การศึกษาธัมมะที่เป็นไปตามลำดับ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

[เล่มที่ 37] พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย สัตตก-อัฏฐก-นวกนิบาต เล่ม ๔ - หน้าที่ 402

ข้อความบางตอนจาก ปหาราทสูตร

ปหาราทอสูรทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ในธรรมวินัยนี้ มีธรรมที่น่าอัศจรรย์อันไม่เคยมีมาสักเท่าไร ที่ภิกษุทั้งหลายเห็นแล้ว จึงอภิรมย์อยู่ พระพุทธเจ้าตรัสว่า มี ๘ ประการ ปหาราทะ ๘ ประการเป็นไฉน

ดูก่อน ปหาราทะ มหาสมุทรลาด ลุ่ม ลึกลงไปโดยลำดับ ไม่โกรกชันเหมือนเหว ฉันใด ในธรรมวินัยนี้ก็ฉันนั้นเหมือนกัน มีการศึกษาไปตามลำดับ มีการกระทำไปตามลำดับ มีการปฏิบัติไปตามลำดับมิใช่ว่าจะมีการบรรลุอรหัตตผลโดยตรง

ดูก่อนปหาราทะ ข้อที่ในธรรมวินัยนี้มีการศึกษาไปตามลำดับ มีการกระทำไปตามลำดับมีการปฏิบัติไปตามลำดับ มิใช่ว่าจะมีการบรรลุอรหัตตผลโดยตรงนี้เป็นธรรมที่น่าอัศจรรย์อันไม่เคยมีมาประการที่ ๑ ในธรรมวินัยที่ภิกษุทั้งหลายเห็นแล้วๆ จึงอภิรมย์อยู่.

จะเห็นว่าการบรรลุธรรมถึงความเป็นพระอรหันต์ก็ต้องเป็นไปตามลำดับ ซึ่งข้อความในอรรถกถาอธิบายว่าการบรรลุธรรมไม่ใช่เหมือนกับกบก้าวกระโดด แต่ต้องเป็นไปตามลำดับคือต้องเป็นพระโสดาบัน เป็นพระสกทาคามี เป็นพระอนาคามีและจึงถึงความเป็นพระอรหันต์ครับ แต่ก่อนจะถึงความเป็นพระโสดาบัน ปัญญาก็ต้องค่อยๆ เจริญตามลำดับ คือ ได้วิปัสสนาญาณขั้นต่างๆ และก่อนถึงวิปัสสนาญาณก็ต้องเจริญสติปัฏฐานจนทั่วทั้ง 6 ทวาร และก่อนจะถึงการเจริญสติปัฏฐานก็จะต้องอบรมปัญญาขั้นการฟังให้มากพอครับ

ดังนั้น จึงต้องเริ่มจากปัญญาขั้นต้นคือการฟังให้เข้าใจ เริ่มจากคำว่าธรรมคืออะไร การศึกษาและอบรมปัญญาจึงเป็นไปตามลำดับตามที่กล่าวมา ดังเช่น มหาสมุทรก็ค่อยๆ ลาดลุ่มไปตามลำดับ ดังเช่นที่พระพุทธองค์ได้อุปมาไว้ครับ แม้กิเลสก็ต้องละเป็นลำดับ การศึกษาและปัญญาจึงเป็นไปตามลำดับเช่นกันครับ จะละโลภะ โทสะทันที่ไม่ได้ ไม่ใช่ฐานะ ไม่ใช่การศึกษาเป็นลำดับ แต่กิเลสที่ละเป็นอันดับแรก คือ การยึดถือว่าเป็นสัตว์ บุคคล ยึดถือว่าเป็นเรา

ดังนั้น การศึกษาเป็นลำดับ ปัญญาที่เจริญเป็นลำดับแรกคือ การฟังให้เข้าใจว่าขณะนี้มีแต่ธรรม ไม่ใช่เรา จนถึงปัญญาที่เกิดพร้อมสติ ระลึกลักษณะของสภาพธรรมที่มีจริงในขณะนี้ว่าเป็นธรรมไม่ใช่เรา การฟังพระธรรมที่ค่อยๆ เข้าใจก็เป็นปริยัติ จนถึงสติและปัญญาเกิดรู้ความจริง ก็เป็นปฏิบัติและการรู้แจ้งอริยสัจจธรรม ก็เป็นปฏิเวธ ดังนั้น พระพุทธศาสนาจึงเป็นเรื่องของเหตุผลและเป็นการศึกษา อบรมปัญญา ละกิเลสไปตามลำดับครับ

การศึกษาไปตามลำดับ จึงหมายถึง เริ่มจากการฟังให้เข้าใจ ซึ่ง สิ่งที่ควรศึกษาให้เข้าใจ ในขั้นการฟัง เป็นเบื้องต้นที่สำคัญ คือ คำว่า ธรรม คืออะไร เพื่อให้เข้าใจถูกในเบื้องต้นว่ามีแต่ธรรม ศึกษาเพื่อเข้าใจธรรม ก็ย่อมน้อมไปสู่การปฏิบัติ ที่เป็นการศึกษา สิกขา ในขั้นปฏิบัติธรรม ส่วน เมื่อมีความเข้าใจถูกเบื้องต้นในขั้นการฟังในเรื่องสภาพธรรมแล้ว ก็สามารถศึกษาธรรมส่วนอื่นๆ ได้ ไม่จำกัด เพียงแต่ว่าจะต้องตั้งจิตไว้ชอบ ให้เข้าใจว่า ศึกษาไม่ว่าเรื่องใด ก็เพื่อเข้าใจสภาพธรรมในขณะนี้ และ เป็นไปเพื่อละคลายกิเลสเป็นสำคัญ ครับ

ปัญญา เป็นพืชที่โตช้ามาก ถ้าหากไม่เริ่มสะสมไปทีละเล็กทีละน้อย ก็จะไม่สามารถถึงความเจริญสมบูรณ์พร้อมได้ เพราะฉะนั้นแล้วจึงควรอย่างยิ่งที่แต่ละบุคคล จะเห็นประโยชน์ของการได้เกิดมาเป็นมนุษย์ในภพนี้ชาตินี้ที่ได้มีโอกาสพบพระพุทธศาสนาว่า การที่จะมีโอกาสได้ฟังพระธรรมในภพนี้ชาตินี้ จะเหลืออยู่อีกเท่าใด ปัญญาต้องอบรมเจริญขึ้น โดยไม่ต้องรอ และพระธรรมก็เป็นเรื่องที่ละเอียดลึกซึ้งมาก การมีโอกาสได้ฟัง ได้ศึกษา สะสมความเข้าใจไปทีละเล็กทีละน้อย ย่อมเป็นสิ่งที่ดี มีคุณค่าเป็นอย่างยิ่ง เพราะความเข้าใจที่ได้สะสมไว้ไม่สูญหายไปไหน มีแต่จะเจริญมากยิ่งขึ้น ซึ่งจะเห็นได้ว่า การฟังในครั้งหลังๆ เทียบกับการฟังครั้งแรกๆ ไม่ได้เลย เพราะเหตุว่าความรู้ความเข้าใจจะค่อยๆ เจริญขึ้นไปตามลำดับ นั่นเอง ครับ.

การศึกษาในทุกส่วน ย่อมเป็นประโยชน์ เพราะพระธรรมที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงทุกคำมีค่า และ มีประโยชน์ จึงสามารถศึกษาในส่วนใดก็ได้ หากมีความเข้าใจพื้นฐานในเรื่องสภาพธรรมในขั้นการฟังถูกต้องแล้ว แต่จะต้องศึกษาด้วยจุดประสงค์ที่ถูกต้อง ย่อมจะเดินไปตามลำดับที่ถูกต้อง ครับ

ขอเชิญคลิกอ่านเพิ่มเติม ได้ที่นี่ครับ

การศึกษาต้องตามลำดับ

ขออนุโมทนา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

เมื่อมีบุคคลผู้ประเสริฐที่สุด ทรงดับกิเลสจนหมดสิ้น ทรงตรัสรู้สภาพธรรมทุกอย่างตามความเป็นจริง แล้วทรงแสดงความจริง คือ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ก็ควรฟังคำของพระองค์ ด้วยความละเอียด รอบคอบ ไตร่ตรองในสิ่งที่ได้ยินได้ฟัง.

อ้างอิงจาก ...

ปันธรรม - ปัญญ์ธรรม ... ครั้งที่ ๑๐๑

สิ่งที่สำคัญ คือ ค่อยๆ สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปทีละเล็กทีละน้อย อดทน มีความเพียรมั่นคงที่จะศึกษาพระธรรมด้วยความจริงใจ เพื่อความเข้าใจถูกเห็นถูกยิ่งขึ้น ด้วยความละเอียด ปัญญาจะเจริญขึ้นในทันทีทันใดไม่ได้ เพราะสะสมอวิชชา ความไม่รู้มามาก และยาวนาน ดังนั้น จึงต้องอาศัยกาลเวลาที่ยาวนานในการสะสม อบรมเจริญปัญญา ปัญญาจะมากได้ ก็มาจากการสะสมไปทีละเล็กทีละน้อย

เริ่มต้นด้วยความตั้งใจที่จะศึกษาธรรม เพื่อความเข้าใจอย่างถูกต้องตรงตามความเป็นจริง ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ได้กล่าวให้ข้อคิดเตือนใจสำหรับผู้ที่กำลังศึกษาธรรมว่า "ถ้าเริ่มฟัง เริ่มศึกษาด้วยความตั้งใจจริงๆ เป็นไปไม่ได้ที่จะไม่เข้าใจ" นั่นหมายความว่า ถ้ามีความตั้งใจจริงๆ เห็นประโยชน์จริงๆ ไม่ขาดการฟัง ไม่ขาดการศึกษา ความรู้ความเข้าใจ ก็จะค่อยๆ เจริญขึ้นอย่างแน่นอน การศึกษาธรรม ก็คือ ศึกษาสิ่งที่มีจริงที่กำลังปรากฏในขณะนี้ ซึ่งแต่ก่อนไม่เคยรู้เลยว่า เป็นธรรม ทุกขณะเป็นธรรมจริงๆ ไม่พ้นไปจากนามธรรมกับรูปธรรม ไม่พ้นไปจากจิตเจตสิก รูปเลย ฟังส่วนไหน ศึกษาส่วนไหน แล้วเข้าใจขึ้น นี่แหละ คือการเริ่มต้นค่อยๆ สะสมความเข้าใจไปทีละเล็กทีละน้อย การฟังบ่อยๆ เนืองๆ จะทำให้ปัญญาเจริญขึ้น ทำให้มีความมั่นคงในเหตุในผลของธรรม จนกว่าจะประจักษ์แจ้งได้จริงๆ ว่า ธรรม เป็นธรรม ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เป็นเพียงสภาพธรรมที่เกิดขึ้นตามเหตุตามปัจจัยแล้วก็ดับไปเท่านั้นเอง ครับ

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ศึกษาธรรมเริ่มจากการฟังธรรม เรียนปริยัติ เรียนพระไตรปิฎกและ เรียนอภิธรม จิต เจตสิก รูป เพื่อรู้ว่าเป็นธรรมแต่ละอย่าง ที่ทำหน้าที่ต่างกัน ค่ะ

ขออนุโมทนา

ขอบพระคุณและอนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ