ลำดับขั้นของวิปัสสนา - วิปัสสนาญาณที่ 2 ตอนที่ 2-18 [สนทนาธรรมกับชาวต่างชาติ]

วิปัสสนาญาณที่ 2 คือ การรู้ชัดในปัจจัยที่ปรุงแต่งให้นามและรูปเกิดขึ้น (ปัจจยปริคหญาณ) เมื่อหลายขณะของวิปัสสนาญานได้ดับไป โลกจะปรากฏเหมือนที่เคยปรากฏดังเดิม คือ เป็นกลุ่มก้อน ผู้ที่อบรมเจริญสติปัฏฐานรู้อย่างชัดเจนถึงความต่างกันในขณะที่เป็นวิปัสสนาญาณและขณะที่ไม่เป็นวิปัสสนาญาณ เมื่อวิปัสสนาญาณได้ดับไป ความไม่รู้และความสงสัยในสิ่งที่มีอยู่จริงก็สามารถเกิดได้อีกครั้ง เพราะกิเลสเหล่านี้ยังไม่ได้ถูกดับไป เมื่อได้ถึงวิปัสสนาญานขั้นที่ 1แล้ว ก็จะมีความเข้าใจสมบูรณ์ในสิ่งที่ได้รู้ หรือก็คือ ญาตปริญญา ปัญญารู้ชัดตามความเป็นจริงในลักษณะของสิ่งที่มีอยู่จริงที่ปรากฏในขณะของวิปัสสนาญาณ ต่อจากนั้นก็ไม่มีความไม่รู้และความสงสัยเกี่ยวกับสิ่งที่มีอยู่จริงนั้น วิปัสสนาญานขั้นแรกเป็นเพียงขั้นเริ่มต้นที่สามารถนำไปสู่วิปัสสนาญาณขั้นต่อไป ซึ่งแทงตลอดลักษณะของนามและรูปยิ่งขึ้นและยิ่งขึ้น

เมื่อสติปัฏฐานระลึกต่อในสภาพธรรมที่ปรากฏและพิจาณาตรวจสอบจำแนกลักษณะของธรรม ก็สามารถที่จะมีความเข้าใจเพิ่มในปัจจัยที่ทำให้เกิดธรรมยิ่งขึ้น เมื่ออารมณ์ (สิ่งที่ถูกจิตรู้) ปรากฏขึ้นในขณะหนึ่ง ปัญญาสามารถรู้ชัดว่านาม (ธาตุที่รู้) เกิดขึ้นเพราะปัจจัยที่ปรุงแต่งโดยอารมณ์นั้น ถ้าไม่มีอารมณ์ปรากฏขึ้น นามก็ไม่สามารถที่จะเกิดขึ้นได้ เพราะฉะนั้น เมื่อไรก็ตามที่มีนาม ต้องมีสิ่งที่ถูกรู้ด้วยนาม เมื่ออารมณ์หนึ่งในขณะหนึ่งปรากฏ ปัญญาสามารถที่จะเข้าใจว่าธรรมนั้นเกิดขึ้นเพราะปัจจัย ด้วยหนทางนี้ ปัญญาสามารถที่จะเห็นชัดเจนขึ้นในความเป็นอนัตตาของธรรมทั้งปวง และค่อยๆ ละคลายจากอัธยาศัยที่สำคัญว่าสิ่งที่กำลังปรากฏทั้งหลายเป็นเรา เมื่อองค์ธรรมของมรรคมีองค์ 8 (เจตสิกที่ประกอบกันเป็นสังขารขันธ์) ได้เจริญขึ้นในระดับที่สูงยิ่งขึ้น ก็จะสามารถเป็นปัจจัยให้เกิดวิปัสสนาญาณขั้นที่ 2 ได้ นี้คือ ปัจจยปริคหญาณ ซึ่งเข้าใจถูกในการอาศัยกันและกัน เกิดขึ้นของนามและรูป ในขณะที่นามหรือรูปนั้นๆ กำลังเกิด มีสติและความเข้าใจถูกในการเกิดของธรรมเช่น ได้ยิน เสียง ความรู้สึกพอใจ หรือคิดนึก ธรรมทั้งหมดนี้ เกิดขึ้นแต่ละครั้งเพราะว่ามีปัจจัยของตนๆ ธรรมนั้นๆ จะถูกรู้ชัดในทีละหนึ่งทีละขณะ แยกขาดจากกันและกันอย่างชัดเจน จะถูกพิจารณาโดยความว่าเปล่าจากความเป็นตัวตน

วิปัสสนาญาณรู้ชัดลักษณะของธรรมที่ปรากฏตามปรกติและรู้ผ่านทางมโนทวาร วิปัสสนาญาณจำแนกชัดเจนลักษณะของอารมณ์ขาดจากกัน และพิจารณาโดยความไม่ใช่ตัวตน เมื่อวิปัสสนาญาณดับไปโลกทั้งหมดจะปรากฏตามที่เคยปรากฏ คือโดยความเป็นกลุ่มก้อน

ข้อความนี้แปลจาก...The Stages of Vipassana - 2nd stage of vipassana nana

อ่านตอนอื่นๆ ...กดลิ้งค์

1. วิปัสสนาญาณที่ 1 .....กดลิ้งค์

2. วิปัสสนาญาณที่ 2 .....กดลิ้งค์

3. วิปัสสนาญาณที่ 3-1 .....กดลิ้งค์

4. วิปัสสนาญาณที่ 3-2 .....กดลิ้งค์

5. วิปัสสนาญาณที่ 4 .....กดลิ้งค์

6. วิปัสสนาญาณที่ 5 .....กดลิ้งค์

7. วิปัสสนาญาณที่ 6 .....กดลิ้งค์

8. วิปัสสนาญาณที่ 7 .....กดลิ้งค์

9. วิปัสสนาญาณที่ 8 .....กดลิ้งค์

10. วิปัสสนาญาณที่ 9 .....กดลิ้งค์

11. วิปัสสนาญาณที่ 10 .....กดลิ้งค์

12. วิปัสสนาญาณที่ 11 .....กดลิ้งค์

13. วิปัสสนาญาณที่ 12 .....กดลิ้งค์

14. วิปัสสนาญาณที่ 13 .....กดลิ้งค์

15. วิปัสสนาญาณที่ 14 .....กดลิ้งค์

16. วิปัสสนาญาณที่ 15 .....กดลิ้งค์

17. วิปัสสนาญาณที่ 16 .....กดลิ้งค์

18. บทสรุป .....กดลิ้งค์