หนทางนี้ลึกซึ้งไหม?

สนทนาปัญหาธรรม วันอังคารที่ ๑๖ มกราคม ๒๕๖๗

พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ เล่ม ๓ ภาค ๑ - หน้าที่ 147

ข้อความบางตอนจาก ... คณกโมคคัลลานสูตร

[๑๐๑] เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้วอย่างนี้ พราหมณ์คณกะโมคคัลลานะได้ทูลพระผู้มีพระภาคเจ้าดังนี้ว่า สาวกของพระโคดมผู้เจริญอัน ท่านพระโคดม โอวาทสั่งสอนอยู่อย่างนี้ ย่อมสำเร็จนิพพานอันมีความสำเร็จ ล่วงส่วน ทุกรูปทีเดียวหรือ หรือว่าบางพวกก็ไม่สำเร็จ.

พ. ดูก่อนพราหมณ์ สาวกของเรา อันเราโอวาทสั่งสอนอยู่อย่างนี้ บางพวกเพียงส่วนน้อย สำเร็จนิพพานอันมีความสำเร็จล่วงส่วน บางพวกก็ไม่ สำเร็จ.

ค. ข้าแต่ท่านพระโคดม อะไรหนอแล เป็นเหตุ เป็นปัจจัย ในเมื่อนิพพานก็ยังมีอยู่ ทางให้ถึงนิพพานก็ยังมีอยู่ ท่านพระโคดมผู้ชักชวน ก็ยังมีอยู่ แต่สาวกของท่านพระโคดม อันท่านพระโคดม โอวาทสั่งสอนอยู่ อย่างนี้ บางพวกเพียงส่วนน้อย จึงสำเร็จนิพพานอันมีความสำเร็จล่วงส่วน บางพวกก็ไม่สำเร็จ

[๑๐๓] พ. ดูก่อนพราหมณ์ ฉันนั้นเหมือนกันแล ในเมื่อนิพพาน ก็มีอยู่ ทางไปนิพพานก็มีอยู่ เราผู้ชักชวนก็มีอยู่ แต่ก็สาวกของเราอันเรา โอวาทสั่งสอนอยู่อย่างนี้ บางพวกเพียงส่วนน้อย สำเร็จนิพพานอันมีความ สำเร็จล่วงส่วน บางพวกก็ไม่สำเร็จ ดูก่อนพราหมณ์ ในเรื่องนี้ เราจะทำ อย่างไรได้ ตถาคตเป็นแต่ผู้บอกหนทาง

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เป็นผู้ตรง ไม่สงสัยคำว่า แสนโกฏิกัปป์ที่ไม่รู้ และติดข้อง และกิเลสมากมายทุกขณะเพิ่มขึ้นๆ กับการที่กว่าจะเข้าใจธรรมที่กำลังปรากฏ มิเช่นนั้น ก็ไม่รู้จักธรรม

อ.อรรณพ: ตั้งแต่ได้ค่อยๆ เข้าใจตรงนี้ ก็ไม่ได้สงสัยเลยว่า ชาติก่อนๆ ๆ นั้นมีไหม เพราะประเมินจากความไม่รู้ในขณะนี้ประเมินจากความใส่ใจในความเป็นเรามากกว่าที่จะใส่ใจว่าไม่ใช่เรานะครับ

เมื่อวาน อ.คำปั่นก็สนทนาว่า ทำไมความเป็นเรามากมายเยอะนัก ท่านอาจารย์กล่าวตอนเมื่อกี๊นี้ก็สอดคล้องกันหมดใช่ไหม อ.คำปั่น เมื่อวาน อ.คำปั่นมีประเด็นสนทนาว่าด้วยเหตุอะไร ทำไมความเป็นเราถึงได้มากขนาดนี้ครับ แม้เป็นกุศลละคนกับความเป็นเรา อกุศลไม่ต้องพูดถึง โลภะมากมาย โทสะ ความไม่รู้ ก็เป็นโอกาส อ.คำปั่นจะกราบเรียนถามท่านอาจารย์ไหมครับ เพราะเราก็สนทนากันก็ไม่ได้ลึกซึ้ง

อ.คำปั่น: เป็นประเด็นคำถามอย่างที่ อ.อรรณพ ได้กล่าวเมื่อสักครู่ว่า เพราะเหตุใดความเป็นเราจึงหนาแน่นเหนียวแน่นมากเลยครับ คือได้ฟังคำจริงที่ท่านอาจารย์ได้กล่าวในแต่ละครั้ง ก็เป็นเครื่องเตือนให้ได้ไตร่ตรองให้ได้คิดถึงธรรมบ้างแม้ในขณะที่ฟังครับท่านอาจารย์ แต่ว่าแม้ในขณะอื่นแทบจะไม่ได้คิดถึงธรรมเลยครับท่านอาจารย์

นี่ก็เห็นเลยว่า แม้จะได้ฟังพระธรรมมาบ้าง แต่ความไม่รู้แต่อกุศลก็ยังมาก ทำให้ไม่ได้คิดถึงธรรมเลย กราบเท้าท่านอาจารย์ นี่คือเป็นประเด็นคำถามว่า เพราะเหตุใดอกุศลความเป็นเราจึงหนาแน่นเหนียวแน่นมากเลยครับ

ท่านอาจารย์: ก็เพราะไม่คิดถึงธรรมไง ทุกคำที่พูดย้อนกลับไปคิด เพราะอะไร ก็เพราะไม่รู้ธรรม

อ.คำปั่น: ก็เพราะไม่รู้ธรรมนั่นเอง แล้วก็ท่านอาจารย์ครับ กระผมก็ซาบซึ้งมากเลยครับ แม้แต่คำธรรมดาๆ ที่ท่านอาจารย์ได้กล่าวถึงว่า ฟังธรรม แม้ประโยคนี้ ฟังธรรมครับ คือถ้าไม่ได้ฟังความละเอียดที่ท่านอาจารย์ได้กล่าว ก็จะไม่เข้าใจแม้คำว่า ฟังธรรมคืออะไร ก็ละเอียดมากครับ ท่านอาจารย์ก็ยกตัวอย่างว่า ฟังเพื่อเข้าใจ เห็น ว่าเป็นธรรม ลึกซึ้งมากครับท่านอาจารย์ ซึ่งกระผมก็เผินมากเลยครับ คือคำว่า ฟังธรรม ก็เผินมากครับ กราบเท้าท่านอาจารย์ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น หนทางนี้ลึกซึ้งไหม?

อ.คำปั่น: ลึกซึ้งอย่างยิ่งครับ

ท่านอาจารย์: แต่ว่า หนทางนี้คืออะไร? ไม่พ้นความลึกซึ้งไปได้เลยสักคำสักอย่าง เพราะฉะนั้น ถ้าไม่เข้าใจจริงๆ แล้วจะรู้จักธรรมที่ลึกซึ้งได้อย่างไร เพราะฉะนั้น หนทาง ก็คือได้ยินได้ฟัง รู้ว่า จริง ไตร่ตรองจนค่อยๆ เข้าใจขึ้น นี่คือหนทางที่ลึกซึ้งอย่างยิ่ง ที่คนส่วนใหญ่คิดไม่ถึงว่า ขณะนี้ ที่กำลังได้ยิน แล้วก็ค่อยๆ ไตร่ตรอง ค่อยๆ เข้าใจ เป็นหนทางเดียวที่ลึกซึ้งที่จะทำให้เริ่มเข้าใจสิ่งที่กำลังปรากฏซึ่งขณะนี้ไม่รู้ความจริง ถ้าไม่ฟัง แล้วจะรู้ได้อย่างไร ถ้าฟังแล้วไม่ไตร่ตรองในความลึกซึ้ง ก็ไม่สามารถจะรู้ความจริงได้ ลึกซึ้งอย่างนี้จึงเป็นอริยสัจจธรรมที่ ๔ ไม่ใช่ขณะอื่นเลย เดี๋ยวนี้เอง

อ.คำปั่น: ท่านอาจารย์ครับ ลึกซึ้งที่สุดเลยครับ ก็ทำให้มั่นคงในหนทางนี้ครับ ก็คือฟังคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าด้วยความเคารพ ไม่ไปทำอย่างอื่น ฟังด้วยความเคารพแล้วก็ไตร่ตรองใน คำ ที่ได้ยินได้ฟังเพื่อค่อยๆ เข้าใจให้ถูกต้องตรงตามความเป็นจริงครับ

ท่านอาจารย์: เริ่มรู้อริยสัจจ์ที่ ๔ ซึ่งจะนำไปสู่การรู้อริยสัจจ์ที่ ๑ ที่ ๒ ที่ ๓ ใช่ไหม?

อ.คำปั่น: ใช่ครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น อยู่ที่ความเข้าใจนั้นแหละเป็นสัมมาทิฏฐิ ความเห็นถูก มิเช่นนั้น ถ้าความเห็นไม่มีที่ถูกต้องแล้วจะรู้ความจริงของสิ่งที่กำลังมีถูกต้องได้อย่างไร? เป็นเรื่องธรรมดาเป็นเรื่องอดทน เป็นเรื่องรู้ว่า ไม่ใช่จะไปพยายามทำอะไร แต่กำลังรู้ความจริงว่า นี่คือหนทาง นั่นแหละกำลังเป็นหนทาง

ขอเชิญอ่านได้ที่ ...

ความรู้คลายความไม่รู้และโลภะ

ความไม่รู้ มากและลึกอย่างยิ่ง

ละความติดข้องและความไม่รู้

ขอเชิญฟังได้ที่ ...

โทษของความไม่รู้

ข้อปฏิบัติคลาดเคลื่อน ไม่ใช่หนทางดับกิเลส

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ