ความไม่ประมาท
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
พระเจ้ามิลินท์ ตรัสถามว่า ดูก่อน พระนาคเสน พระคุณเจ้า เพียรอบรมเจริญปัญญา ฝึกฝนตนเอง ด้วยประสงค์จะละทุกข์ที่ล่วงมาแล้วหรือ ทุกข์ที่ยังมาไม่ถึง หรือ ทุกข์ที่มีอยู่ขณะนี้
พระนาคเสน ทูลตอบว่า ขอถวายพระพร หามิได้ อาตมาภาพ เพียรฝึกตน อบรมเจริญปัญญา ยังฉันทะให้เกิดพยายามทำความเพียร ประคองจิตตั้งใจมั่น เพื่อยังอกุศล-บาปธรรมที่ยังไม่เกิด มิให้เกิดขึ้น ยังฉันทะให้เกิด พยายามทำความเพียร ประคองจิตตั้งใจมั่นเพื่อละอกุศลบาปธรรม ที่เกิดแล้ว ยังฉันทะให้เกิดพยายามทำความเพียร ประคองจิตตั้งใจมั่นเพื่อยังกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ให้เกิดขึ้น ยังฉันทะให้เกิดพยายามทำความเพียร ประคองจิตตั้งใจมั่น เพื่อให้ กุศลธรรมที่เกิดแล้ว คงอยู่ ไม่เลือนหายไป
ม. พระคุณเจ้า เพียรมิให้อกุศล-บาปธรรมที่ยังไม่เกิดขึ้น มิให้เกิดขึ้นได้อย่างไร
น. ขอถวายพระพร อุปมา ดังเช่นคราวที่พระองค์ทรงถูกราชศัตรูยกทัพมา เพื่อชิงเอาพระนคร พระองค์จึงสั่งให้ลงมือขุดคู สร้างป้อมปราการ และฝึกทหารซ้อมการรบอย่างนั้นหรือ
น. หามิได้ การเหล่านั้น ต้องตระเตรียมไว้ก่อนหาก รอกระทำเมื่อศึกสงครามมาถึงตัวแล้ว ไม่เพียงแต่ยาก เพราะความฉุกละหุก หากเมื่อได้ทำไว้ก่อน ก็ยังมีโอกาสสูง ที่จะเพลี่ยงพล้ำแก่ข้าศึกเพราะการเตรียมการไม่ดีพอ ดังนั้น การจัดการเตรียมกำลังไว้ก่อนในยามปกติ ย่อมกระทำได้ดีกว่า อีกทั้งยังเป็นที่เกรงขามของข้าศึกที่ยังมาไม่ถึงด้วย
น. ฉันใด ก็ฉันนั้นการที่อาตมาภาพ เพียรฝึกฝนอบรมกาย วาจา ใจ ให้สะสมอยู่ในจิต จนกระทั่งเป็นจิตซึ่งอบรมดีแล้ว ก็เพื่อเผชิญกับทุกข์ที่กำลังปรากฏอยู่ในขณะนี้และ เพื่อไว้ป้องกัน ทุกข์ที่ยังมาไม่ถึงถ้าไม่เพียรอบรมเช่นนี้ จิตใจก็จะมีแต่ความอ่อนแอ ไม่มีกำลังต่อสู้กิเลสทุกข์ เป็นปกติอยู่ถึงคราวที่เกิดกิเลสทุกข์กลุ้มรุม ก็เตรียมตัวไม่ทัน และไม่มีกำลังที่จะต่อต้านและต้องพ่ายแพ้ เป็นเชลยแห่งกิเลสทุกข์อยู่เรื่อยไป ด้วยเหตุนี้ อาตมาภาพ จึงเพียรฝึกตนไว้ก่อน
ม. พระคุณเจ้าว่านี้ ชอบแล้ว
(อนาคตปัญหา) ข้อความบางตอนจาก มิลินทปัญหา : ปัญญาพระนาคเสน
