รูปกระทบปสาท กับ ภวังคจิต
มีปัญหาธรรมมาขอเรียนถามสหายธรรมและท่านผู้รู้ดังนี้ครับ
1. รูปที่กระทบปสาทรูป ในหนังสือปรมัตถธรรมสังเขป กล่าวว่า กระทบภวังคจิตด้วย สหายธรรมช่วยเกื้อกูลให้เข้าใจความละเอียดที่มากกว่านี้อีกนิดครับ ในบางแห่งกล่าวว่า รูปที่กระทบกับปสาทนั้น กระทบไปจนถึงหทยวัตถุ จึงเป็นปัจจัยให้กระทบภวังคจิต ไม่ทราบว่าจะตรงกับพระไตรปิฎก อรรถกภา หรือพระอภิธรรมมัตถสังคหะเล่มไหมหรือเปล่า หรือว่าเป็นการเขียนขึ้นเอง ขอความกรุณาช่วยตรวจสอบความถูกต้องให้ทีครับ
2. วาสนา โดยองค์ธรรมได้แก่ สภาพธรรมอะไร เกี่ยวข้องกับกุศลจิต อกุศลจิตหรือไม่ วาสนาเป็นสภาพธรรมที่ปัญญาของผู้ที่ยังละวาสนาไม่ได้ จะศึกษาได้หรือไม่
3. ถ้ากล่าวว่า วาสนาเป็นเพียงแต่กาย วาจาที่เคยประพฤติจนเคยชินมา ไม่เกี่ยวกับจิต ไม่เกี่ยวกับกุศล อกุศล อย่างนี้ถูกต้องหรือไม่ถูกต้อง โปรดอธิบาย
4. อตีตภวังค์นั้น ความจริงจะเป็นแต่เพียงชื่อภวังค์ที่หมายเอาอายุขณะแรกของรูปที่กระทบปสาทแต่ละทางเท่านั้น หรือจะมีนัยอื่นๆ ที่ละเอียดขึ้นไปอีกครับ
ขอบพระคุณและขออนุโมทนาครับ
๑. ข้อความดังกล่าวมีในอรรถกถาพระอภิธรรม พระอภิธรรมมัตถสังคหะ วิภาวินีฎีกาปริเฉทที่ ๔ วิถีสังคหะ
๒.-๓. วาสนาคือ ความประพฤติจนเคยชิน มีทั้งธรรมฝ่ายดีและฝ่ายไม่ดี โดยองค์ธรรมไม่พ้นนามธรรมคือ จิตและเจตสิก เพราะถ้าไม่มีจิตและเจตสิก ความประพฤติย่อมไม่มี แต่เพราะมีจิต เจตสิก จึงมีความประพฤติ มีการสะสม
๔. อตีตภวังค์เป็นชื่อของภวังคจิตประเภทหนึ่ง ซึ่งไม่ใช่ภวังคจลนะ ไม่ใช่ภวังคุปัจเฉทะ ในคัมภีร์ทั้งหลายที่กล่าวถึงภวังค์ทั้ง ๓ ประเภทนี้ เพราะเนื่องด้วยอารมณ์ที่มากระทบ เมื่ออารมณ์มากระทบทวาร จิตและอารมณ์ล่วงไปกี่ขณะ ยังไม่ไหวหรือตัดกระแสภวังค์ ภวังค์นั้นเรียกว่าอตีตภวังค์..
ขอเชิญคลิกอ่านเพิ่มเติมที่ ภวังค์ไหว
4. อตีตภวังค์นั้น ความจริงจะเป็นแต่เพียงชื่อภวังค์ที่หมายเอาอายุขณะแรกของรูปที่กระทบปสาทแต่ละทางเท่านั้น หรือจะมีนัยอื่นๆ ที่ละเอียดขึ้นไปอีกครับ ไม่ทราบว่า ตรงกับที่สงสัยหรือไม่นะคะ แต่เคยผ่านข้อความที่ท่านอาจารย์อธิบายเรื่อง อตีตภวังค์ ฯ
ขอเชิญอ่าน....วิถีจิตทางปัญจทวาร-วิถีจิตทางมโนทวาร
