ทุกข์
ขอเรียนถามว่า ลักษณะของทุกข์ ในไตรลักษณ์ เป็นเช่นไร ลักษณะที่ตั้งอยู่ไม่ได้
อยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ เปลี่ยนแปลงตลอดเวลาตามเหตุปัจจัยต่างๆ สภาพเช่นนี้
เรียกว่าทุกข์หรือไม่อย่างไรคะ
ขอบพระคุณอย่างสูง
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ทุกข์ มีหลากหลายนัย ทั้งที่เป็นทุกขเวทนา ความรู้สึกทุกข์กาย และ ทุกขอริยสัจจะ ที่เป็นทุกข์ เพราะ ไม่เที่ยง ทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ ก็ชื่อว่าเป็นทุกข์
ที่ชื่อว่า เป็นทุกข์ โดยนัย ทุกขอริยสัจจะ ด้วยเหตุที่ว่า สภาพธรรมใดที่ไม่เที่ยง เกิดขึ้นและดับไป สภาพธรรมนั้นเป็นทุกข์ เพราะ ทุกข์ คือ ไม่ใช่สามารถที่จะอยู่ในสภาพเดิมได้ ทนอยู่ไม่ได้
โดยทั่วไป สิ่งที่เราสำคัญว่าเป็นสุข คือ เที่ยง ยั่งยืน ไม่เปลี่ยนแปลงไป แต่ หากรู้ความจริง สิ่งนั้น จะต้องอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ คือ จะต้องดับไป เปลี่ยนแปลงไป การทนอยู่สภาพเดิมไม่ได้ จึงเป็นทุกข์แล้ว เพราะแปรปรวนไป นั่นเอง ครับ
สภาพธรรมทั้งหลาย ที่เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยปรุงแต่ง ทั้ง จิต เจตสิกและรูป ล้วนแล้วแต่ เป็นสภาพที่เป็นทุกข์ คือ ไม่เที่ยง ทำให้ทนอยู่ไม่ได้ ต้องดับไป จึงเป็นทุกข์ โดยนัยนี้ ที่เป็นไตรลักษณ์ ครับ ซึ่งผู้ถามมีความเข้าใจถูกต้องแล้ว ครับ
เชิญคลิกฟังที่นี่ครับ
ทุกข๋ไม่ใช่อื่น แต่ต้องเป็นความไม่เที่ยงของสภาพธรรมซึ่งเกิดดับ
ทุกข์มีมาก แต่ไม่รู้ว่าเป็นทุกข์ เพราะไม่ประจักษ์ในทุกขลักษณะ
ขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนา
ขอขอบพระคุณที่ได้กรุณาอธิบายค่ะ ที่จริงจากกระทู้ที่ตั้งขึ้นมาถามนั้น ดิฉันไม่ได้มีความเข้าใจจริงๆ ดิฉันจำคำพูดมาเพื่อถาม เพราะเมื่อเอ่ยถึงคำว่าทุกข์ ก็มักจะนึกถึงแต่ทุกข์กาย ทุกข์ใจเท่านั้น
ส่วนมากเมื่อเอ่ยถึงความหมายหรือลักษณะของไตรลักษณ์ ก็จะเป็นการท่องจนติดปาก แต่ไม่เข้าใจ อย่างไรเสียจะค่อยๆ ศึกษาและพิจารณาไปค่ะ
ขออนุโมทนาค่ะ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธ่เจ้าพระองค์นั้น
ธรรม คือ สิ่งที่มีจริง ไม่ว่าจะเป็นกาลใด ยุคใด สมัยใด ความเป็นจริงของธรรมไม่เคยเปลี่ยน เป็นจริงอย่างไรก็เป็นจริงอย่างนั้น ใครๆ ก็เปลี่ยนแปลงไม่ได้
ที่กล่าว่า ธรรมเป็นทุกข์ นั้น ไม่พ้นไปจากความเป็นจริงของสภาพธรรมที่เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย และ เป็นธรรมที่มีจริงในขณะนี้เอง เป็นทุกข์ เพราะทนอยู่สภาพเดิมไม่ได้ ต้องดับไป
ไม่มีสภาพธรรมที่เกิดขึ้นแม้แต่อย่างเดียวที่เกิดแล้วจะไม่ดับ เกิดแล้วต้องดับไปเป็นธรรมดา อย่างเช่น เห็น ในขณะนี้ เกิดขึ้นเพียงทำหน้าที่ เห็น แล้วก็ดับไปเท่านั้น ไม่ใช่ เห็น ยั่งยืนเที่ยงอยู่ตลอดเวลา
การที่จะเข้าใจธรรมตามความเป็นจริง ก็ต้องด้วยการอบรมปัญญา โดยเริ่มจากการฟังพระธรรม ฟังในสิ่งที่มีจริงบ่อยๆ เนืองๆ สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปทีละเล็กทีละน้อย ครับ.
...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...
ทุกอย่างที่เปลี่ยนแปลง ที่เกิดดับ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ไม่เว้น ค่ะ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
"ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ อนัตตา"
"ทุกข์ คือ ไม่สามารถที่จะอยู่ในสภาพเดิมได้ ทนอยู่ไม่ได้"
"ไม่มีสภาพธรรมใดที่เกิดขึ้นแม้แต่อย่างเดียวที่เกิดแล้วจะไม่ดับ
เกิดแล้วต้องดับไปเป็นธรรมดา"
"ไม่มี แล้วมี แล้วหามีไม่"
ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาในกุศลจิตของอ.ผเดิม, อ.คำปั่นและทุกๆ ท่านครับ