ยังไม่สามารถพ้นจากอดีตอกุศลกรรมที่ได้กระทำแล้ว

เพราะฉะนั้นถ้าคิดถึงชีวิตของแต่ละคน ซึ่งอาจจะมีความทุกข์ทางตาบ้าง หูบ้าง จมูกบ้าง ลิ้นบ้าง กายบ้าง ก็ให้ทราบว่า ต้องมีเหตุที่ได้กระทำแล้ว และตราบใดที่ยังมีชีวิตอยู่ในสังสารวัฏฏ์ อกุศลกรรมที่ได้กระทำแล้ว ก็จะทำให้อกุศลวิบากจิตเกิด เห็นสิ่งที่ไม่ดีทางตา ได้ยินเสียงที่ไม่ดีทางหู ได้กลิ่นที่ไม่ดีทางจมูก ลิ้มรสที่ไม่ดีทางลิ้น กระทบสัมผัสสิ่งที่ไม่สบายทางกาย ตลอดไปจนกว่าจะถึงกาลที่จะปรินิพพาน โดยที่ไม่มีใครสามารถยับยั้งได้

4337 พระปูติคัสสติสสเถระ

ท่านพระปูติคัสสติสสเถระซึ่งเป็นโรคฝีทั่วตัว จนกระทั่งร่างกายเน่า และจีวรเปื้อนด้วยเลือด และน้ำหนอง เมื่อภิกษุทั้งหลายทอดทิ้งท่าน พระผู้มีพระภาคทรงทราบก็เสด็จไปอนุเคราะห์ ซึ่งเมื่อภิกษุทั้งหลายเห็นพระผู้มีพระภาคเสด็จไป ก็ได้ช่วยพระผู้มีพระภาคพยาบาลท่านพระปูติคัสสติสสเถระ โดยให้ท่านสรงน้ำร้อน และช่วยกันเปลี่ยนจีวรให้สะอาดกาย สบายใจ ตามรับสั่งของพระผู้มีพระภาค เมื่อท่านพระปูติคัสสติสสเถระพร้อมที่จะได้ฟังพระธรรม พระผู้มีพระภาคก็ทรงแสดงธรรม เมื่อจบพระธรรมเทศนาท่านก็บรรลุเป็นพระอรหันต์ และปรินิพพาน

เพราะฉะนั้นท่านผู้ฟังก็ควรจะระลึกถึงการไม่กระทำอกุศลกรรมใดๆ เลยทั้งสิ้น เพราะเหตุว่าอกุศลกรรมที่ได้กระทำไว้แล้วในอดีตอนันตชาติ ก็ยังพร้อมที่จะให้ผลได้ เมื่อถึงกาลที่จะให้ผลนั้นๆ เกิด

ซึ่งพระผู้มีพระภาคก็ได้ทรงแสดงอดีตชาติของท่านพระปูติคัสสติสสเถระว่า

ในครั้งศาสนาของพระผู้มีพระภาคทรงพระนามว่า กัสสปะนั้น ท่านพระปูติคัสสติสสเถระเกิดเป็นพรานนก ฆ่านกขาย นกที่เหลือขายนั้นก็หักกระดูกขา และกระดูกปีก ทิ้งไว้เป็นกองๆ ไม่ให้บินไปได้ เพราะถ้าจะฆ่าให้ตาย นกพวกนั้นก็จะเน่าเสีย

ตอนเช้าก็เอานกที่หักปีกหักขาเหล่านั้นไปเที่ยวขายอีก เหลือจากนั้นก็ทำอาหารบริโภคตามต้องการ

วันหนึ่งเมื่อพรานนกนั้นทำอาหารเสร็จแล้ว พระอรหันต์องค์หนึ่งได้เที่ยวบิณฑบาตไปถึงบ้านของนายพรานนก นายพรานนกเกิดความเลื่อมใสจึงได้ถวายอาหารบิณฑบาต และตั้งความปรารถนาที่จะบรรลุธรรม ซึ่งในชาติสุดท้ายท่านก็บรรลุธรรม แต่ว่าอดีตอกุศลกรรมที่ได้ทำไว้ ก็ทำให้ท่านเป็นโรคฝีทั่วตัวจนร่างกายเน่า

และสำหรับการสงเคราะห์อนุเคราะห์ภิกษุสงฆ์นั้น พระผู้มีพระภาคก็ไม่ได้ทรง สงเคราะห์โดยทรงแสดงธรรมเท่านั้น พระผู้มีพระภาคยังทรงอนุเคราะห์ภิกษุผู้ป่วยไข้ที่ขาดผู้ดูแลพยาบาล และแม้ในกิจเล็กๆ น้อยๆ ของภิกษุสงฆ์ เช่น ในสังยุตตนิกาย สคาถวรรค อรรถกถาอนุรุทธสูตร ขณะที่พระเถระ ๓ รูป คือ ท่านพระสารีบุตร ท่านพระมหาโมคคัลลานะ และท่านพระอนุรุทธะช่วยกันทำจีวรของท่านพระอนุรุทธะนั้น แม้พระผู้มีพระภาคเองก็ทรงร้อยเข็มประทานให้

เพราะฉะนั้นผู้ที่ศึกษาธรรม แล้วก็พิจารณาโดยละเอียด ย่อมเห็นประโยชน์ของการไม่ละโอกาสแม้เพียงเล็กๆ น้อยๆ ที่จะกระทำกุศล

4338 ไม่ใช่เรื่องจะทำแต่ต้องอบรมเจริญ

ท่านผู้ฟังก็จะเห็นได้ว่า ถ้าใครจะทำ หรือจะปฏิบัติ คนนั้นจะตอบว่า ปฏิบัติไม่ถูก ปฏิบัติไม่ได้ ทำไม่ได้แน่นอน เช่น ขณะที่เดินบิณฑบาต ท่านที่เข้าใจว่าจะทำ ก็บอกว่า จะทำได้อย่างไรในขณะที่เดินบิณฑบาต

นี่ก็แสดงให้เห็นความเข้าใจผิด คือ ใครก็ตามที่คิดว่าจะทำ ขณะนั้นไม่ใช่การเจริญอบรมปัญญา เพราะเหตุว่าปัญญาไม่ใช่ทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดให้ปัญญาเกิด แต่จะต้องอบรมไปทีละเล็กทีละน้อย จนถึงตอนสุดท้ายที่ท่านกล่าวว่า ท่านไม่เอามากๆ ต่อไปนี้ก็เอาทีละนิด คือชั่วขณะที่สติระลึกลักษณะของสภาพธรรม ขณะนั้นก็เป็นหนทางที่ทำให้ปัญญาเริ่มพิจารณาลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ และเมื่อกำลังใส่ใจพิจารณาโดยการที่เคยได้ยินได้ฟังว่า สภาพรู้มีจริง ขณะที่มีสิ่งที่กำลังปรากฏ จะต้องมีสภาพธรรมที่เป็นสภาพรู้สิ่งนั้นด้วย ในขณะที่กำลังใส่ใจพิจารณาลักษณะที่เป็นสภาพรู้ ขณะนั้นปัญญาก็เริ่มจะเจริญขึ้นทีละเล็กทีละน้อย เอาทีละนิด ไม่ใช่ทีละมากๆ เพราะเหตุว่าทีละมาก เป็นไปไม่ได้

เพราะฉะนั้นให้ทราบว่า ไม่ใช่เรื่องจะทำ แต่เป็นเรื่องการอบรมเจริญ

4339 ไม่สามารถรู้ได้เพียงในชาติเดียว

ขอให้พิจารณาดูชีวิตของทุกท่านในอดีตแสนโกฏิกัปป์ ไม่ใช่ท่านจะไม่เคยเกิดมาเลย เคยเกิดแล้วก็ตาย แล้วก็เกิด แล้วก็ตาย นับชาติไม่ถ้วนในแสนโกฏิกัปป์ และผลคือปัญญาในชาตินี้มีแค่ไหน

นี่เป็นการพิสูจน์การค่อยๆ เจริญเติบโตของปัญญา เพราะเหตุว่าถ้าไม่เคยฟังพระธรรมในอดีตมาเลย ไม่มีการสนใจฟังอีก เพราะเห็นว่าเป็นสิ่งที่ยากเกินไป และไม่สามารถรู้ได้เพียงในชาติเดียว เพราะฉะนั้นบางคนก็อาจจะท้อถอยด้วยความหวังในผล และถ้าเป็นผู้ที่ท้อถอยมาก ก็จะหันไปสู่การปฏิบัติอย่างอื่น เพราะเหตุว่าไม่ได้เป็นผู้ตรงต่อเหตุผลจริงๆ ว่า ถ้าจะต้องประจักษ์การเกิดดับของสภาพธรรมในขณะนี้ ก็จะต้องเริ่มระลึกศึกษารู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนี้นั่นเอง เมื่อเป็นอย่างนี้ ชาตินี้สติระลึกเท่าไร และปัญญาพิจารณาเริ่มรู้ลักษณะของนามธรรม และรูปธรรมบ้างเท่าไร นี่เป็นผลของการสะสมอบรมในแสนโกฏิกัปป์ ซึ่งปัจจุบันชาตินี้เป็นการพิสูจน์การสะสมซึ่งได้ผ่านมาแล้ว แสดงให้เห็นว่า น้อยแค่ไหน กี่กัป