เริ่มด้วยการเป็นคนตรง_สนทนาธรรมไทย-ฮินดี วันเสาร์ที่ ๖ กรกฎาคม ๒๕๖๗

ท่านอาจารย์: คุณอาช่ารู้จักใครบ้าง?

อาช่า: รู้จักคุณสุคิน

ท่านอาจารย์: คุณอาช่ารู้จักคุณสุคินว่า คุณสุคินเป็นอย่างไรดีไหม?

อาช่า: เป็นคนดีที่แนะนำ และสอนธรรมให้

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เราต้องพูดความจริง จะได้รู้ว่า ความจริงคืออะไร เราสนทนาธรรม ทุกอย่างที่มีจริงเป็นธรรม ไม่ใช่ชื่อที่เราจะไปเรียน

เพราะฉะนั้น คุณสุคินเป็นคนดี รู้คุณความดีของคุณสุคินไหม?

อาช่า: ความดีของคุณสุคิน คือชอบพูดเรื่องธรรม

ท่านอาจารย์: ไม่ได้ถามอย่างนั้นๆ คุณอาช่ารู้ว่าคุณสุคินมีคุณ รู้คุณความดีของคุณสุคินไหม? คุณสุคินเป็นผู้มีคุณหรือเปล่า?

อาช่า: ...

ท่านอาจารย์: ถามว่า สำหรับคุณอาช่า คุณสุคินเป็นผู้มีคุณไหม?

อาช่า: มีค่ะ

ท่านอาจารย์: คนที่รู้คุณของคนอื่นเป็นคนดีไหม?

อาช่า: เป็นคนดีค่ะ

ท่านอาจารย์: แต่คนที่รู้ว่า คนอื่นมีคุณ แต่ไม่รู้คุณของคนนั้น เป็นคนดีไหม?

อาช่า: ไม่ดีค่ะ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เวลาที่คนที่มีคุณทำไม่ดี หรือใครก็ตามที่ทำไม่ดีกับเราหรือกับเรา คุณอาช่ารู้สึกอย่างไร?

อาช่า: รู้สึกไม่ดี

ท่านอาจารย์: ขณะนั้น ใครไม่ดี?

อาช่า: เราเองไม่ดี

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เห็นคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหรือยัง พระองค์ตรัสว่าอย่างไร?

อาช่า: พระพุทธองค์สอนว่า ดี หรือไม่ดีก็เป็นธรรม เกิดเพราะเหตุปัจจัยไม่มีใครบังคับบัญชาได้ คนที่ไม่ดี ก็คือเป็นเพราะเหตุปัจจัยถึงเกิดอย่างนั้น

ท่านอาจารย์: พระองค์สอนให้รู้ตัวเองว่า ขณะนั้นไม่ดีใช่ไหม?

อาช่า: ใช่ค่ะ

ท่านอาจารย์: อะไร ใช่?

อาช่า: พระพุทธองค์สอนให้เข้าใจตัวเอง

ท่านอาจารย์: เข้าใจว่าอะไร?

อาช่า: เข้าใจความจริงตอนนี้ว่า เป็นอย่างไรจริงๆ

ท่านอาจารย์: เป็นอย่างไรล่ะ จริงๆ?

อาช่า: โกรธก็รู้ว่าโกรธเกิด

ท่านอาจารย์: เป็นคนไม่ดี เป็นประโยชน์ไหมที่รู้ว่าเป็นคนไม่ดี?

อาช่า: ค่ะ

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เป็นโอกาสที่จะรู้ตัวเองตามความเป็นจริง ถ้าไม่เริ่มรู้ว่า ตัวเองไม่ดี จะสามารถเป็นคนดีขึ้นได้ไหม?

อาช่า: ไม่ได้

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ศึกษาธรรม คือศึกษาขณะที่ธรรมขณะนั้นเป็นอย่างนั้นจริงๆ

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ได้ทรงแสดงธรรมอื่น แล้วไม่รู้ขณะที่กำลังมีเดี๋ยวนี้

ท่านอาจารย์: ขอถามคุณอาช่า คุณมานิช คุณสุคิน และทุกคนว่า ถ้ารู้ว่าใครไม่ดี ขณะนั้นเป็นอะไร?

นี่คือ การศึกษา คำสอน พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เพื่อรู้ความจริง เพื่อเข้าใจตรงตามความเป็นจริง

อาช่า: หลังจากที่ฟังธรรมแล้ว เห็นใครทำไม่ดีก็จะคิดว่า ทุกอย่างเกิดเพราะเหตุปัจจัย ที่ทำไม่ดีก็คือเหตุปัจจัย ถ้าเขาทำไม่ดีก็คือเขาจะได้รับผลของกรรมเขาเอง

ท่านอาจารย์: แล้วเราทำอะไรบ้าง ขณะนั้นใจเราคิดจะทำอะไรบ้าง?

คุณสุคิน: ผมยกตัวอย่างว่า ถ้ามีใครทำไม่ดีต่อหน้าเขา เขาจะทำอย่างไร เขาตอบว่าถ้าเป็นไปได้เขาจะพยายามบอกเขาว่า เขาทำอย่างนั้นไม่ดีชี้ให้เห็น

ท่านอาจารย์: สามารถจะชี้ได้ไหม?

อาช่า: แล้วแต่เหตุปัจจัย ถ้าเหตุการณ์นั้นสามารถพูดได้ก็พูด ถ้าไม่ได้ก็ไม่พูด

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ก่อนคิดอย่างนั้น เวลานี้มีคนไม่ดีเยอะไหม?

อาช่า: ส่วนใหญ่เป็นคนไม่ดีค่ะ

ท่านอาจารย์: ทุกคนหรือเปล่า?

อาช่า: ทุกคน

ท่านอาจารย์: ถ้าเขาไม่รู้ว่าเขาไม่ดี เขาจะแก้ความไม่ดีให้น้อยลงไหม?

อาช่า: แก้ค่ะ

ท่านอาจารย์: แก้อย่างไร?

อาช่า: พยายามเข้าใจ

ท่านอาจารย์: เข้าใจอะไร?

อาช่า: ความจริงของความไม่ดี

ท่านอาจารย์: เข้าใจขณะไหน?

อาช่า: ตอนที่เกิดค่ะ

ท่านอาจารย์: เข้าใจเดี๋ยวนี้ได้ไหม?

อาช่า: เป็นไปได้ค่ะ

ท่านอาจารย์: เป็นไปได้อย่างไร?

อาช่า: ก็คือ ถ้าอกุศลเกิด ก็คิดเรื่องนี้เรื่องนั้นอยู่ ก็เป็นอกุศลตรงนี้ก็เข้าใจได้ค่ะ

ท่านอาจารย์: ถ้าไม่ฟัง คำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าจะรู้ได้ไหม?

อาช่า: ไม่สามารถรู้ได้ค่ะ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เห็นคนทำสิ่งที่ไม่ดี เขาทำตามคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหรือเปล่า?

คุณสุคิน: ท่านอาจารย์หมายถึงตัวคนที่เห็นทำสิ่งที่ไม่ดี

ท่านอาจารย์: คุณอาคิ่ล คุณสุคิน ใครก็ตาม เห็นคนที่กำลังทำไม่ดี ขณะที่กำลังเห็นอย่างนั้น จิตอะไร รู้สึกอย่างไร?

อาช่า: ส่วนใหญ่ก็เป็นอกุศลของเราเองตอนนั้น

ท่านอาจารย์: แล้วพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่าอย่างไร นี่กำลังศึกษาธรรมตามคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

อาช่า: พระพุทธองค์สอนให้เข้าใจ รู้อกุศลของตัวเองค่ะ

ท่านอาจารย์: เพื่ออะไร?

อาช่า: ถ้าเห็นอกุศลของตัวเอง นั่นเป็นหนทางทำให้กุศลเจริญค่ะ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ในขณะที่เห็นอกุศลของตัวเอง แล้วกุศลเจริญ ขณะที่กุศลเจริญเป็นอย่างไร?

อาช่า: ดีเพราะว่าดี ผลของดีก็คือดีค่ะ

ท่านอาจารย์: ไม่ได้ถามว่าผลของดีนะ ถามว่า เวลาที่คุณอาช่าได้คิดถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าแล้วดีขึ้น ขณะที่คิดว่า ดีขึ้น นั้นเป็นอะไร อย่างไร?

อาช่า: รู้สึกว่าดีค่ะ

ท่านอาจารย์: หมายความว่าอย่าง ว่าดี?

อาช่า: ถ้ารู้ว่าตัวเองกำลังเจริญกุศลอยู่ ก็รู้ว่าดี

ท่านอาจารย์: กุศลอะไร ไม่ทราบ?

อาช่า: เห็นอกุศลของตัวเอง เข้าใจอกุศลของตัวเอง

ท่านอาจารย์: แล้วเกี่ยวอะไรกับคนที่เขากำลังทำไม่ดี นี่เรากำลังพูดถึงว่า ขณะเห็นคนทำไม่ดี เขารู้สึกอย่างไรที่คุณอาช่าว่าตัวเองดีขึ้นในขณะที่เห็นคนที่ทำไม่ดีใช่ไหม เราพูดเรื่องนี้กันหรือเปล่า?

อาช่า: ก็เห็นตรงนี้ค่ะ ถ้าเห็นตัวเองดีขึ้นก็รู้สึกดี

ท่านอาจารย์: อย่างนั้นหรือ?

อาช่า: ค่ะ

ท่านอาจารย์: ดีอย่างไรล่ะ ที่ว่าดีขึ้นดีตรงไหน ดีอย่างไร?

อาช่า: ที่รู้ว่าดี ดีใจที่รู้ว่า อะไรคืออะไร?

ท่านอาจารย์: อะไรคืออะไร?

อาช่า: ตอนที่รู้ว่า เห็นคนอื่นไม่ดี แล้วเห็นอกุศลตัวเองตอนนั้น ดีใจที่รู้ว่าเป็นอกุศล

ท่านอาจารย์: ดีใจที่รู้ว่าเป็นอกุศล? แล้วสำหรับคนที่เราเห็นล่ะ เรายังเห็นเขาอยู่ใช่ไหม แล้วเรารู้สึกอย่างไร ที่ว่า ดีขึ้น เมื่อเห็นอกุศลของตัวเอง?

อาช่า: ถ้าช่วยได้ก็จะช่วย ถ้าวันนี้ไม่ได้ก็หวังว่า วันหน้าจะช่วยให้เขาเข้าใจได้ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ขณะที่คุณอาช่าเห็นคนไม่ดี แล้วรู้ว่าตัวเองไม่ดีขณะนั้น ถามว่า ที่ไม่ดีขณะนั้นคืออะไร อะไรไม่ดีขณะนั้น?

อาช่า: รู้แค่เป็นอกุศลเป็นสิ่งที่ไม่ดีที่คิดไม่ดีเรื่องคนอื่นค่ะ

ท่านอาจารย์: ถ้าบอกว่า ไม่ดี ก็ต้องรู้ว่า อันนั้นอะไรไม่ดีใช่ไหม?

อาช่า: เป็นจิต เจตสิกค่ะ

ท่านอาจารย์: รู้จิตหรือ ว่าเป็นจิตอะไร เจตสิกอะไรขณะนั้น ไม่ใช่ชื่อจิต ชื่อเจตสิก?

อาช่า: ยังไมรู้ค่ะ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ขณะนั้นไม่ใช่ว่า คุณอาช่ารู้จักความไม่ดีของตัวเองใช่ไหม?

อาช่า: ไม่รู้ค่ะ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เห็นคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า แม้เราไม่ดีก็ไม่รู้ แม้เขาไม่ดีเพราะเขาไม่รู้ เพราะฉะนั้น ความไม่รู้มีจริง จะหมดได้ต่อเมื่อได้รู้คุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ทำให้เราเข้าใจความจริง

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

ท่านอาจารย์: ธรรมละเอียดลึกซึ้ง ต้องฟังด้วยความเคารพในพระคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เพราะฉะนั้น ทุกคนต้องไม่ลืมว่า ฟังธรรมเพื่อเข้าใจความจริง ซึ่งถ้าไม่ฟังไม่สามารถจะรู้ความจริงได้

เมื่อรู้ความจริงเข้าใจความจริงแล้ว ประพฤติปฏิบัติตามธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าแสดงให้เราละความเลว ความไม่รู้ทั้งหมด

เพราะฉะนั้น เมื่อฟังเข้าใจแล้ว พร้อมที่จะละชั่ว ความเลว ความไม่ดีแล้วหรือยัง?

ถ้าฟังเพียงเพื่อรู้ความจริง แต่ไม่ละความเลว มีประโยชน์ไหม?

มานิช: ไม่มีประโยชน์

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ถ้าฟัง คำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า แล้วยังประพฤติไม่ดี อันนั้นอันตรายอย่างยิ่ง

เพราะแม้ คำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ยังไม่ทำให้เขาสามารถละความชั่วได้ เพราะฉะนั้น ความชั่วก็เพิ่มขึ้นๆ ไม่รู้จบ

ผลของความชั่วก็ทำให้เกิดในนรก เกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน เกิดเป็นคนเลว เกิดเป็นคนไม่มีปัญญา

เพราะฉะนั้น ต้องไม่ลืมว่า ฟัง คำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเพื่อค่อยๆ รู้ความจริง จึงสามารถที่จะละความเลวได้

เพราะฉะนั้น ทุกครั้งที่ฟังธรรมเพื่อเข้าใจความจริง จนสามารถที่จะประพฤติปฏิบัติตามได้

คำสอน ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามรประโยชน์สูงสุดไหม?

มานิช: มีประโยชน์มากครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ทุกครั้งที่มีโอกาสได้ฟังพระธรรม เราก็จะสนทนา คำ ของพระองค์เพื่อค่อยๆ รู้ความจริงยิ่งขึ้น

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

มานิช: จากคำถามที่ว่า คำสอนของพระพุทธองค์มีประโยชน์ไหม ตอบว่า มีค่ามาก ผมมีคำถามว่า ตกลงจริงๆ แล้วมีค่าที่สุดคืออะไร ธรรมหรือชีวิต? การมีชีวิตอยู่ต่อครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: ยังไม่รู้ใช่ไหมว่า ฟังทำไม ฟังเพื่อรู้ความจริง แต่ประโยชน์ คือรู้ว่าไม่มีเรา ไม่มีมานิช มีแต่กุศลธรรม อกุศลธรรม อัพยากตธรรม

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: เดี๋ยวนี้มีอะไร?

คุณสุคิน: ต้องให้ท่านอาจารย์เกื้อกูลด้วยครับ คำตอบของมานิช ก็คือ คิด เป็นเรื่องเป็นราวว่า เวลานี้เข้าใจธรรม หรือว่าเวลานี้พยายามเข้าใจอยู่ครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: คิด คืออะไร?

มานิช: คิด เป็นความจริงอย่างหนึ่ง

ท่านอาจารย์: ถูกต้อง คิด เป็นความจริง แต่ไม่รู้ว่า คิดคืออะไรใช่ไหม?

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: อย่าลืมว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้แล้ว ตรัสว่า ทุกอย่างที่มีจริง ลึกซึ้ง ยากจะรู้ได้ แต่พระองค์ได้ตรัสรู้แล้ว

ถ้าไม่เห็นอะไร จะคิดไหม?

มานิช: ไม่

ท่านอาจารย์: ถ้าไม่ได้ยินอะไร จะคิดไหม?

มานิช: ไม่คิด

ท่านอาจารย์: เดี๋ยวนี้ เห็น อะไร?

มานิช: เห็นสิ่งที่ปรากฏครับ

ท่านอาจารย์: สิ่งนั้นต้องกระทบตาใช่ไหม?

มานิช: ใช่ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เห็นคนได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เห็นแล้วคิดว่า เป็นคนใช่ไหม?

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: ต้นไม้เห็นอะไรไหม?

มานิช: ไม่เห็นครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น สิ่งที่มีจริง คือมีสภาพธรรมเกิดขึ้นเห็น เกิดขึ้นได้ยิน

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: ถ้าไม่เกิดขึ้นเห็น จะมีเห็นไหม?

มานิช: ถ้าไม่เกิด ไม่เห็นครับ

ท่านอาจารย์ : เพราะฉะนั้น ก่อนเกิดเห็น มีคุณมานิชเห็นไหม?

มานิช: ไม่มี

ท่านอาจารย์: เห็น เกิดเป็นเห็น หรือเป็นคุณมานิชเห็น

มานิช: ไม่ใช่มานิชเห็นครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ไม่มีคุณมานิช แต่มี เห็น ขณะที่เห็นใช่ไหม?

มานิช: ใช่ครับ

ท่านอาจารย์: พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า สิ่งที่มีจริงเกิดแล้วมีจริงๆ แล้วก็ดับ เพราะขณะนี้ไม่ได้มีสิ่งที่ปรากฏทางตาในขณะที่ได้ยิน

คุณมานิชทำให้ เห็น เกิดได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทำให้ เห็น เกิดได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้

ท่านอาจารย์: พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า สิ่งที่มีจริงเป็นอะไรไม่ได้เลย นอกจากเป็นสิ่งนั้นที่มีปัจจัยเกิดแล้วดับ นี่คือ ธรรม

ทุกอย่างที่มีจริงเป็นจริงตามที่สิ่งนั้นเป็นจริงเท่านั้น

เห็น จะเป็นได้ยินได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: คิด เป็น เห็น ได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้

ท่านอาจารย์: ทุกอย่างเกิดเมื่อมีเหตุที่ทำให้เกิด สิ่งที่เกิดทั้งหมดต่างกันเป็น ๒ ประเภทใหญ่ๆ สภาพธรรมอย่างหนึ่งเกิดขึ้นรู้ สิ่งที่ถูกรู้ต้องมีด้วย

เห็น หมายความว่าขณะนั้นไม่ได้รู้เสียง แต่มีสิ่งที่ปรากฏให้เห็น ความจริงเดี๋ยวนี้ เห็น เห็นมีจริงๆ รู้ว่ามีสิ่งที่กำลังถูกเห็น จริงไหม?

มานิช: จริงครับ

ท่านอาจารย์: เริ่มตรงต่อความเป็นจริง ไม่มีใครทำ แต่มีเหตุปัจจัยทำให้เกิดก็ต้องเกิด เห็นเกิดแล้วดับไหม?

มานิช: ดับครับ

ท่านอาจารย์: สิ่งที่ดับ หมายความว่าจะกลับมาอีกไม่ได้เลยใช่ไหม?

มานิช: ไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: เปลี่ยนความจริงนี้ได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: ให้ไม่มี เห็น ได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้

ท่านอาจารย์: ไม่ให้ ได้ยิน ขณะที่ได้ยินได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้

ท่านอาจารย์: สิ่งที่มีจริงเปลี่ยนไม่ได้ ต้องเป็นอย่างที่เป็นจริงๆ ใช่ไหม?

มานิช: ใช่ครับ

ท่านอาจารย์: นี่คือ ความหมายของธรรม

มีคุณมานิช หรือมีธรรม?

มานิช: มีธรรมครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้ธรรม สิ่งที่มีจริงทุกอย่าง และพระองค์ตรัสว่า ธรรมทั้งหมดธรรมทั้งปวงไม่เว้นเลยเป็นอนัตตา ไม่ใช่ใครทั้งสิ้น แต่เป็นธรรมแต่ละหนึ่ง

ขณะเกิดเป็นธรรมเกิด หรือเป็นมานิชเกิด?

มานิช: เป็นธรรมเกิด

ท่านอาจารย์: ขณะเกิดเป็นธรรม เพราะฉะนั้น เกิดแล้วมีธรรมหลากหลายมากทำให้เป็นคนจน คนรวย คนขาขาด แขนขาด คนสมบูรณื คนมีเงินมีทรัพย์สิน ทุกอย่างเป็นธรรม

เพราะฉะนั้น ก่อนอื่นต้องมีความเข้าใจมั่นคงว่า ธรรม เป็นสิ่งที่มีจริง ธรรมที่เกิดต้องมีปัจจัยทำให้เกิด เกิดแล้วดับไป อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

เพราะฉะนั้น เกิดมาแล้วก็เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส คิดนึก ทุกวันไม่หยุด

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสรู้อริยสัจจธรรม ๔ ทุกคนได้ยิน คำว่า อริยสัจจ์ ๔

คุณมานิชเคยได้ยินไหม อริยสัจจ์ ๔?

มานิช: เคยครับ

ท่านอาจารย์: อริยสัจจ์ที่ ๑ คืออะไร?

มานิช: ทุกข์ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ถ้าไม่มีอะไรเกิด จะมีทุกข์ไหม?

มานิช: ไม่ครับ

ท่านอาจารย์: สิ่งที่เกิดทุกอย่างดับใช่ไหม?

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงบำเพ็ญพระบารมีตรัสรู้สิ่งที่มีจริง เดี๋ยวนี้ ๑) เห็น เกิดแล้วดับ ถูกต้องไหม?

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: เมื่อพระองค์ตรัสรู้ จึงทรงแสดงว่า เดี๋ยวนี้ สิ่งนี้เกิดแล้วดับ

มานิช: ครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: ความจริงอย่างนี้รู้ได้ไหม?

มานิช: รู้ได้ครับ

ท่านอาจารย์: เดี๋ยวนี้รู้ได้ไหม?

มานิช: ไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: ถ้าฟัง คำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทุกคำเข้าใจขึ้น พระองค์ทรงแสดงหนทางที่จะประจักษ์ความจริงนี้ด้วย จึงเป็นอริยสัจจธรรม

คุณมานิชคิดว่า หนทางที่จะรู้แจ้งอริยสัจจะคืออะไร?

มานิช: ต้องได้ฟังคำสอนและเข้าใจสิ่งที่ได้ฟังครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ได้ยิน คำ ที่พระองค์ตรัสว่า อะไรบ้าง?

มานิช: ได้ยินเรื่องเกี่ยวกับสิ่งที่มีจริงทุกอย่างครับ

ท่านอาจารย์: เกิดแล้วดับใช่ไหม?

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: ทุกอย่างที่มีจริง มีจริง จึงเป็นธรรมใช่ไหม?

มานิช: ใช่ครับ

ท่านอาจารย์: ถ้าพูดว่า ธรรม และเข้าใจธรรม หมายความว่า ไม่มีใคร ไม่มีอะไร นอกจากเป็นธรรมจริงๆ ที่เกิดดับแต่ละหนึ่งใช่ไหม?

มานิช: ครับ ต้องเข้าใจครับ

ท่านอาจารย์: เปลี่ยนความเข้าใจเป็นอย่างอื่นได้ไหม?

มานิช: เปลี่ยนไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: เมื่อคุณมานิชมีความเข้าใจมั่นคง ธรรมเป็นธรรม ใครทำให้เกิดขึ้นไม่ได้ แต่เมื่อมีปัจจัยก็เกิด ถูกต้องไหม?

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: เพื่อให้มั่นคง ไม่เปลี่ยนนะ ขอถามคุณมานิชว่า เพื่อไม่ลืมว่าเป็นธรรมทั้งหมดทุกอย่าง คุณมานิชบอกมาเลย อะไรเป็นธรรมบ้าง?

คุณสุคิน: ท่านอาจารย์ครับ คงต้องเปลี่ยนเรื่องมาคุยเป็นเพราะก่อนหน้านี้มานิชตอบว่า สิ่งที่ท่านอาจารย์ถามว่า สิ่งที่มีจริง นี่แหละคือความหมายของ คำว่า ธรรมใช่ไหม เขาบอกว่าใช่ แต่ตอนนี้เขากลับพูดว่า ทุกอย่างที่มีจริงเป็นธรรม แล้วทุกอย่างที่ไม่มีจริงนั่นก็เป็นธรรม

ท่านอาจารย์: ไม่มีจริง แล้วไปสนใจอะไร ก็มันไม่มี ไม่มีก็ไม่มี

มานิช: ตอนนี้เข้าใจแล้วครับว่า สิ่งที่ไม่มีจริงไม่ได้เป็นธรรมครับ

ท่านอาจารย์: เพราะธรรมคือสิ่งที่มีจริง

มานิช: ครับ

ท่านอาจารย์: เพื่อจะรู้ว่าคุณมานิชเข้าใจธรรมแค่ไหน บอกมาเลยว่าอะไรเป็น ธรรม บ้าง?

มานิช: เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่สัมผัสทางกาย และคิด

ท่านอาจารย์: อะไรอีกที่มีจริง ไม่ใช่มีจริงเท่านี้ ค่อยๆ คิดให้ได้

มานิช: มีเสียง

ท่านอาจารย์: โกรธ มีจริงไหม?

มานิช: มีจริง เป็นธรรม

ท่านอาจารย์: จำ มีจริงไหม?

มานิช: เป็นธรรมครับ

ท่านอาจารย์: ชอบ มีจริงไหม?

มานิช: มีจริงครับ

ท่านอาจารย์: อิสสามีจริงไหม?

มานิช: มีจริงครับ

ท่านอาจารย์: เป็นธรรมหรือเปล่า?

มานิช: ถ้ามีจริง ก็เป็นธรรมครับ

ท่านอาจารย์: ถ้า หรือ? แล้วมีจริงหรือเปล่า?

มานิช: มีจริงครับ

ท่านอาจารย์: ต้องตรง คราวหน้าต้องตอบให้หมดว่า ธรรมมีอะไรบ้าง

มานิช: ครับ

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง

ยินดีในกุศลจิตครับ

ยินดีในกุศลวิริยะค่ะ