ความจริงแห่งชีวิต [44] ปฏิสนธิจิต ภวังคจิต จุติจิต

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

อกุศล​จิต​เป็น​สภาพ​ธรรม​ที่​เป็น​โทษ เป็น​สภาพ​ธรรม​ที่​เป็น​เหตุ​ให้​เกิด​ผล​ที่​เป็น​ทุกข์ ไม่​น่า​พอใจ คืออกุศล​วิบาก​จิต​ต่างๆ นอกจากกุศลจิตและอกุศลจิตและวิบากจิตแล้ว ก็มีจิตอีกประเภทหนึ่ง คือ กิริยา​จิต ซึ่ง​ไม่​เป็น​เหตุ​ที่​จะ​ให้​เกิด​วิบาก จึง​ไม่ใช่​กุศล​จิต ไม่ใช่​อกุศล​จิต และ​ไม่ใช่​วิบาก​จิต​ด้วย เพราะ​กิริยา​จิต​ไม่ใช่​ผลของ​กุศล​จิต​หรือ​อกุศล​จิต

จิตทั้งหมดจำแนกเป็นชาติหนึ่งชาติใดใน ๔ ชาติ คือ เป็นกุศล หรืออกุศล หรือเป็นวิบาก หรือเป็นกิริยา ถ้าไม่ศึกษาให้ละเอียดขึ้น ก็ไม่รู้ว่าขณะไหนเป็นกุศลจิต อกุศลจิต วิบากจิต กิริยาจิต เช่น ขณะปฏิสนธิ ซึ่งเป็นจิตขณะแรกที่เกิดขึ้นในภพนี้ในชาตินี้ ที่ทุกท่านมีชีวิตอยู่ในขณะนี้ ก็เพราะปฏิสนธิจิตเกิดขึ้นในภพนี้ชาตินี้ จึงทำยนบให้เป็นบุคคลนี้ ปฏิสนธิจิตเป็นกุศลจิตไม่ได้ เป็นอกุศลจิตไม่ได้ ขณะที่ปฏิสนธิจิตเกิดขึ้นนั้น ไม่ได้กระทำ​กรรมใดๆ ​ทางกาย ทางวาจา ทางใจ ปฏิสนธิ​จิต​เป็น​วิบาก​จิต​ซึ่ง​เกิด​ขึ้น​เพราะ​กรรม​ใด​กรรม​หนึ่ง​เป็น​ปัจจัย แม้ว่ากรรมที่ได้กระทำ​แล้วในแต่ละภพชาติจะมากมายเพียงใดก็ตาม กรรม​ใด​เป็น​ปัจจัย​ให้ปฏิสนธิ​จิต​หรือ​วิบาก​จิต​ใด​เกิด​ขึ้น กรรม​นั้นเป็นกั​มม​ปัจจัย​แก่​ปฏิสนธิ​จิต​และ​วิบาก​จิต​นั้น ถ้าเกิดในภูมิมนุษย์เป็นสุคติภูมิก็ต้องเป็นผลของกุศลกรรม จิตที่ปฏิสนธิก็เป็นกุศลวิบาก ถ้าเกิดในอบายภูมิ คือเกิดในนรกหรือเกิดเป็นเปรต เกิดเป็นอสุรกาย เกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน ก็เป็นผลของอกุศลกรรม จิตที่ปฏิสนธิในอบายภูมิ ​เป็นอกุศลวิบาก

เมื่อปฏิสนธิจิตดับไปแล้ว กรรมนั้นไม่ได้เพียงทำให้ปฏิสนธิจิตเกิดขึ้นเท่านั้น เมื่อปฏิสนธิจิตดับไปแล้ว กรรม​เดียวกัน​ที่​เป็น​ปัจจัย​ให้​ปฏิสนธิ​จิต​เกิด​นั้น​ก็​เป็นกัมม​ปัจจัย ทำให้​วิบาก​จิต​ดวง​ต่อ​ไป​เกิด​ขึ้น ​ทำภวังค​กิจ​สืบ​ต่อ​จาก​ปฏิสนธิ​จิต ปฏิสนธิจิต คือ จิตที่ทำ​กิจสืบต่อจากจุติจิต (จิตขณะสุดท้ายของชาติก่อน) ทันทีที่จุติจิตของชาติก่อนดับ กรรมหนึ่งที่ได้กระทำ​แล้วก็เป็นปัจจัยให้ปฏิสนธิจิตเกิดขึ้น เป็นจิตขณะแรกในชาตินี้สืบต่อจากจุติจิตของชาติก่อนแล้วก็ดับไป และกรรมเดียวกันนั้นเป็นปัจจัยให้วิบากจิตดวงต่อๆ ​ไปเกิดขึ้น กระทำ​ภวังคกิจ​ คือ กิจดำรงภพชาติที่เป็นบุคคลนี้สืบต่อไปจนกว่าจะจุติ คือ เคลื่อนจากภพภูมินี้ สิ้นสุดสภาพที่เป็นบุคคลนี้ในชาตินี้ และในระหว่างที่ยังไม่จุติ กรรมอื่นๆ ​ก็เป็นปัจจัยให้วิบากจิตต่างๆ ​เกิดขึ้น รู้อารมณ์ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ได้

โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...

ความจริงแห่งชีวิต

ขออนุโมทนา